ΟΚΤΩ ελληνικά πανεπιστήμια συμπεριλήφθηκαν στην τελευταία παγκόσμια κατάταξη πανεπιστημίων QS (Quacquarelli Symonds) με φόντο τον ζωηρό διάλογο για την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Ελληνικού Συντάγματος, το οποίο απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, μειώνοντας έτσι την ανταγωνιστικότητα στο τοπίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς και παραβιάζοντας τις δημοκρατικές αρχές. Είναι σημαντικό να προσπαθήσουμε να παρέχουμε ένα συγκριτικό πλαίσιο για την ερμηνεία τέτοιων παγκόσμιων κατατάξεων στα πλαίσια αυτού του διαλόγου.
Ένα χαρακτηριστικό συγκριτικό παράδειγμα είναι η Μαλαισία η οποία τράβηξε την προσοχή μου καθώς θυμήθηκα την δέσμευσή μου πριν από περίπου 30 χρόνια στην ανάπτυξη ενός κοινού πτυχίου με ένα ιδιωτικό κολέγιο στην Κουάλα Λουμπούρ, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Victoria (VU ) όπου ήμουν ακαδημαϊκό στέλεχος. Θεώρησα αξιόπρόσεκτο ότι οκτώ πανεπιστήμια της Μαλαισίας ήταν πολύ πάνω από το Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών που κατατάχθηκε (ως πρώτο μεταξύ των ελληνικών) στην 347 η θέση της κατάταξης. Το μικρό ιδιωτικό κολέγιο το 1993, γνωστό πλέον ως Sunway University, κατατάχθηκε στην 586η θέση πίσω από τρία ελληνικά πανεπιστήμια και μπροστά από τα άλλα πέντε ελληνικά πανεπιστήμια. Πνευματικό τέκνο ενός πτυχιούχου λογιστικής του Πανεπιστημίου Victoria που μετέτρεψε ένα εγκαταλειμμένο ορυχείο σε μία εύρωστη πόλη το Sunway City με δικό του νοσοκομείο, πολυτελή ξενοδοχεία, φυσικά το πανεπιστήμιο, έξυπνα συστήματα διαχείρισης ενέργειας, και σύστημα δημόσιων μεταφορών. Σήμερα, αυτός ο χώρος είναι ο πρώτος πλήρως πράσινος και βιώσιμος δήμος της Μαλαισίας, που εξυπηρετεί μια κοινότητα περισσότερων των 200.000 πολιτών.
Αλλά το επίκεντρο εδώ είναι η άνοδος στις παγκόσμιες κατατάξεις του ιδιωτικού Πανεπιστημίου Sunway μαζί με άλλα πανεπιστήμια της Μαλαισίας (δημόσια και ιδιωτικά) τα τελευταία 30 χρόνια ως αποτέλεσμα της δημιουργίας ενός ανταγωνιστικού περιβάλλοντος, το οποίο συνεχίζει να αποτελεί ένα γόρδιο δεσμό για την Ελλάδα μέχρι σήμερα. Αποτελεί επίσης ένα αφήγημα για το πώς τα πανεπιστήμια μπορούν να καλλιεργήσουν επιχειρηματικά δίκτυα αποφοίτων. Προσωπικά, η εμπλοκή μου ήταν η ίδρυση ενός κοινού πτυχίου στο στον χώρο του Διεθνούς Εμπορίου στο Sunway University σε μια εποχή που τα αυστραλιανά πανεπιστήμια ανέπτυσσαν μια έντονη παρουσία στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού. Οι πολυάριθμες επισκέψεις μου στο Sunway City όλα αυτά τα χρόνια, σε συνάρτηση με εκείνες άλλων συναδέλφων μου από το VU, είχαν ως αποτέλεσμα επαγγελματικές διασυνδέσεις και φιλίες που έπαιξαν στην συνέχεια καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση αυτού του Πανεπιστημίου.
Έχοντας υπηρετήσει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση για δεκαετίες στην Αυστραλία καθώς και στο εξωτερικό, είναι παράλογο ότι η Ελλάδα συζητά την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις σε αυτόν τον τομέα, αφού τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των κρατικών και ιδιωτικών πανεπιστημίων προκύπτουν στον παγκόσμιο χώρο από μελέτες. Υπάρχει μια επείγουσα ανάγκη να αναβαθμιστεί σημαντικά το ελληνικό τοπίο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι μεταρρυθμίσεις που προωθεί το Υπουργείο Παιδείας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, αλλά χρειάζονται περισσότερες βασικές διαρθρωτικές αλλαγές. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει (μεταξύ άλλων) την ανατροπή των συγχωνεύσεων ΤΕΙ και περιφερειακών πανεπιστημίων κατά τρόπο σύμφωνο με την ανάπτυξη πανεπιστημίων διπλών κατευθύνσεων (dual sector universities) που προσφέρουν επαγγελματικά και ακαδημαϊκά προγράμματα σε επίπεδο πιστοποιητικού, διπλώματος, πτυχίου, και μεταπτυχιακών σπουδών. Ήταν τραγικό λάθος η μεταρρύθμιση τα ΤΕΙ να γίνουν πανεπιστήμια σε μια νύχτα και όχι πανεπιστημίων διπλών κατευθύνσεων με (ευέλικτες) ειδικότητες που χρειάζεται η αγορά και η κοινωνία. Η δημιουργία μόνο πτυχιακών προγραμμάτων λειτουργεί επίσης ως μια “παγίδα” για τους φοιτητές και εξηγεί τα υψηλά ποσοστά μη αποφοίτησης στην Ελλάδα. Τα πανεπιστήμια διπλών κατευθύνσεων είναι γνωστά στον παγκόσμιο χώρο και οι διαδικασίες διαπίστευσης στην Ελλάδα πρέπει να καθοδηγούνται από παρόμοια διεθνή κριτήρια βέλτιστων πρακτικών.
Τέλος, και τα ελληνικά πανεπιστήμια πρέπει να ακολουθήσουν μια στρατηγική διεθνοποίησης στο μέλλον για να ανέβουν ακόμα πιο ψηλά στις διεθνείς κατατάξεις. Η χαμηλή κατάταξή τους είναι επίσης εμφανής και από το γεγονός ότι σε άλλες πανεπιστημιακές αξιολογήσεις, που ελάχιστα αναφέρονται στα μέσα ενημέρωσης, η Ελλάδα έχει συμπεριληφθεί σε μια ξεχωριστή κατηγορία αναδυόμενων οικονομιών των οποίων τα πανεπιστήμια κρίνονται με παρόμοιους δείκτες απόδοσης ( The Times Higher Education Emerging Economies University Rankings 2022 ) .
* Ο Δρ. Στηβ Μπακάλης (Steve Bakalis) είναι ειδικός σε θέματα διεθνούς επιχειρηματικής εκπαίδευσης και διαχείρισης, έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, το Πανεπιστήμιο Αδελαΐδας, και σε διοικητικές θέσεις σε Pανεπιστήμια της Ασίας-Ειρηνικού και τα Αραβικά Κράτη του Περσικού Κόλπου.
