Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης, ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες λυρικούς ποιητές της μεταπολεμικής περιόδου, γεννήθηκε το 1916 στη Θεσσαλονίκη, όπου και έζησε όλα του τα χρόνια.

Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, και εργάσθηκε ως δικηγόρος. Την πρώτη του ποιητική εμφάνιση την έκανε σε ηλικία είκοσι ετών, στο πρωτοποριακό περιοδικό «Μακεδονικές Ημέρες», με την εκδοτική ομάδα του οποίου συνδέθηκε στενά. Έκτοτε αφιερώθηκε στην ποίηση με πάθος και συνέπεια.

Το 1949 εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Φύλλα Καπνού». Συνολικά, το ποιητικό του έργο περιλαμβάνει 22 ποιητικές συλλογές. Διακρίθηκε και ως δοκιμιογράφος και μεταφραστής, καθώς μετέφρασε Γάλλους, Ισπανούς και Λατινοαμερικάνους ποιητές.

Για τους νεότερους ομοτέχνους του ο Τάκης Βαρβιτσιώτης αποτελούσε σημείο αναφοράς.

Υπήρξε ο τελευταίος επιζών ποιητής της παλιάς λογοτεχνικής παράδοσης της Θεσσαλονίκης, και της λογοτεχνικής συντροφιάς του φαρμακείου του Ν. Γ. Πεντζίκη, καθώς και συνεργάτης των περιοδικών «Κοχλίας» και «Μορφές».

Αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ο Τάκης Βαρβιτσιώτης υπήρξε από τους πιο πολυβραβευμένους ποιητές της εποχής του. Είχε τιμηθεί με το Βραβείο της Ομάδας των Δώδεκα, το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το Βραβείο Ποίησης της Ακαδημίας Αθηνών, το Βραβείο Ουράνη, το Βραβείο Ποίησης του Δήμου Θεσσαλονίκης, το Βραβείο της Ελληνικής Εταιρείας Χριστιανικών Γραμμάτων, το Χρυσό Μετάλλιο των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου, καθώς και με πολλές άλλες διακρίσεις.

Ήταν μέλος της Παγκόσμιας Οργάνωσης των Ποιητών, και επισκέφθηκε ως επίσημος προσκεκλημένος τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, όπου διάβασε ποιήματά του και έδωσε διαλέξεις σε διάφορα πανεπιστήμια.

Επίσης, έλαβε μέρος σε πολλά συνέδρια της Παγκόσμιας Οργάνωσης Ποιητών, σε φεστιβάλ και άλλες διεθνείς συναντήσεις ως εκπρόσωπος της Ελλάδας.

Για το έργο του Τάκη Βαρβιτσιώτη έχουν πλέξει εγκώμια οι κορυφαίοι των ελληνικών γραμμάτων. Θα αρκεστώ εδώ μόνο να αναφέρω την κρίση του Γιάννη Ρίτσου: «Η ποίησή του αποπνέει ευγένεια ψυχής, αγάπη για τον συνάνθρωπο και υπέρτατο λυρισμό», και την άποψη του Οδυσσέα Ελύτη: «Ο Βαρβιτσιώτης πέτυχε να διαμορφώσει έναν κόσμο δικό του ονειρικό και ρεμβώδη».

Η ποίηση του Τ. Βαρβιτσιώτη είναι λυρική, ενορατική, και μυστικιστική, στα βήματα του συμβολισμού, με επιρροές και από τους υπερρεαλιστές Γάλλους ποιητές Πωλ Ελυάρ και Πιερ Ρεβερντύ.

Ο νομπελίστας λογοτέχνης Οδυσσέας Ελύτης τον είχε χαρακτηρίσει «Ευρωπαίο ποιητή μιας σπάνιας ευαισθησίας και βαθύ γνώστη της λυρικής τέχνης, που αξίζει τον έπαινο, όχι μόνο της ιδιαίτερης πατρίδας του, αλλά και των καλλιεργημένων ανθρώπων όλου του κόσμου».

Ο Κώστας Στεργιόπουλος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, είχε εκφράσει για την ποίηση του Τ. Βαρβιτσιώτη την ακόλουθη άποψη: «Η ποίησή του εκμηδενίζει τις υλικές αντιστάσεις και το βάρος των πραγμάτων, ώστε να προβάλουν με την ονειρική τους υπόσταση και να δείξουν την όψη του κόσμου πιο ωραία. Έτσι, η ζωή κοιταγμένη από το πρίσμα της τέχνης, αποβάλλει την σκληρότητά της, συμφιλιώνει τις αντιθέσεις της και ξαναγυρίζει σε μια κατάσταση παιδικής αθωότητας, όπου τα πράγματα είναι ακόμα “κρύσταλλα των ονείρων” και “τραγουδούν” μέσα σε μυθικούς καθρέφτες».

Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης, για τους παράγοντες που είχαν επηρεάσει την ποίησή του είχε εκφράσει την ακόλουθη άποψη το 2006:

«Είναι καιρός να καλλιεργηθεί η ιδέα ότι η ποίηση – όπως και η τέχνη γενικότερα – είναι ένας σταυρός μαρτυρίου, που τον σηκώνουν μοναχά άνθρωποι σημαδεμένοι από τη μοίρα, μία νόσος εκ γενετής. Με λίγα λόγια δημοκρατία, σοσιαλισμός, χριστιανισμός είναι το τρίπτυχο που αντιπροσωπεύει και συμπυκνώνει την πνευματική μου υπόσταση».

Τιμήθηκε με το Παγκόσμιο Βραβείο Μυστικιστικής Ποίησης «Φερνάντο Ριέλο» από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών (Νέα Υόρκη, 1988), με το παράσημο του Ιππότη του Γαλλικού Τάγματος των Γραμμάτων και των Τεχνών από το Υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας (1989), και με το ευρωπαϊκό Βραβείο Χέρντερ από το Πανεπιστήμιο της Βιέννης το 1994, με το αιτιολογικό ότι «είναι εκπρόσωπος εκείνης της πλειάδας των Ελλήνων ποιητών που έχει συμβάλει μ’ έναν τρόπο ζωτικό και απρόσκοπτο στην παγκόσμια λογοτεχνία της εποχής μας, και το πλούσιο ποιητικό έργο του αποτελεί μια κορυφαία στιγμή της σύγχρονης ελληνικής λυρικής ποίησης, βρίσκοντας αναγνώριση και έξω από την πατρίδα του».

Τον Μάρτιο του 1995 είχε εκλεχθεί μέλος της Διεθνούς Ακαδημίας «Μιχαήλ Εμινέσκου» που εδρεύει στη Ρουμανία, και στις 26 Οκτωβρίου του ίδιου έτους του απονεμήθηκε από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας το παράσημο του “Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος”. Στις 23 Νοεμβρίου 1995 του απονεμήθηκε από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο χρυσό μετάλλιο τιμής για τη μεγάλη συμβολή του στα ευρωπαϊκά γράμματα, ύστερα από πρόταση της Παγκόσμιας Οργάνωσης Ποιητών. Στις 15 Μαρτίου 1997 του απονεμήθηκε το Διεθνές Βραβείο «Ίμπλα: μία γέφυρα για την Ευρώπη», εκ μέρους του Ιταλικού Κράτους στη Ραγκούλα της Σικελίας, και σε επίσημη τελετή που έγινε στο κυβερνείο της πόλης εκείνης.

Τον Οκτώβριο του 1997 του απονεμήθηκε το Αριστείο της Τάξεως Γραμμάτων και Τεχνών από το Ίδρυμα Εθνικού και Θρησκευτικού Προβληματισμού, και στις 10 Ιουνίου 1998 το Χρυσό Μετάλλιο Τιμής από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. Στις 3 Δεκεμβρίου 1998 εκλέχθηκε αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ το 1999 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Ο Τάκης Βαρβιτσιώτης πέθανε την 1η Φεβρουαρίου 2011, σε ηλικία 95 ετών.

ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΤΑΚΗ ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗ

Ποίηση

*Φύλλα Καπνού, Θεσσαλονίκη, 1949.

* Επιτάφιος. Θεσσαλονίκη, 1951.

*Το Χειμερινό ηλιοστάσιο, μαζί με το Ξύλινο Άλογο και το Αλφαβητάριο, Θεσσαλονίκη 1955.

*Η γέννηση των πηγών. Θεσσαλονίκη, 1959.

*Το πέπλο και το χαμόγελο, Θεσσαλονίκη, 1963.

*Η μεταμόρφωση, 1971.

*Η φθινοπωρινή σουΐτα και άλλα ποιήματα, Θεσσαλονίκη, 1975.

*Ταπεινός αίνος προς την Παρθένο Μαρία, Θεσσαλονίκη, 1977.

*Η Άννα της απουσίας, Θεσσαλονίκη, 1979.

*Ενωμένα χέρια, Θεσσαλονίκη, 1980.

*Καλειδοσκόπιο, Θεσσαλονίκη, 1983.

*Η ατραπός, 1984.

*Η βλάστηση των ορυκτών. Θεσσαλονίκη, 1985.

*Δέκα ποιήματα της οργής και του χρέους, Θεσσαλονίκη, 1986.

*Ακόμα ένα καλοκαίρι (1980-1982), Θεσσαλονίκη, 1987.

*Φαέθων, Θεσσαλονίκη, 1992.

*Η θαυμαστή Αλιεία. Θεσσαλονίκη, 1993.

*Άρωμα ενός κομήτη, Καστανιώτης, Αθήνα, 1997.

*Νήματα της Παρθένου, Αθήνα 1997.

*Όχι πια δάκρυα, Αθήνα, 1998.

Δοκίμια

*Ποίηση και ποιητικά θέματα του Γιώργου Σαραντάρη, Θεσσαλονίκη, 1988.

*Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, ένας περιπαθής του ενστίκτου, Θεσσαλονίκη, 1964. ΙΙΙ. Μεταφράσεις

*Saint- John Perse, Και σεις θάλασσες, Θεσσαλονίκη, 1959.

*Pablo Neruda, Επιλογή από το έργο του, Θεσσαλονίκη, 1972.

Κλείνω την αναφορά μου στον Τάκη Βαρβιτσιώτη με το ακόλουθο ολιγόστιχο ποίημά του.

Όσο υπάρχουν ποιητές

τα πουλιά θα πετούν,

και τα δέντρα θ’ ανθίζουν.

Δεν θα μπορούν ανίερα χέρια

να σταματήσουν την άνοιξη,

να εξαφανίσουν τα πράσινα σημάδια,

αυτούς που πιστεύουν ακόμα

πως είναι τ’ όνειρο δυνατό.