Πώς να περιγράψεις ένα θαύμα της φύσης; Τα Μετέωρα, που στεφανώνουν την Καλαμπάκα, είναι ένα θαύμα της φύσης που έχει συμπληρωθεί και διατηρηθεί χάρη στη φαντασία και τα έργα του ανθρώπου. Και ό,τι και να πεις δεν θα είναι υπερβολή!
Σμιλεμένοι από κάποιο μαγικό χέρι με υπερφυσικές δυνάμεις, θα ‘λεγες, θεόρατοι σκουρόχρωμοι βράχοι με κτίσματα-μοναστήρια, που ισορροπούν στις πανύψηλες και απότομες κορυφές τους, οι Βράχοι των Μετεώρων δημιουργήθηκαν πριν από 25 ή 30 εκατομμύρια χρόνια, όταν ακόμα ο θεσσαλικός κάμπος καλύπτονταν από θάλασσα. Τα θαλάσσια ρεύματα συσσώρευσαν τεράστιες ποσότητες πετρωμάτων (ψαμμίτη ή αμμόλιθου) στο βυθό. Μετά από ισχυρές σεισμικές δονήσεις η Θεσσαλία ανυψώθηκε και προέκυψε το άνοιγμα της κοιλάδας των Τεμπών, με αποτέλεσμα τα νερά να χυθούν στο Αιγαίο και να αποκαλύψουν τεράστιους ογκόλιθους. Μια σειρά συνεχόμενων γεωλογικών μεταβολών και ακραίων καιρικών φαινομένων, όπως ισχυροί άνεμοι, παγετώνες, υψηλές θερμοκρασίες, προκάλεσαν αλλεπάλληλες διαβρώσεις στα πετρώματα των βράχων και στο πέρασμα εκατομμυρίων ετών, κατέληξαν στη σημερινή τους μορφή!
Στις κοιλότητες, τις σπηλιές, σχισμές και στις κορυφές των βράχων βρήκαν, κατά καιρούς, προστασία άνθρωποι της περιοχής από διάφορους επιδρομείς και κατακτητές. Τον 12ο αιώνα μια μικρή ασκητική κοινότητα μαζεύτηκε στην περιοχή αναζητώντας ηρεμία και απομόνωση για προσευχή και λατρεία και καταφύγιο στους δυσπρόσιτους βράχους.
Το όνομα Μετέωρα, που σημαίνει «κρεμαστοί βράχοι» αποδίδεται στον Άγιο Αθανάσιο τον Μετεωρίτη, που ονόμασε «Μετέωρο» τον πλατύ λίθο στον οποίο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1344. Το 1372 έχτισε εκεί το πρώτο μοναστήρι. Οι μονές που χτίστηκαν σταδιακά χρειάστηκαν πάρα πολλά χρόνια για να μπορέσουν να γίνουν
λειτουργικές και οι χώροι που απολαμβάνουμε, ως επισκέπτες, σήμερα χρειάστηκαν τεράστιες προσπάθειες και χρόνο για να δημιουργηθούν. Με το πέρασμα των χρόνων, η μοναστική κοινότητα της περιοχής άρχισε να αναπτύσσεται και στην περίοδο της μεγάλης ακμής της ο αριθμός των μοναστηριών έφτασε τα 24 που ήταν προσβάσιμα μόνο με μακριές ανεμόσκαλες, σχοινιά και χειροκίνητα βαρούλκα.
Η νεότερη ιστορία της περιοχής (Βυζαντινή αυτοκρατορία, Οθωμανική αυτοκρατορία, γερμανική κατοχή, εμφύλιος πόλεμος) δεν άφησε ανέγγιχτη την μοναστηριακή κοινότητα που υπέστη, κατά καιρούς, λεηλασίες με αποτέλεσμα πολλές Μονές να ερημώσουν.
Από το 1960 και μετά ξεκίνησε μια συντονισμένη προσπάθεια διάσωσης και αναστήλωσης των μοναστηριών από το ελληνικό κράτος με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έγιναν έργα ρυμοτομίας, οι ναοί αγιογραφήθηκαν από διάσημους αγιογράφους, τα κτίρια ανακαινίστηκαν και επεκτάθηκαν, οι Μονές επανδρώθηκαν με μορφωμένους μοναχούς που ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την παραγωγή χειρογράφων, μια επίπονη, πολυδάπανη αλλά και προσοδοφόρα τέχνη. Υπήρξαν, μάλιστα, Μονές με φήμη για την ποιότητα των χειρογράφων που έβγαιναν από τα εργαστήριά τους.
Πέρα από θρησκευτικό τοπόσημο (landmark) και παγκόσμιο σύνθετο γεωλογικό φαινόμενο τα Μετέωρα είναι και σημείο απαράμιλλης ομορφιάς στην Ελλάδα. Είναι «Διατηρητέο και Προστατευόμενο Μνημείο της Ανθρωπότητας» της UNESCO και προστατευόμενος βιότοπος του δικτύου Natura 2000.
Το μεγαλοπρεπές σύμπλεγμα των σκουρόχρωμων βράχων που υψώνονται πάνω από την Καλαμπάκα εδώ και αιώνες είναι η δεύτερη μοναστική πολιτεία, παγκόσμια, μετά το Άγιο Όρος. Στους πέτρινους αυτούς γίγαντες του θεσσαλικού κάμπου λειτουργούν σήμερα έξι μονές. Είναι οι Μονές Ρουσάνου, Αγ. Στεφάνου, Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (ή το Μεγάλο Μετέωρο, που είναι και η παλαιότερη), Αγίας Τριάδας, Μονή Βαρλαάμ που έχει εξαιρετικά πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμο, και Αγ. Νικολάου του Αναπαυσά.
Αρχικά και για πολλά χρόνια η ζωή των μοναχών ήταν πραγματικά ασκητική, με πολλές στερήσεις και επίπονες εργασίες. Σήμερα και τα έξι μοναστήρια που έχουν ανακαινισθεί λειτουργούν με σύγχρονους εξοπλισμούς, ενώ οι αγιογραφίες και τοιχογραφίες που είναι μεταβυζαντινής εποχής είναι επίσης πολύ καλά συντηρημένες.
Παρά το γεγονός ότι η πρόσβαση και συνθήκες διαβίωσης σήμερα σε όλες τις μονές έχουν βελτιωθεί σημαντικά, η πρόσβαση σε αρκετές περιπτώσεις εξακολουθεί να είναι δύσκολη αν όχι απαγορευτική. Για παράδειγμα, χρειάζεται να ανεβείς 146 απότομα σκαλιά για να βρεθείς στην ιστορική μονή Βαρλαάμ, όπου λειτουργεί ακόμη νοσοκομείο-γηροκομείο για την περίθαλψη των μοναχών.
Η Καλαμπάκα, ριζωμένη στην κόγχη της θεσσαλικής γης κάτω από τη σκιά των Μετεώρων, μπορεί δικαίως να καυχιέται για τα μοναδικά στον κόσμο «γλυπτά» της. Δεν είναι υπερβολή ότι η θέα αυτών των γκριζόμαυρων παλαιολιθικών βράχων, είτε τα βλέπεις από ψηλά είτε από χαμηλά, όταν περπατάς τους δρόμους της Καλαμπάκας, μαγνητίζει! Μια εικόνα, απλά, εξωκοσμική! Σε κυριεύει μια αίσθηση μεγαλείου – είναι η αίσθηση της αναγνώρισης του μεγαλείου της φύσης!
Ένα είναι σίγουρο – ότι η θέση των μοναστηριών, από μόνη της προσφέρει σωματική και πνευματική ηρεμία και γαλήνη. Κι’ αυτό το αισθάνεται ο επισκέπτης. Επισκεφθήκαμε τη Μονή του Αγ. Στεφάνου, γυναικεία μονή, η πιο κοντινή και προσβάσιμη, αλλά θα ομολογήσω ότι η ανάβαση οδικώς, έστω και από τους σημερινούς καλο-συντηρημένους δρόμους, που τρέχουν, όμως, δίπλα σε γκρεμούς, προκαλεί ανάμικτα συναισθήματα φόβου και δέους! Στάθηκα, με την ψυχή στο στόμα, στην άκρη του δρόμου για να βγάλω φωτογραφίες…και δεν θα το έχανα με τίποτα!
Εκτός από τις έξι ιερές μονές, στην περιοχή των Μετεώρων υπάρχουν ακόμη σκήτες (μοναστικές καλύβες), ασκητήρια και παρεκκλήσια σε σπηλιές, με κάποια απ’ αυτά να έχουν αναστηλωθεί όπως, η Μονή της Υπαπαντής, που αποτελεί μετόχι της Μονής του Μεγάλου Μετεώρου. Επίσης, ανάμεσα σε βράχους
και μικρά οροπέδια υπάρχουν και μικροί οικισμοί από ησυχαστήρια και ναΐσκους.
Πολλοί επιλέγουν την πεζοπορία για να επισκεφθούν τις μονές ή να εξερευνήσουν το δίκτυο των μονοπατιών. Η περιοχή περιλαμβάνει πυκνούς δασωμένους λόφους με πλατάνια και βελανιδιές και εντυπωσιακούς απόκρημνους βράχους, την παραποτάμια κοιλάδα του Πηνειού και του Ληθαίου ποταμού και καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Ακόμα, όπως είναι φυσικό, περιλαμβάνει μεγάλους πληθυσμούς από προστατευόμενα και μοναδικά είδη ορνιθο-πανίδας, που είχαμε την ευκαιρία να δούμε, βαλσαμωμένα, όταν επισκεφθήκαμε το εξαιρετικό νέο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Μετεώρων και Μανιταριών στην Καλαμπάκα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία – τα Μετέωρα είναι ένα μοναδικό φαινόμενο, ένα τοπίο ονειρεμένο με εικόνες πέρα από κάθε περιγραφή που μαγνητίζουν με τη φυσική ομορφιά τους και την ιστορία τους.
Εδώ, παραδίνεσαι σ΄ ένα ανέγγιχτο φυσικό μεγαλείο. Χαρίζεις δυνατές εμπειρίες στις αισθήσεις σου. Νιώθεις έντονα το αυθεντικό! Και καμιά περιγραφή δεν μπορεί να περιγράψει επάξια αυτό το φαινόμενο, αυτόν τον κόσμο. Απλά, πρέπει να το βιώσεις!
