Μια ευκαιρία να εμπλουτίσουμε την βιβλιοθήκη μας με δύο ακόμη «διαμάντια» της πολυγραφότατης συγγραφέα και ποιήτριας, Διονυσίας Μούσουρα, θα έχουμε την Κυριακή, 5 Μαρτίου. Ο λόγος για τα «Ενθυμήματα ασωμάτων ερειπίων» και «Από την όπερα του χρόνου», που αποτελούν τα δύο τελευταία έργα της πολυαγαπημένης Ζακυνθινιάς με τη λυρική πένα.
Η ίδια αποποιείται τον τίτλο της συγγραφέα ή της ποιήτριας. «Λέω ότι απλά γράφω. Τίποτ’ άλλο. Κι αν αυτά που γράφω αγγίζουνε κάποιους και τους αρέσουν, για μένα είναι η ηθική ικανοποίηση και τίποτα παραπάνω. Δεν αποβλέπω στο να γράφω για να ζήσω. Δούλευα μέχρι τα 79 μου χρόνια για να βιοποριστώ», δηλώνει στο «Νέο Κόσμο».
Η ζωή της Διονυσίας Μούσουρα, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, μοιάζει συνυφασμένη με τη συγγραφή. «Ξεκίνησα να γράφω από την Πρώτη Γυμνασίου, όπου ο αείμνηστος καθηγητής μου, ο φιλόλογος κ. Μαρίνος Σαββούρης, ένας υπέροχος δάσκαλος και άνθρωπος, μας παρότρυνε να κρατάμε καθημερινό ημερολόγιο. Εγώ ως κόρη ιερέα, περιορισμένη πολύ, καμία πείρα από τη ζωή, έγραφα στο ημερολόγιό μου κάθε μέρα, ό,τι έκανα με κάποιο λυρικό θα έλεγα τρόπο. Το ωραίο είναι ότι μια φορά το μήνα ο κ. Σαββούρης ζητούσε προαιρετικά το ημερολόγιο κάποιου μαθητή για να διαβάσει κάτι από εκεί. Η μόνη που σήκωνα το χέρι μου ήμουνα εγώ. Όλοι οι άλλοι προφανώς είχανε κάτι να κρύψουνε και δεν σηκώνανε το χέρι τους», θυμάται και γελά η κα Μούσουρα.
Όσο για το τι έγραφε εκείνη στο ημερολόγιό της, μας λέει: «Ήμουνα πολύ ρομαντικός άνθρωπος, αγαπούσα τη φύση πολύ. Ήμουνα ικανή να δω ένα μυρμήγκι ή ένα ζωάκι μικρό να ταλαιπωρείται ή να είναι πληγωμένο και να κλαίω για ώρες. Λάτρευα τα λουλούδια. Πήγαινα εκεί στο μπαλκόνι της Μεσογείου όπως αποκαλείται η περιοχή Μπόχαλη που μεγάλωσα στη Ζάκυνθο, που είναι ένας λοφίσκος συνέχεια της πόλης κι από εκεί η θέα είναι καταπληκτική και μοναδική – εξ ου και το μπαλκόνι της Μεσογείου. Πήγαινα εκεί και αγνάντευα όλη την πόλη κάτω, απέναντι τη Γλαρέντζα (σημερινή Κυλλήνη), το Σκοπό (βουνό της Ζακύνθου) και καθόμουν εκεί και ονειροπολούσα με τις ώρες. Μου κατέβαιναν κάτι ας το πούμε στίχοι, πότε τα έγραφα, πότε μου φαίνονταν βλακείες και τα έσβηνα».
Το πεπρωμένο φυγείν αδύνατον και κάπως έτσι ήταν η συγγραφή για τη μικρή τότε Διονυσία: ένα κάλεσμα της μοίρας. «Ο παπάκης (σ.σ. πατέρας) μου ήτανε λόγιος. Είχε πτυχίο της βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής, όταν οι περισσότεροι ιερείς εκείνης της εποχής ήταν τελείως αναλφάβητοι. Δίδασκε εκκλησιαστική μουσική στο Γυμνάσιο Ζακύνθου, μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε και πήγε στην Αθήνα. Ήταν πολυγραφότατος και είχε ένα – να το πω – ελάττωμα. Δεν του άρεσε να γράφει ο ίδιος, αλλά ήθελε να μου υπαγορεύει και να γράφω εγώ, να του τα διαβάζω και κάθε τόσο να επανέρχομαι στα σημεία που ήθελε να ξανακούσει, να διορθώσει ή να αλλάξει. Τότε μου φαινόταν μεγάλη αγγαρεία, αλλά το έκανα γιατί είχαμε πολύ καλή σχέση με τον παπάκη μου. Εκ των υστέρων θεωρώ πάντως ότι αυτή ήταν μια πολύ καλή εισαγωγή στη γραφή για μένα καθώς έμαθα πολλά πράγματα από εκείνα που έγραφε ο παπάκης μου, πάρα πολλά. Αλλά τότε δεν μπορούσα να το εκτιμήσω έτσι», εξηγεί η συγγραφέας.
Η Διονυσία Μούσουρα έγραφε ερασιτεχνικά μέχρι το γάμο της. Μετά ήρθαν τα παιδιά, ο αγώνας επιβίωσης στην Αθήνα, όπου έστησαν το σπιτικό τους με τον τότε σύζυγό της. Τα Χριστούγεννα του 1967 ήρθαν οικογενειακώς στην Αυστραλία για να δοκιμάσουν την τύχη τους. Τα σημειωματάρια της Διονυσίας ξεχάστηκαν στη βαλίτσα της, παραγκωνισμένα από τις ανάγκες και τις αρκετά δύσκολες συνθήκες ώσπου να στρώσει η τετραμελής οικογένεια τη ζωή της στη νέα χώρα και, όπως λέει η ίδια, «πού μυαλό για γράψιμο, πού μυαλό έστω και να σκεφτείς τη λογοτεχνία».
Περάσανε χρόνια για να «μπει το νερό στο αυλάκι», εκείνη συνέχιζε να γράφει και να κρύβει τα γραπτά της, να τα ξαναδιαβάζει και να τα σκίζει. «Τα καλύτερα κομμάτια της ποίησής μου και τα πεζά, δεν υπάρχουνε πλέον. Μολαταύτα, ας πούμε ότι άρχισα να γράφω πιο συστηματικά από το ΄90. Τα παιδιά μου είχαν μεγαλώσει, είχαν βρει το δρόμο τους και είχα πλέον την πολυτέλεια να γράψω. Από το 1996 που εκδόθηκε το πρώτο μου βιβλίο, τα δυο βιβλία που θα παρουσιαστούν την Κυριακή, είναι το ένατο και το δέκατο, ενώ ένα ακόμα είναι υπό έκδοση στη Ζάκυνθο.
«ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ ΑΣΩΜΑΤΩΝ ΕΡΕΙΠΙΩΝ»
Το πρώτο βιβλίο της Διονυσίας Μούσουρα που θα παρουσιαστεί την Κυριακή, έχει τον τίτλο «Ενθυμήματα ασωμάτων ερειπίων». Πρόκειται για 69 ζωντανές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τον καταστροφικό σεισμό του Αυγούστου του ’53. Όπως εξηγεί η συγγραφέας στον «Νέο Κόσμο», στόχος της ήταν η αποκατάσταση της αλήθειας.
«Αναπόφευκτα με την πάροδο του χρόνου, η αλήθεια διαστρεβλώνεται εκούσια ή ακούσια. Κι όπως γράφει στην εισαγωγή του βιβλίου ο Φίλιππος Συνετός, «ζούμε σε μια εποχή που τα γεγονότα του περασμένου αιώνα φεύγουν σιγά–σιγά από το κάδρο των αναμνήσεων και περνούν στη σφαίρα της ιστορίας. Αν, λοιπόν, αυτά τα γεγονότα δεν γραφτούν με ακρίβεια, καταλαβαίνεις πόσο παραπλανητικά μπορεί να είναι. Η νέα γενιά δεν γνωρίζει πολλά πράγματα. Άκουσαν πως κάποτε έγινε σεισμός, αλλά τι έγινε, πώς έγινε, τι επακολούθησε μετά, δεν γνωρίζει κανείς τους. Έχουν πλήρη άγνοια. Επιπλέον διαπίστωσα ότι στο ίντερνετ υπάρχουν πολλές αναλήθειες οι οποίες προς μεγάλη μου απογοήτευση και δυσαρέσκεια είδα ότι έχουν υιοθετηθεί και από Ζακυνθινούς δημοσιογράφους της νεότερης γενιάς που δεν βιώσαν τα γεγονότα, και αναμασάνε αυτά που γράφουν κάποιοι».
Η συγγραφέας, την ημέρα του μεγάλου σεισμού ήταν 13 χρονών, οπότε οι μνήμες της είναι ζωντανές. «Ήθελα να γράψω τα γεγονότα όπως έγιναν, και όχι τη δική μου άποψη μόνο, αλλά να ψάξω και να βρω Ζακυνθινούς ανά τον κόσμο. Οι 69 μαρτυρίες που περιέχονται στο βιβλίο, δεν προέρχονται μόνο από Ζακυνθινούς που μένουν στο νησί, ή στην Ελλάδα εκτός Ζακύνθου, αλλά από το Τορόντο, τη Νέα Υόρκη, την Αφρική, την Ιταλία, τη Γερμανία και την Αυστραλία. Ήταν μια πολύ δύσκολη έρευνα αλλά ήμουν αποφασισμένη να την κάνω. Ήθελα να εξασφαλίσω ότι φεύγοντας εγώ και η γενιά μου δεν θα χαθεί μαζί μας και ένα μεγάλο κομμάτι της ιστορίας μας. Ότι θα υπάρχει καταγεγραμμένη η αλήθεια και δεν θα παραμείνουν οι ανακρίβειες του διαδικτύου. Για μένα ήτανε βασικό να γραφτεί η αλήθεια και να παραμείνει η αλήθεια», λέει η κα Μούσουρα.
Αυτή τη στιγμή δύο Πανεπιστήμια στην Ελλάδα και τρεις μεταπτυχιακοί φοιτητές που πήραν ως αντικείμενο του διδακτορικού τους τους σεισμούς του ’53 στα Επτάνησα χρησιμοποιούν το βιβλίο ως γνήσια πηγή πληροφοριών, επειδή ακριβώς περιέχει αυθεντικές μαρτυρίες. «Για μένα είναι μεγάλη τιμή αυτό, γιατί βλέπω να επιτυγχάνεται ο στόχος μου που είναι να μαθευτεί και να διαδοθεί η αλήθεια».
Η έρευνα αποτέλεσε ένα αρκετά δύσκολο εγχείρημα και διήρκησε από το 2019 έως το 2021, ενώ το έργο συμπληρώθηκε και ολοκληρώθηκε το 2022 με τις μαρτυρίες ανθρώπων που ζουν στη Μελβούρνη.
Το βιβλίο «Ενθυμήματα…», η έκδοση του οποίου έγινε από το Πανεπιστήμιο Πατρών και τις Εκδόσεις «ΕΡΜΗΣ» στη Ζάκυνθο, παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην ιστορική βιβλιοθήκη Ζακύνθου, στις 12 του περασμένου Αυγούστου, ανήμερα της επετείου του καταστροφικού σεισμού που έπληξε το νησί. Αν και η ίδια δεν βρισκόταν στην Ελλάδα, ο χώρος της βιβλιοθήκης του νησιού κατακλύστηκε από περίπου 500 ντόπιους αλλά και επισκέπτες του νησιού. «Όλες οι αρχές του τόπου, οι δύο δεσπότες της Ζακύνθου, βουλευτές, ο περιφερειάρχης, ο δήμαρχος και όλος ο κόσμος της Ζακύνθου που ομολογώ ότι με συγκινεί η αγάπη τους και η αφοσίωσή τους γιατί σε όλες τις παρουσιάσεις βιβλίων μου εκεί, είτε παρουσία μου είτε εν απουσία μου – ήταν το πέμπτο αυτό – δίνουν όλοι το παρών και με τιμούν. Με συγκίνησε πάρα πολύ αυτό», σχολιάζει η κα Μουσούρα.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΕΡΑ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Το δεύτερο βιβλίο της ομογενούς συγγραφέα είναι μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Από την όπερα του χρόνου». «Επιλέχθηκε αυτός ο τίτλος γιατί τα Επτάνησα έχουν στενή σχέση με την όπερα καθώς οι δικοί μας κατακτητές ήταν πιο εξευγενισμένοι σε σχέση με αυτούς της υπόλοιπης Ελλάδας. Είχαμε και Βενετσιάνους, είχαμε τους Άγγλους, τους Γάλλους, τους Ρώσους και ανθίζανε στη Ζάκυνθο και όλα τα Επτάνησα, τα γράμματα, οι καλές τέχνες και η μουσική όλα τα χρόνια», εξηγεί η κα Μούσουρα.
«Επιπλέον, ο τίτλος «Από την όπερα του χρόνου» παραπέμπει και στο γεγονός ότι η ίδια η ζωή μας είναι μία όπερα που συμπεριλαμβάνει όλα μέσα. Και το τραγούδι και το κλάμα και το μελόδραμα».
Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, η συγγραφέας Φραντζέσκα Κολυβά, σχολιάζει χαρακτηριστικά: «Η Διονυσία επανέρχεται με μια συγκλονιστική ηθογραφία που με την άμεση λιτή της γλώσσα, σ’ αρπάζει κατευθείαν από την καρδιά. Αλλοτινά χρόνια διηγούνται σημαδεμένες ζωές, μαραμένες, ποδοπατημένες».
Τα 27 διηγήματα που συμπεριλαμβάνονται στο βιβλίο αυτό θίγουν πολλά θέματα της παλιάς κοινωνίας. Ξεκινά με τη «Νύχτα γάμου», ένα διήγημα που καταπιάνεται με τις ταξικές διαφορές που υπήρχαν στη Ζάκυνθο κυρίως πριν από τους σεισμούς.
Όπως εξηγεί η κα Μούσουρα, άλλα ζητήματα που απασχολούν το βιβλίο είναι «η θέση της γυναίκας στην ελληνική επαρχία του τότε, αλλά και γενικά η θέση της γυναίκας. Η περιβόητη τιμή του αδερφού, η ευθύνη για τα πάντα και η κατακραυγή που πέφτει πάντα στη γυναίκα, ακόμα και η σεξουαλική κακοποίηση – ποια γυναίκα τολμούσε να μιλήσει για κακοποίηση ακόμα και από άτομα της οικογένειας, όλοι θα της έριχναν την ευθύνη. Όλα αυτά ήταν που με ενοχλούσαν εμένα ως άνθρωπο. Όλα τα διηγήματά μου και στις 8 συλλογές μου αναφέρονται σε αληθινές ιστορίες, είναι αυτά που άκουγα από τους γονείς ή τους παππούδες μου κι αυτά που βίωσα η ίδια. Είχα πολλές γνώσεις και φοβερή μνήμη. Θυμάμαι πράγματα από 2,5 χρονών».
Η Δρ Παναγιώτα Νάζου, γράφει σχετικά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Η Διονυσία Μούσουρα διαθέτει μνήμη ελέφαντα και σπάνιο συγγραφικό ταλέντο ώστε να αναπλάθει με ζωντάνια και τρόπο μοναδικό, στιγμές του κοντινού αλλά και του μακρινού παρελθόντος. Αναβιώνει ήθη και έθιμα, προβάλλει νοοτροπίες και προκαταλήψεις του τόπου της. […] η συγγραφέας, μέσα από μυθοποιημένες ή και ρεαλιστικές δικές της εμπειρίες και βιώματα ή και άλλων ατόμων και εποχών, καταφε΄ρνει με απέραντη δεξιοτεχνία να γεφυρώνει τεράστιες χωροχρονικές αποστάσεις του εδώ και του τώρα, με το εκεί και το τότε».
Η ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗΣ
Την παρουσίαση των βιβλίων της Διονυσίας Μούσουρα, «Ενθυμήματα ασωμάτων ερειπίων» και «Από την όπερα του χρόνου», διοργανώνουν ο Ελληνο-Αυστραλιανός Πολιτιστικός Σύνδεσμος, ο Σύνδεσμος Ελλήνων Λογοτεχνών και Συγγραφέων Αυστραλίας και το Δίκτυο Ελληνίδων Μελβούρνης «Ηλιάδες» την Κυριακή 5 Μαρτίου 2023 στις 3.00 μ.μ. στον ημιώροφο του κτιρίου της Ελληνικής Κοινότητας, (168 Lonsdale Street).
Για τα βιβλία θα μιλήσουν οι λογοτέχνες Άνδρια Γαριβάλδη και Ιάκωβος Γαριβάλδης.
Την εκδήλωση θα συντονίσει ο λογοτέχνης, Νίκος Πιπέρης. Μετά το πέρας της παρουσίασης, θα προσφερθούν στους παρευρισκόμενους τσάι-καφές και γλυκίσματα.
