Λίγοι έχουν αφιερώσει τόσα χρόνια και τόσο πάθος στην έρευνα και την καταγραφή των πτυχών της ζωής και της καθημερινότητας των Ελλήνων της Αυστραλίας.
Η Έφη Αλεξάκη, η γνωστή ταλαντούχα φωτογράφος από το Σίδνεϊ, και ο Leonard Janiszewski, ιστορικός του κοινωνικού πολυπολιτισμού, έχουν περάσει πάνω από τέσσερις δεκαετίες αποκαλύπτοντας το πλούσιο μωσαϊκό αυτής της περίπλοκης ιστορίας, τόσο εντός της Αυστραλίας όσο και στην Ελλάδα και πέρα από αυτήν.
Η τελευταία τους εξόρμηση τους βρίσκει στην Ελλάδα, στο νησί της Λήμνου, για να εμβαθύνουν στην κληρονομιά των ANZACs που έχει διαμορφώσει τόσο μεγάλο μέρος της πρόσφατης ιστορίας της Αυστραλίας. Επίσης, επισκέπτονται αγαπημένα τους μέρη στην Πελοπόννησο και περνούν χρόνο στη Συκέα, το χωριό κοντά στην Μονεμβασιά απ’ όπου κατάγεται η Αλεξάκη, πριν κατευθυνθούν στην Αθήνα για την παρουσίαση του βιβλίου της Αλεξάκη «Effy Alexakis: Forty Photographs – A Year at a Time» (Σαράντα φωτογραφίες – Ένας χρόνος κάθε φορά) και να συμμετέχουν σε μια συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί στην Πρεσβεία της Αυστραλίας στην Αθήνα, στις 27 Σεπτεμβρίου.
Στην εκδήλωση όσοι παρευρεθούν θα έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν έναν διάλογο μεταξύ της Έφης Αλεξάκη, του Leonard Janiszewski και της Δρα Lita Tzortzopoulou-Gregory από το Αυστραλιανό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στην Αθήνα, με τη συμμετοχή της Πρέσβη κας Alison Duncan, σχετικά με την αξιοσημείωτη πορεία τους στην έρευνα και καταγραφή κατά τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες.
Η συζήτηση θα περιλαμβάνει διάφορες πτυχές της έρευνάς τους, από τους λόγους για τους οποίους ξεκίνησαν και συνεχίζουν αυτό το έργο, μέχρι τις ερευνητικές τους μεθοδολογίες και τον τρόπο με τον οποίο έμαθαν να προσαρμόζονται στις νέες τεχνολογίες. Θα μοιραστούν τις καλές και τις δύσκολες στιγμές τους, τον προσωπικό αντίκτυπο που είχε το έργο τους στη ζωή τους, μαζί με ιστορίες που τους άφησαν μόνιμες εντυπώσεις, καθώς και τα συμπεράσματά τους για το πώς έχει διαμορφωθεί η ελληνοαυστραλιανή εμπειρία με την πάροδο των χρόνων.
Το τελευταίο βιβλίο της ομογενούς φωτογράφου είναι ένας θησαυρός οπτικής αφήγησης της ελληνικής κοινωνίας στους Αντίποδες. Παρουσιάζει τα 40 τελευταία χρόνια μέσα από φωτογραφίες όπου κάθε εικόνα αντιπροσωπεύει ένα έτος από το 1982, και συνοδεύεται από τη σχετική ιστορία. Οι εικόνες αυτές αποτυπώνουν το διαρκώς εξελισσόμενο πρόσωπο της ελληνοαυστραλιανής παρουσίας, μια απόδειξη της ποικιλομορφίας και της ανθεκτικότητας αυτής της κοινότητας.
«Αυτό που αντιπροσωπεύουν αυτές οι σαράντα εικόνες είναι ένας πολύ προσωπικός απολογισμός», γράφει η Έφη Αλεξάκη στον πρόλογο του τελευταίου της βιβλίου. «Περιλαμβάνουν ανθρώπους που θαυμάζω -συχνά καθημερινούς ανθρώπους που έχουν επιτύχει και συνεχίζουν να επιτυγχάνουν αξιοσημείωτα πράγματα- καθώς και ζητήματα και θέματα σημαντικά για μένα και, ελπίζω, επίσης σημαντικά και για άλλους. Ξεκινάω τη σειρά με μια φωτογραφία των γονιών μου και τελειώνω με ένα πορτραίτο της μητέρας μου […] Με τον Λέοναρντ έχουμε συνάψει φιλίες ζωής και πολλές σημαντικές ανακαλύψεις στην πορεία – για τους εαυτούς μας, για τους Ελληνοαυστραλούς και για την πολυπλοκότητα του διαρκώς μεταβαλλόμενου κόσμου που μας περιβάλλει».
Αναλογιζόμενοι το 40χρονο «ταξίδι» τους σε αυτήν την έρευνα, αναδύονται ορισμένα θέματα, εξηγούν στον «Νέο Κόσμο». Μεταξύ αυτών είναι «οι βαθιές ιστορικές και γενεαλογικές ρίζες της ελληνικής παρουσίας στην Αυστραλία, το επιχειρηματικό πνεύμα που καλλιεργείται μέσα από τις εμπειρίες της διασποράς, η αυξανόμενη επιρροή των γυναικών, η διαρκή σημασία που έχει η οικογενεία, η παράδοση και η ελληνική ταυτότητα, καθώς και η δυναμική ανάμειξη των πολιτισμών μέσω από γάμους… και φυσικά η διαρκής σύνδεση με την Ελλάδα, μια σύνδεση που διατηρείται τόσο σε περιόδους υπερηφάνειας όσο και σε περιόδους θλίψης…»
Μια άλλη σημαντική πτυχή που ανακάλυψαν είναι ο δεσμός τους με τον λαό των Πρώτων Εθνών της Αυστραλίας, κάτι που ελπίζουν ότι θα βοηθήσει στο να περάσει το «Ναι» στο επικείμενο Δημοψήφισμα για τη «Φωνή» των Αυτοχθόνων στο Κοινοβούλιο. Στο έργο τους αναδεικνύουν επίσης την παγκόσμια ποικιλομορφία της καταγωγής των Ελληνοαυστραλών και τον σημαντικό ρόλο των ομογενειακών συλλόγων στη διατήρηση της κληρονομιάς τους.
Στην προσπάθειά τους να καταγράψουν και να αποκαλύψουν τις αυθεντικές πτυχές της ζωής των ομογενών, ταξίδεψαν από τα πρώτα χρόνια στην Ελλάδα για να ανακαλύψουν τι είχαν αφήσει πίσω.
Στις δεκαετίες του 1980 και του 1990 εξερεύνησαν εγκαταλελειμμένα ελληνικά χωριά που επλήγησαν από τη μετανάστευση, ανακαλύπτοντας τον όρο «Μαύρη Ξενιτιά» για να περιγράψουν την εμπειρία όσων ζούσαν σε αυτά τα ερημωμένα μέρη. Οι φωτογραφίες και οι συνεντεύξεις της Αλεξάκη το 1995 από αυτά τα ταξίδια είχαν ως αποτέλεσμα την έκθεση και το βιβλίο με τίτλο «Images of Home: Mavri Xenitia» (Εικόνες από την πατρίδα: Μαύρη Ξενιτιά).
Πιο πρόσφατα, κατέγραψαν την κοινωνική και πολιτική αναταραχή στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης, ρίχνοντας φως στις κοινωνικές διαιρέσεις, στα γκράφιτι στους δρόμους που απεικόνιζαν το χάος, το οποίο τους επηρέασε βαθιά και σε προσωπικό επίπεδο, καθώς ανησυχούσαν για φίλους και συγγενείς τους που βίωναν αυτή την ταραχώδη περίοδο στην Ελλάδα.
Όταν βρίσκονται στην Ελλάδα, η Αλεξάκη και ο Janiszewski αναζητούν πάντα συναρπαστικές ιστορίες, ανθρώπους και εκδηλώσεις για να φωτογραφίσουν και να καταγράψουν, ιδίως όσον αφορά τους Ελληνοαυστραλούς που έχουν επαναπατριστεί και άλλες πτυχές των δεσμών της Ελλάδας με την Αυστραλία.
Αυτή τη στιγμή οι δύο τους συνεργάζονται ξανά με στόχο την καταγραφή των Ελληνοαυστραλών και Αυστραλοελλήνων συγγραφέων στην Ελλάδα, συμπεριλαμβανομένων των Gillian Bouras και Γιάννη Δημητρέα.
«Αυτοί οι συγγραφείς που έχουν ρίζες σε πολλές πατρίδες μας επηρέασαν σημαντικά στην πρώιμη δουλειά μας, ιδίως όσον αφορά την τεκμηρίωση όχι μόνο των πραγματιστικών ανταλλαγών της μεταναστευτικής διαδικασίας, αλλά και των βιωμένων συναισθηματικών εμπειριών… των λευκών, των γκρίζων, των μαύρων και των άφθονων χρωμάτων μιας ζωής ανάμεσα σε πολιτισμούς και έθνη», μας λένε.
«Εδώ και σαράντα χρόνια, είμαι μάρτυρας και συμμετέχω στην προσωπική αποστολή της Έφης Αλεξάκη», καταλήγει ο Janiszewski, σύντροφος της Αλεξάκη και στη ζωή, στο δοκίμιό του που δημοσιεύεται στο τελευταίο της βιβλίο. «Εκείνη η θήκη της Kodak-Brownie που απεικονίζεται στην παιδική της φωτογραφία υποδήλωνε πολλά από όσα επρόκειτο να ακολουθήσουν. Ο φωτογραφικός φακός της Έφης κατέγραψε πολλά, για πολλούς. Και αυτή θα είναι η κληρονομιά της, που θα αντέξει πολύ καιρό αφότου τραβήξει και εκτυπώσει την τελευταία της φωτογραφία, την τελευταία αποτύπωση ‘μιας στιγμής στο χρόνο’, μιας Αυστραλίας της ‘εποχής της’».
Η παρουσίαση του βιβλίου και η συζήτηση που θα ακολουθήσει στην Πρεσβεία της Αυστραλίας στην Αθήνα (Χατζηγιάννη Μέξη 5) στις 27 Σεπτεμβρίου, στις 6.30μμ., είναι μια εκδήλωση ανοιχτή για το κοινό. Αν και οι θέσεις είναι περιορισμένες, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να δηλώσουν συμμετοχή στέλνοντας email στο ae.athens@dfat.gov.au πριν από τις 20 Σεπτεμβρίου. Θα λάβουν επιβεβαίωση συμμετοχής έως τις 22 Σεπτεμβρίου με σειρά προτεραιότητας.
Το βιβλίο θα είναι διαθέσιμο προς πώληση στην εκδήλωση μαζί με άλλα βιβλία των Αλεξάκη και Janiszewski.