«Οι Έλληνες διαφωνούν ακόμη και στην ώρα, αλλά όλοι τους συμφωνούν στην επιστροφή των μαρμάρων», αστειεύεται ο David Hill στο τηλέφωνο, χρησιμοποιώντας την ελληνική λέξη «μάρμαρα».
Ο 76χρονος πρώην πρόεδρος του Αυστραλιανού Ραδιοτηλεοπτικού Ομίλου ABC και αρχιτέκτονας του Εθνικού Ποδοσφαιρικού Πρωταθλήματος (NSL) – προδρόμου της A-League, είναι επίσης κι ένας πολυγραφότατος συγγραφέας, με 11 βιβλία κυρίως περί ιστορίας και πολιτισμού.
Ωστόσο, ο Hill έχει κερδίσει την παγκόσμια αναγνώριση για την αταλάντευτη θέση του υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα.
«Τα τελευταία δύο χρόνια συνέβησαν περισσότερα για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα απ’ ό,τι μέσα σε 200 χρόνια», λέει ο Hill, με έναν τόνο αισιοδοξίας στη φωνή του.
50 ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ
Το 1973 ο νεαρός David Hill έφτασε για πρώτη φορά στην Αθήνα, ξεκινώντας αυτό που θα γινόταν στόχος ζωής για τον ίδιο. Καθώς πλησίαζε τον Παρθενώνα, εντυπωσιάστηκε όχι μόνο από την ομορφιά του, αλλά και από την ανθρώπινη διάστασή του. Σε αντίθεση με τις επιβλητικές κατασκευές άλλων αρχαίων πολιτισμών, ο Παρθενώνας του «μίλησε» για τη δημόσια περιουσία, την συμμετοχή και το έργο των πολιτών. Ως ναός της θεάς Αθηνάς, αποτελούσε επίσης ναό της ανθρωπότητας και της δημοκρατίας. Από εκείνη τη στιγμή, άναψε η φλόγα στην καρδιά του Hill για την υπεράσπιση του αιτήματος της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα και ξεκίνησε ο αγώνας του που κρατά εδώ και πέντε δεκαετίες.
Η αρχική του απορία γρήγορα μετατράπηκε σε οργή όταν έμαθε ότι τα Γλυπτά αποσπάστηκαν βίαια από τον Παρθενώνα και λεηλατήθηκαν από τον Λόρδο Έλγιν το 1800, με τη συνέργεια των Οθωμανών κατακτητών. Ο Έλγιν, απένταρος και χρεωμένος, πούλησε τελικά τα αντικείμενα στο Βρετανικό Μουσείο, όπου παραμένουν έκτοτε. Σήμερα, τα Γλυπτά του Παρθενώνα, αποτελούν σύμβολο της πολιτιστικής εκμετάλλευσης και της αποικιοκρατίας.
«Ήμουν με φίλους και επισκεφτήκαμε τον Παρθενώνα, μου εξήγησαν ότι εκείνη την εποχή, ο Έλγιν είχε πάρει αυτά τα όμορφα αγάλματα, κάποια από τη δυτική ζωφόρο ήταν ακόμα στον Παρθενώνα, όπως και κάποια από τα αγάλματα στο αέτωμα και τις μετόπες».
Ήταν το 1973, όταν ο Hill ορκίστηκε να αγωνιστεί για την επιστροφή τους καθώς στεκόταν μπροστά στον Παρθενώνα, ατενίζοντας τους τέλειους κίονες του και προσπαθώντας να φανταστεί τα γλυπτά που κάποτε τους κοσμούσαν.
Την ίδια χρονιά, ο Hill είδε αυτά που οι Άγγλοι αποκαλούσαν τότε Ελγίνεια Μάρμαρα στο μουντό Βρετανικό Μουσείο: «Είδα τα Γλυπτά του Παρθενώνα να μοιάζουν φυλακισμένα στο Βρετανικό Μουσείο και αυτό προσέβαλε το αίσθημά μου περί δικαιοσύνης».
Στο Βρετανικό Μουσείο έριχναν σκιά στα ερωτήματα που εγείρονταν σχετικά με τις ηθικές αρχές όσων συμμετείχαν στην κλοπή τους.
Η Μελίνα Μερκούρη, ηθοποιός και νικήτρια του βραβείου καλύτερης ηθοποιού στο Φεστιβάλ Καννών το 1960 για τον ρόλο της στην ταινία «Ποτέ την Κυριακή» ήταν υπουργός Πολιτισμού όταν την πρωτογνώρισε ο Hill. Η Μερκούρη, η οποία έλαβε το παράσημο της Διοικητού του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων από τη γαλλική κυβέρνηση και το Βραβείο Jawaharlal Nehru (Νεχρού) για την προώθηση της Διεθνούς Κατανόησης από την κυβέρνηση της Ινδίας, αποτέλεσε έμπνευση για τον Hill. Η Μερκούρη ήταν εκείνη που κατέστησε την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα παγκόσμιο ζήτημα. Ο Hill τη γνώρισε το 1982, όταν εργαζόταν ως σύμβουλος του πρωθυπουργού της Νέας Νότιας Ουαλίας, Neville Wran. Λέει ότι «ξετρελάθηκε» από την ομιλία της Μερκούρη στο Oxford Union Debate το 1986 και διαβάζει την προτελευταία παράγραφο:
«Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν τα Μάρμαρα του Παρθενώνα για εμάς. Είναι η περηφάνεια μας. Είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο της αριστείας μας. Είναι ένας φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας».
«Τα λέει όλα σε αυτή την παράγραφο», σχολιάζει ο Hill, αφήνοντας έναν αναστεναγμό.
ΠΙΘΑΝΗ ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΑΣΗΣ
Ο Hill ανέλαβε τον ρόλο του εκτελεστικού διευθυντή της Βρετανικής Επιτροπής για την αποκατάσταση των Μαρμάρων του Παρθενώνα στις αρχές της δεκαετίας του 2000. Από το 2005 έως το 2016 έγινε ο πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα. Αρνήθηκε να υποχωρήσει μπροστά στη βρετανική αδιαλλαξία και το 2016 έκανε έκκληση για νομικές κινήσεις σε διεθνές επίπεδο. Τώρα, ελπίζει ότι ίσως αυτό και να μην χρειαστεί.
«Τα πράγματα έχουν αλλάξει δραματικά τα τελευταία δύο χρόνια. Δεν έχουμε δει κάτι τέτοιο εδώ και 50 χρόνια».
Ο Hill κάνει μια ενδιαφέρουσα παρατήρηση για τον πρόεδρο του Βρετανικού Μουσείου, George Osborne, ο οποίος είχε διατελέσει και υπουργός οικονομικών των Συντηρητικών.
«Ο Osborne, είναι πολύ συντηρητικός, μείναμε άναυδοι όταν είπε δημοσίως ότι θα μπορούσε να γίνει μια συμφωνία σχετικά με την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα».
«Τώρα έχουμε διαπραγματεύσεις απευθείας μεταξύ του προέδρου του Βρετανικού Μουσείου και του πρωθυπουργού της Ελλάδας – είναι πρωτοφανές και ενθαρρυντικό».
«Οι δύο μεγάλες συντηρητικές εφημερίδες της Βρετανίας, Times και Telegraph, έγραψαν: «Κάναμε λάθος» και δεν νομίζω ότι μπορούν πλέον να υποχωρήσουν από αυτή τη θέση».
Μέχρι πριν από δύο χρόνια ακόμη και η UNESCO φαινόταν αναποφάσιστη θεωρώντας ότι η επίλυση του θέματος αφορούσε μόνο τους Βρετανούς και τους Έλληνες.
«Η UNESCO ξαφνικά επέκρινε τους Βρετανούς και τους προέτρεψε να διαπραγματευτούν για την επιστροφή των Γλυπτών».
Ο Hill λέει ότι και η βρετανική κοινή γνώμη υποστηρίζει πλέον την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, με ποσοστό τρία προς ένα.
ΚΑΤΑΛΥΤΗΣ ΟΙ ΝΟΜΙΚΕΣ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ
Η πίεση του Hill για νομικές ενέργειες προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση στους Έλληνες. «Ακόμη και στα υψηλότερα κυβερνητικά κλιμάκια στην Ελλάδα κάποιοι το είδαν ως κήρυξη πολέμου».
Η έκκληση για νομική δράση ξεκίνησε πριν από 10 χρόνια, όταν ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς είχε απογοητευτεί «τόσο πολύ που δεν υπήρχε καμία πρόοδος» στην εκστρατεία για την επιστροφή των Μαρμάρων από τη δεκαετία του 1980, όταν η Μερκούρη ξεκίνησε την προσπάθεια.
Ο Σαμαράς συγκέντρωσε μια επιτροπή από συμβούλους του ελληνικού Υπουργείου Πολιτισμού και «διακεκριμένους δικηγόρους» για να εξετάσουν τις νομικές επιλογές για την επιστροφή των Γλυπτών.
Ο πρόεδρος της επιτροπής, πρώην πρέσβης της Ελλάδας στη Γερμανία, τον οποίο ο Hill περιγράφει ως «έξυπνο και ευαίσθητο άνθρωπο», φοβήθηκε τη δικαστική διαμάχη.
«Είπε ότι αν δεν υπάρχει άλλος τρόπος, «θα προτιμούσα να μην επιστρέψουν» – ποτέ δεν το κατάλαβα αυτό».
Ο Hill δεν περίμενε ποτέ πόσο πολύπλοκη και φορμαλιστική είναι φύση της ελληνικής νομικής κουλτούρας.
«Εσείς το καταλαβαίνετε αυτό καλύτερα από μένα, εγώ δεν το καταλαβαίνω», λέει γελώντας.
«Αν δεν υπάρχει συμφωνία σε ένα θέμα, η υποβολή του σε δικαστικό έλεγχο και προσδιορισμό θεωρείται ο ευγενής τρόπος αντιμετώπισης».
Πρόθεσή του δεν ήταν να είναι «προκλητικός» και προσθέτει ότι «είχαμε ισχυρούς συμβούλους».
«Προσκαλέσαμε επιφανείς διεθνείς δικηγόρους, τον Αυστραλό Jeffrey Robertson, την Amal Clooney, η οποία είναι παντρεμένη με τον ηθοποιό George Clooney, και τον καθηγητή Norman Palmer, από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου και τους πήγα και τους τρεις στην Ελλάδα μετά από αίτημα του Σαμαρά το 2014».
Ο Hill υποδηλώνει ότι η πρόσφατη αλλαγή στάσης της βρετανικής κυβέρνησης μπορεί να προήλθε από το ενδεχόμενο νομικών ενεργειών. «Ίσως η απειλή νομικών ενεργειών ήταν αρκετή για να τους κάνει να αλλάξουν… Δεν ξέρω, λειτούργησε ως καταλύτης για να γίνει κάτι».
Η αυξανόμενη πίεση από τους ακτιβιστές, σε συνδυασμό με το πιθανό κόστος και την αρνητική δημοσιότητα μιας δικαστικής διαμάχης, ίσως ανάγκασε την κυβέρνηση να επανεξετάσει τη θέση της. Ο ίδιος παραμένει συγκρατημένα αισιόδοξος, σημειώνοντας ότι ο αγώνας για την επιστροφή των Γλυπτών απέχει πολύ από το να τελειώσει.
Ο Hill υπογραμμίζει τα όσα συνέβησαν το 2001, όταν ο τότε πρωθυπουργός της Αυστραλίας John Howard, απαίτησε την επιστροφή των ανθρώπινων λειψάνων των Αβοριγίνων από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Λονδίνου. Ο Howard και ο Βρετανός πρωθυπουργός Toni Blair συνεργάστηκαν για να τροποποιήσουν τον νόμο περί Ανθρώπινων Ιστών και την υγειονομική νομοθεσία σχετικά με τα ανθρώπινα λείψανα, γεγονός που δημιούργησε ένα προηγούμενο που παραμένει επίκαιρο μέχρι σήμερα.
«Αυτό συνέβη επειδή η αυστραλιανή κυβέρνηση και η κοινότητα των Αβοριγίνων της Τασμανίας χρηματοδότησαν τη δικαστική διαδικασία».
ΑΝΟΙΓΕΙ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ
Ο αγώνας για τον επαναπατρισμό των πολιτιστικών αντικειμένων που λεηλατήθηκαν κατά την ακμή της δυτικής αποικιοκρατίας αποτελεί πλέον ένα πιεστικό ζήτημα σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην πρώτη γραμμή βρίσκεται η μακρά εκστρατεία για την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα.
«Η πεφωτισμένη μουσειακή πρακτική αναγνωρίζει, ότι ο επαναπατρισμός είναι μια καλή ιδέα σε ειδικές περιστάσεις, οπότε δεν υπάρχει τίποτα καινούργιο, είναι απλώς μια εξάπλωση και μια ανάπτυξη του διαφωτισμού και της διαφωτιστικής σκέψης».
Το Βατικανό, λέει ο Hill, μόλις συμφώνησε να επιστρέψει στην Αθήνα μια συλλογή μαρμάρων του Παρθενώνα, και το Μουσείο της Χαϊδελβέργης στη Γερμανία επέστρεψε στο Μουσείο της Ακρόπολης ένα θραύσμα ποδιού από τη βόρεια ζωφόρο του Παρθενώνα.
«Βλέπουμε τον επαναπατρισμό σημαντικών αντικειμένων πολιτιστικών αγαθών, σε όλο τον κόσμο. Υπάρχουν θραύσματα των Γλυπτών του Παρθενώνα στο Λούβρο, στην Κοπεγχάγη και η Χαϊδελβέργη έστειλε το δικό της πίσω».
«Το Λούβρο έχει ένα πολύ σημαντικό πάνελ από την ιερή ανατολική ζωφόρο και μια σημαντική μετόπη. Δεν είναι απλά θραύσματα, είναι πολύ σημαντικά κομμάτια του παζλ».
Ο ΕΡΑΣΙΤΕΧΝΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ DAVID HILL
Ο Hill, εκτός από ακτιβιστής ειδικός σε θέματα αποκατάστασης της παγκόσμιας ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, είναι επίσης κι ερασιτέχνης αρχαιολόγος. Πρόσφατα συντόνισε μια αποστολή στη χερσόνησο της Αργολίδας στην Πελοπόννησο για να ξεθάψει τα απομεινάρια της αρχαίας Τροιζήνας, φημισμένης γενέτειρας του μυθικού ήρωα Θησέα, ο οποίος σκότωσε τον Μινώταυρο, που ήταν φυλακισμένος στον Λαβύρινθο κάτω από το παλάτι του βασιλιά Μίνωα της Κρήτης. Ο Μινώταυρος τρέφονταν με νέους και νέες από την Αθήνα, που επιλέγονταν με κλήρο και στέλνονταν στην Κρήτη για να θυσιαστούν.
Η πιθανότητα ο Θησέας να ήταν υπαρκτό πρόσωπο αμφισβητείται, αλλά η Τροιζήνα, η μυκηναϊκή πόλη που χρονολογείται από τον 6ο αιώνα π.Χ., φέρνει στο φως κάποια στοιχεία αλήθειας ως βάση του μύθου.
Ο Hill συνεργάστηκε με τον διακεκριμένο αρχαιολόγο, καθηγητή Reinhard Stupperich από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης.
«Χρησιμοποιήσαμε τεχνικές όπως η δορυφορική απεικόνιση για να ερευνήσουμε την περιοχή», λέει ο Hill.
Η «Προκαταρκτική έκθεση για την αρχιτεκτονική έρευνα που διεξήχθη στην Τροιζήνα της Πελοποννήσου» δημοσιεύτηκε το 2020 στο αρχαιολογικό περιοδικό «Θέτις».
Ο ίδιος ολοκληρώνει επίσης την έκδοση ενός ακόμη βιβλίου. Όταν αναφέρθηκε σε αυτό, η αυτοπεποίθηση που απέπνεε καθ’ όλη τη διάρκεια της κουβέντας μας, αντικαταστάθηκε από το άγχος του συγγραφέα που έχει μια προθεσμία μπροστά του.
«Πρέπει να συνεχίσω… είναι πάλι σχετικό με την ιστορία».
