Ο Θωμάς Παπαδόπουλος, ένα γνωστό όνομα στην παροικία τις δεκαετίες του ’60 έως του ’90, άφησε το δικό του προσωπικό αποτύπωμα στην ελληνική κληρονομιά που σημάδεψε την τοπική ιστορία του Footscray.
Ως αυτοδίδακτος μουσικός και μέσα από την ταβέρνα του «Παλιά Αθήνα», πρόσφερε στιγμές διασκέδασης, συγκίνησης και χαράς σε πολλούς ομογενείς, ενώ οι ήχοι από το μπουζούκι του λειτούργησαν σαν ένα μέσο σύνδεσης με την Ελλάδα, , ένα βάλσαμο στην ξεριζωμένη – από την πατρίδα – ψυχή τους.
Μέσα από το κέφι, τον χορό και τις ελληνικές μελωδίες οι Έλληνες της Διασποράς μπορούσαν να εκφράσουν τη χαρά, τη λύπη, τη νοσταλγία και την ανάγκη τους για κοινωνική συνύπαρξη.
Όπως δημοσιεύθηκε πρόσφατα στον «Νέο Κόσμο», ο Dean Kotsianis, ο Peter Giasoumis και η ομάδα Greek Youth Generator (GYG), πρόκειται να «φωτίσουν» το προάστιο του Footscray, με μια τοιχογραφία η ουσία της οποίας συνοψίζεται στον τίτλο «Ο Κρυμμένος Ελληνισμός του Footscray» (Footscray’s Hidden Hellenism).
Η ιστορία του Θωμά Παπαδόπουλου που ακολουθεί, αποτελεί το πρώτο κεφάλαιο μιας σειράς άρθρων που πρόκειται να δημοσιευθούν στον «Νέο Κόσμο», τα οποία έχουν ως στόχο να εξερευνήσουν τα αφηγηματικά στοιχεία και να εμβαθύνουν στη σημασία των ιστοριών που απεικονίζονται στην τοιχογραφία.
*Μέσα από το βίντεο του Harrison Moss, στο οποίο συμμετέχει ο κ. Θωμάς Παπαδόπουλος, ξετυλίγεται η αισθητική και η εμπειρία των μεταναστών στην Αυστραλία.
H ΔΥΝΑΜΗ ΤΗΣ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ
Καθώς περνάω το κατώφλι του σπιτιού της κυρίας Ευμορφίας και του κυρίου Θωμά Παπαδόπουλου, αμέσως μέσα μου ξυπνά ένα οικείο αίσθημα που οι περισσότεροι Έλληνες -και όχι μόνο- γνωρίζουν πολύ καλά. Ένα αίσθημα που συνδέεται με ένα από τα πιο βαθιά ριζωμένα στοιχεία της ελληνικής μας κουλτούρας – τη φιλοξενία.
Ο κ. Θωμάς, μαζί με τα αδέλφια του και τη σύζυγό του Ευμορφία, δημιούργησαν ένα ζεστό περιβάλλον στην ταβέρνα τους «Παλιά Αθήνα» (Old Athens Taverna), με κύριο συστατικό τη φιλοξενία.
Η οικογενειακή αυτή ταβέρνα του Footscray, έγινε ένας αγαπημένος προορισμός για επισκέπτες από κάθε προάστιο της Μελβούρνης τις δεκαετίες του ’80 και ’90.
Οι μνήμες του κ. Θωμά, μας παρασύρουν σε ένα ταξίδι στο χρόνο, καθώς αφηγείται πώς κυλούσε η ζωή των Ελλήνων στα δυτικά προάστια της Μελβούρνης, όπου και εγκαταστάθηκε μαζί με την οικογένειά του, πριν από περίπου 60 χρόνια.
Η «ΧΡΥΣΗ ΕΠΟΧΗ» ΤΟΥ FOOTSCRAY
Σήμερα, το Footscray έχει μεταμορφωθεί σε ένα κέντρο δημιουργικότητας και καλλιτεχνικής έκφρασης.
Πώς ήταν όμως η ζωή τις δεκαετίες του ’60 και, κυρίως, του ’70 και ’80;
Η κοινωνική ταυτότητα του Footscray θα μπορούσε να χαρακτηριστεί εκείνη την περίοδο ως ένα πολυπολιτισμικό «μωσαϊκό», το οποίο απαρτιζόταν κατά ένα μεγάλο ποσοστό από μετανάστες οι οποίοι προέρχονταν τόσο από την Ελλάδα, όσο και από άλλες χώρες όπως η Ιταλία, η Μάλτα και η Γιουγκοσλαβία.
Σύμφωνα με μαρτυρίες ομογενών που έζησαν στο Footscray τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, «η ζωή ήταν απλή, καθώς το προάστιο θύμιζε χωριό εκείνη την εποχή», ενώ η εγκαρδιότητα των Ελλήνων προς τους συμπατριώτες τους, δημιούργησε έντονα το αίσθημα της «ασφάλειας» και της «κοινότητας» στην ελληνική Διασπορά, η οποία ήταν συμπυκνωμένη κατά ένα μεγάλο ποσοστό τότε στα δυτικά προάστια της Μελβούρνης.
«Περπατούσαμε και συναντούσαμε συμπατριώτες παντού, λες και ήμασταν στην πατρίδα μας», αναφέρει ο κύριος Θωμάς Παπαδόπουλος, πρώην ιδιοκτήτης της ταβέρνας «Παλιά Αθήνα», ενθυμούμενος τη «χρυσή» -όπως τη χαρακτηρίζει- εκείνη εποχή.
«Όπως ήταν αγνός ο κόσμος στο χωριό, έτσι ήταν κι εδώ όταν φτάσαμε, καθώς οι περισσότεροι από χωριά ήρθαμε. Ήμασταν απλοί και αγαπημένοι ο ένας με τον άλλον. Είχαμε πολλές επαφές. Υπήρχε αγάπη. Τώρα τα πράγματα αλλάξανε», συμπληρώνει.
Το Footscray λειτουργούσε τότε ως ένα «σημείο κοινωνικής επαφής», καθώς συνέδεε τις δυτικές προαστιακές περιοχές με το κέντρο της Μελβούρνης (CBD).
Θεωρείτο το «κορυφαίο εμπορικό κέντρο», εκτός της κεντρικής εμπορικής περιοχής (CBD), και κάθε Παρασκευή βράδυ όπου «τα μαγαζιά παρέμεναν ανοιχτά μέχρι τις 9μμ» -σχεδόν σαν ένα είδος ιεροτελεστίας- πλημμύριζε με πλήθος κατοίκων των γύρω περιοχών, οι οποίοι «γέμιζαν» τα λεωφορεία κατά την επιστροφή τους στα προάστια.
Ο κ. Θωμάς με τη σύζυγό του κα Ευμορφία, θυμούνται το Footscray, ως έναν «πυρήνα» εμπορικής δραστηριότητας.
«Εκείνη την εποχή ήταν το καλύτερο εμπορικό κέντρο της Μελβούρνης. Είχε όλα τα καλά μαγαζιά της Αυστραλίας», προσθέτει ο κ. Θωμάς
Επιπλέον, η βιομηχανική ζώνη που εκτεινόταν εκτός του προαστίου Footscray, και ειδικότερα προς την κατεύθυνση του Geelong, καθώς και η έντονη ναυτιλιακή εμπορική δραστηριότητα, στην περιοχή που οδηγούσε προς το κέντρο, συγκέντρωσε έναν μεγάλο αριθμό του μεταναστευτικού πληθυσμού, οι οποίοι «διψούσαν» για δουλειά, συμβάλλοντας έτσι στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.
«Υπήρχε οικονομική άνεση εκείνα τα χρόνια. Εργαζόταν η μεσαία τάξη. Άλλωστε, η μεσαία τάξη είναι που κρατάει την οικονομία κάθε χώρας», σημειώνει.
Σύμφωνα με τον κ. Θωμά, υπήρχε μία λίστα καταστηματαρχών και επιχειρηματιών, οι οποίοι αποτέλεσαν τη «ραχοκοκαλιά» της ελληνικής παρουσίας εκείνη την εποχή, και συνέβαλαν στη δημιουργία μίας πλούσιας ελληνικής κληρονομιάς η οποία διαμόρφωσε θεμελιωδώς την τοπική ιστορία του Footscray.
«Υπήρχε τότε η Μυλωνού η οποία είχε μαγαζί που πουλούσε dim sims. Έπειτα ήταν ο Μαυράκης από τη Λέρο ο οποίος είχε καφετέρια, ενώ ο Γιαννουκάς από τη Λέρο είχε μπακάλικο. Η οικογένεια Ιακωβιδαίων είχε καφενείο και εστιατόριο, και ο Κουτέρης είχε κατάστημα με κουστούμια. Ήταν επίσης και η Μαρία η οποία είχε κατάστημα στο οποίο πουλούσε παιδικά ρούχα, το περίφημο Hellenic Furniture με τα έπιπλα, ο Παυλίδης ο οποίος είχε κατάστημα με κουστούμια, και το Exit της Ελένης με γυναικεία ρούχα».
Αυτή η λίστα αντιπροσωπεύει μόνο μερικά από τα ονόματα-ορόσημα, καθώς ο κ. Θωμάς επισήμανε ότι «είναι σίγουρα και άλλα πολλά», τα οποία δεν κατάφερε να ανασύρει από τη μνήμη του.
Η «ΠΑΛΙΑ ΑΘΗΝΑ»
Το 1979, ο κ. Θωμάς, μαζί με τα αδέλφια του, Λάζαρο και Ανατολή, αγόρασαν ένα κτίριο στην οδό Paisley του Footscray, το οποίο λειτούργησαν το 1980-1981, ως αίθουσα υποδοχής (Footscray Receptions), για περίπου έξι με επτά χρόνια.
Μία δεκαετία αργότερα, το κτίριο αυτό μετατράπηκε σε ταβέρνα, η οποία έφερε το όνομα «Παλιά Αθήνα», και λειτούργησε για δέκα περίπου χρόνια, ως οικογενειακή επιχείρηση.
Το «γνωστό όνομα» του κ. Θωμά στην ευρύτερη κοινότητα, λόγω της φήμης που είχε αποκτήσει ως ενεργό μέλος της τοπικής ελληνικής μουσικής σκηνής, φάνηκε να λειτούργησε ιδιαίτερα ευνοϊκά για το μαγαζί, το οποίο σύντομα μετατράπηκε σε εστία συγκέντρωσης, Ελλήνων και μη.
Η ταβέρνα «Παλιά Αθήνα», προσέλκυσε επισκέπτες από πολλές απομακρυσμένες περιοχές της Μελβούρνης, με αποτέλεσμα να καθιερωθεί ως ένας προορισμός-μαγνήτης για τους λάτρεις της ελληνικής κουζίνας και της μουσικής.
«Το μαγαζί ήταν γεμάτο. Φέρναμε κόσμο και από τα πιο μακρινά προάστια, όπως το Frankston, το Dandenong και το Mulgrave. Ο κόσμος ερχόταν γιατί είχα κι εγώ καλό όνομα στην παροικία. Άκουγαν Θωμάς Παπαδόπουλος , και λέγανε ‘να πάμε’. Δουλέψαμε πολύ καλά», μας λέει ο κύριος Θωμάς Παπαδόπουλος.
Με τα ρεμπέτικα τραγούδια και τις ελληνικές μελωδίες να αναβιώνουν μέσα από παραδοσιακά μουσικά όργανα, η ζωντανή μουσική, το κέφι, και ο χορός «κρατούσαν» μέχρι αργά, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα που θύμιζε και αναδείκνυε την πλούσια πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας, και την αγάπη του λαού για τη μουσική και την κοινωνική συνύπαρξη.
Η ιδέα του «ελληνικού γλεντιού», λειτουργούσε ως ένα μέσο σύνδεσης των Ελλήνων της Διασποράς με την ταυτότητά τους, καθώς η παράδοση των Ελλήνων να συναθροίζονται στις ταβέρνες και τα κέντρα διασκέδασης, ενίσχυε το αίσθημα της κοινότητας και της εθνικής συνείδησης.
«Βάζαμε μέσα 200 άτομα και δουλεύαμε πολύ. Το μαγαζί ήταν γεμάτο», αναφέρει ο κ. Θωμάς.
Παρά την «πολλή δουλειά» και το γεγονός ότι συχνά παρατηρείται το φαινόμενο των «συγκρούσεων» και «εντάσεων», σε οικογενειακές επιχειρήσεις, ο κ. Θωμάς και η κα Ευμορφία, δηλώνουν υπερήφανα ότι η συνεργασία τους με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας κύλησε ομαλά και χωρίς «αναταράξεις».
«Ήταν όλα ρόδινα μεταξύ μας, και αυτό ήταν το κέρδος μας», τονίζουν και οι δύο.
Με το αδελφό του Λάζαρο να αναλαμβάνει την εξυπηρέτηση πελατών «στο μπαρ», τον γαμπρό του Γιώργο Αποστολίδη, να εργάζεται ως μάγειρας ψητών, και την αδελφή του Ανατολή μαζί με τη σύζυγο του αδελφού του, Πηνελόπη και τη γυναίκα του, Ευμορφία, να αναλαμβάνουν τα καθήκοντα της κουζίνας, ο κ. Θωμάς ξεκαθαρίζει ότι «ο καθένας είχε το πόστο του».
Επιστρέφοντας στο δικό του «πόστο» του ως μπουζουξής, ο κ. Θωμάς είχε αναλάβει τη διασκέδαση και ψυχαγωγία των πελατών της ταβέρνας, μαζί με άλλους δύο μουσικούς, ενώ βοηθούσε ταυτόχρονα «όπου χρειαζόταν».
«Ο Βασίλης Σπυριδάκος, και ο Νίκος Μωραΐτης ήταν στις κιθάρες κι εγώ στο μπουζούκι», μας λέει.
«Ποτέ δεν ήθελα να φύγω από εκεί, μέχρι που ευχόμουν να πεθάνω εκεί μέσα. Τόσο πολύ το αγάπησα αυτό το μαγαζί».
Η ΖΩΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ
Ο κ. Παπαδόπουλος γεννήθηκε το 1936, στην Άλωρο, ένα χωριό του νομού Πέλλας, που σύμφωνα με τον ίδιο, πήρε το όνομά του από έναν στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο οποίος ονομαζόταν Αλώριος.
Οι γονείς του είχαν καταγωγή από τον Πόντο και μαζί με τα πέντε παιδιά τους, βρέθηκαν οικογενειακώς το 1946 στην Θεσσαλονίκη λόγω του Εμφυλίου Πολέμου.
Ωστόσο, ο κ. Θωμάς μέσω μίας «καρμικής συνθήκης», κατέληξε και πάλι στο χωριό του.
Εκεί, μία γνωριμία χρόνων με την κυρία Ευμορφία, άνθισε σε έναν έρωτα ο οποίος σφραγίστηκε με τον γάμο τους, το 1957.
«66 χρόνια με την ίδια γυναίκα», μας λέει με καμάρι.
Το 1958 – ένα χρόνο μετά το γάμο τους – υποδέχτηκαν τον πρώτο τους γιο, Χαράλαμπο.
Ωστόσο, η περίοδος διαμονής τους στην Ελλάδα έμελλε να λήξει σύντομα.
Κατόπιν διαπραγμάτευσης με τον αδελφό του Λάζαρο, ο κ. Θωμάς επιβιβάστηκε μαζί με την οικογένειά του στο πλοίο «Πατρίς», αναχωρώντας το 1962 για το -γνωστό σε πολλούς ομογενείς- ταξίδι της ξενιτιάς, με προορισμό τη Μελβούρνη.
«Με τον αδελφό μου κανονίσαμε ποιος από τους δύο θα έρθει στην Αυστραλία, γιατί είχαμε την αδελφή μας εδώ που έκλαιγε κάθε τόσο, και παρακαλούσε να έρθει τουλάχιστον ένας απ’ τους δυο μας, ενώ κάποιος έπρεπε να μείνει πίσω να προσέξει τους γονείς», εξηγεί.
Έξι μήνες αργότερα, ακολούθησε ο αδελφός του Λάζαρος, αφήνοντας πίσω στην Ελλάδα τις δύο αδελφές και τους γονείς τους.
Κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στην Αυστραλία, η οικογένεια Παπαδοπούλου εγκαταστάθηκε στα δυτικά προάστια της Μελβούρνης και συγκεκριμένα στις περιοχές Seddon, Kew και Yarraville, ενώ το Footscray αποτέλεσε έναν σημαντικό σταθμό για τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες.
Η πρώτη εργασία του κ. Θωμά ήταν σε χυτήριο όπου ήδη εργαζόταν ο γαμπρός του.
«Δεν άντεξα, δούλεψα κάνα δύο μήνες, τα χέρια μου μελάνιασαν. Μετά έφυγα από εκεί», μας λέει.
Μετά την άφιξη του δεύτερου γιου του, Απόστολου, τον Σεπτέμβριο του 1963, δοκίμασε την τύχη του σε διάφορες εργασίες, ενώ συχνά βρέθηκε να ασχολείται με την αγοραπωλησία καταστημάτων και επιχειρήσεων.
Παρά το γεγονός ότι ήρθε αντιμέτωπος με τις προκλήσεις της επιβίωσης σε μια άγνωστη για εκείνον χώρα, η αποφασιστικότητα, η εργατικότητα, η κοινωνική του φύση, καθώς και η υπομονή και επιμονή που επέδειξε, αποτέλεσαν τους θεμέλιους λίθους πάνω στους οποίους έχτισε τη ζωή που ονειρευόταν.
Η ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
Ως αυτοδίδακτος μπουζουξής, ο κ Θωμάς καλλιέργησε από μικρός την αγάπη και το ταλέντο του στη μουσική, και παρά το γεγονός ότι ήταν μονίμως «απασχολημένος με δουλειές», εξακολουθούσε να εργάζεται τα Σαββατοκύριακα «ως μουσικός».
Διατηρώντας ενεργές τις σχέσεις και την επαφή του με την ομογένεια μέσω της μουσικής, εδραιώθηκε ως ένα «γνωστό όνομα» στις παροικίες των δυτικών προαστίων, με αποτέλεσμα να δέχεται προσκλήσεις για ζωντανές εμφανίσεις ακόμα και σε περιοχές εκτός Μελβούρνης, συμπεριλαμβανομένων του Σίδνεϊ και του Περθ.
Το 1963 με 1964, δημιούργησε την ορχήστρα «ΝΤΟ ΡΕ ΜΙ» (DO RE MI).
Μάλιστα, λόγω μίας σειράς συγκυριών που προέκυψαν από την ανάμειξή του με τη μουσική, συμμετείχε σε διάφορα μουσικά σχήματα συνοδεύοντας γνωστά ονόματα της ρεμπέτικης μουσικής σκηνής, όπως η Σωτηρία Μπέλλου, η Βούλα Πάλλα και ο Στάθης Καζαντζίδης (αδελφός του αείμνηστου Στέλιου Καζαντζίδη).
Ο κ. Θωμάς αναφέρει επίσης ότι εκείνη την εποχή έπαιζε σε «πολλά μαγαζιά στις περιοχές Richmond, Fitzroy, Essendon, Brunswick», μαζί με μία επαγγελματία τραγουδίστρια από την Ελλάδα, τη Στέλλα Παπαδημητρίου, η οποία τον συνόδευε στις μουσικές του εμφανίσεις.
Θυμάται να παίζει σε ένα μουσικό κέντρο που λειτουργούσε τότε με το όνομα «Λευκός Πύργος», μαζί με μία επίσης γνωστή τραγουδίστρια από την Ελλάδα, τη Μήτση, καθώς και τη μουσική του παρουσία σε «χιλιάδες»- όπως λέει- γάμους.
«Με γνώριζε ο κόσμος, και για αυτό με ζητούσε», προσθέτει.
Θυμάται μία ιστορία, όπου τα πρώτα χρόνια της διαμονής του στην Αυστραλία, εργάστηκε σε ένα «μεγάλο» εργοστάσιο παραγωγής χαρτοκιβωτίων, ανάμεσα σε Έλληνες, Ιταλούς και Μαλτέζους.
Τα μάτια του φωτίζουν, όσο ξυπνούν οι αναμνήσεις από εκείνη την περίοδο.
«Μου λέει ένας Κρητικός, ‘Θωμά να πάρουμε το μπουζούκι’».
Η προτροπή αυτή, σε συνδυασμό με μία εσωτερική δίψα για ελληνικό κέφι και τραγούδι, οδήγησαν σε ένα μικρό «ελληνικό γλέντι» στο εργοστάσιο.
«Άρχισα εγώ να παίζω «σαν πας στην Καλαμάτα» και αυτοί χόρευαν τανγκό! Εκείνο τον καιρό γινόταν ωραία πάρτι», μας λέει αναπολώντας.
Η ΖΩΗ ΣΗΜΕΡΑ
Ο κ. Θωμάς είναι σήμερα 87 ετών και η κα Ευμορφία 85.
Κρίνοντας από τα όσα κατάφεραν στη ζωή τους, οι θυσίες τους δεν φαίνεται να πήγαν χαμένες.
«Έχουμε δύο γιους, πέντε εγγόνια, και δύο δισέγγονα», αναφέρει η κα Ευμορφία, με το «τρίτο δισέγγονο» να ετοιμάζει την άφιξή του το Δεκέμβριο του 2023.
«Αυτό θα είναι το χριστουγεννιάτικο δώρο μας», συμπληρώνει με ένα φωτεινό χαμόγελο.
Ο μεγαλύτερος γιος τους Χαράλαμπος ολοκλήρωσε τις σπουδές του και πλέον εργάζεται ως λογιστής/οικονομολόγος, ενώ ο μικρότερος γιός τους, Απόστολος, διοικεί επιχειρήσεις εστιατορίων, ακολουθώντας τα χνάρια των γονέων του.
Οι αναμνήσεις που αναδύονται από εκείνη την εποχή, φαίνεται να αφήνουν στον κ. Θωμά και την κα Ευμορφία μία γλυκόπικρη γεύση σήμερα.
Γλυκιά γιατί «εκείνα τα χρόνια ήταν ωραία», πικρή γιατί πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει.
Ωστόσο, οι δεσμοί, οι μνήμες και η κληρονομιά που έχουν μείνει πίσω, δεν έχουν χαθεί οριστικά.
Ιστορίες, σαν αυτή του κ. Θωμά και της κας Ευμορφίας, αποτελούν πολύτιμα «κειμήλια», τα οποία λειτουργούν ως καταλύτες, που διατηρούν έναν ζωντανό πολιτιστικό διάλογο μεταξύ παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος.
Οι αξίες που αυτές οι ιστορίες φέρουν έχουν γαλουχήσει πολλές γενιές και έχουν διαμορφώσει θεμελιωδώς τον πολιτισμικό μας πλούτο και την εθνική μας συνείδηση.
Η μετάδοση αυτών των ιστοριών διατηρεί ζωντανή την ελπίδα για την επιβίωση, την εξέλιξη και τον εμπλουτισμό του πολιτισμού μας. Ταυτόχρονα, δημιουργεί ένα περιβάλλον στο οποίο οι νεότεροι ανακαλύπτουν τις ρίζες τους, ενώ οι αξίες και οι παραδόσεις των παλαιότερων συνεχίζουν να ευδοκιμούν και να εμπνέουν τις επόμενες γενιές.
