Πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα νέο βιβλίο υπό τον τίτλο “From Imbros over the sea”, που αποκαλύπτει το ρόλο του νησιού της Ίμβρου και του ελληνικού πληθυσμού του, στην εκστρατεία της Καλλίπολης το 1915-1916. Συγγραφέας του βιβλίου είναι ο ιστορικός Jim Claven και το βιβλίο εκδόθηκε από την Imvrian Society of Melbourne (Σύνδεσμος Ιμβρίων Μελβούρνης), που εκπροσωπεί τους Έλληνες που γεννήθηκαν στην Ίμβρο και τους απογόνους τους. Το βιβλίο αποτελεί συμπλήρωμα της πρόσφατης έκθεσης υπό την επωνυμία “Imbros & Gallipoli Revealed” -την οποία επιμελήθηκε ο κ. Claven- και είχε εγκαινιάασθεί τον Ιούνιο του 2023.

“Αυτή είναι μια ιστορία που έπρεπε να κατατεθεί. Καθώς εμβαθύνουμε στα ιστορικά στοιχεία που συνθέτουν την εκστρατεία της Καλλίπολης, η ιστορία της Ίμβρου -όπως και αυτή της Λήμνου και της Τενέδου- αναδύεται ανάγλυφη από τα σχετικά αρχεία. Η μικρή μου συμβολή στην επαναφήγηση αυτής της ιστορίας ελπίζω ότι θα παρακινήσει μια νέα συζήτηση και άλλους ερευνητές στο δικό τους ταξίδι ανακάλυψης για να αφηγηθούν την ιστορία της Καλλίπολης και της Ίμβρου σε όλες τις πτυχές της”, δήλωσε ο κ. Claven.

Το βιβλίο είναι μοναδικό, ίσως το πρώτο που είναι αφιερωμένο στην αφήγηση της σχέσης της Ίμβρου και της Καλλίπολης με κάθε λεπτομέρεια. Ο κ. Jim Claven καλύπτει τη μακρά ιστορία της Ίμβρου και των κατοίκων της, την εξέλιξη της εκστρατείας της Καλλίπολης και τις μεγάλες επιπτώσεις της στο νησί. Αφηγείται την ιστορία τόσο με λόγια όσο και με εικόνες, βασιζόμενος σε πολλές αρχειακές συλλογές από την Αυστραλία και το εξωτερικό. Δημοσιεύει πολλές από αυτές τις εικόνες -φωτογραφίες και έργα τέχνης- για πρώτη φορά.

Είναι σίγουρα η πρώτη φορά που τόσα πολλά από αυτά τα υλικά -μαζί με τις φωτογραφίες του κ. Claven από την Ίμβρο- δημοσιεύονται μαζί, συνοδευόμενα από τον ιστορικό σχολιασμό του συγγραφέα, σε έναν ενιαίο και εύχρηστο τόμο.

Το βιβλίο είναι δομημένο σε περίπου 132 σελίδες που αφηγούνται λεπτομερώς την ιστορία της σχέσης Ίμβρου-Καλλίπολης, περιλαμβάνει λεπτομερές χρονοδιάγραμμα που απαριθμεί και παραθέτει τα βασικά γεγονότα σχετικά με την, παραπομπές για περαιτέρω ανάγνωση και είναι πλούσια εικονογραφημένο με 80 φωτογραφίες και τρεις όμορφους νέους χάρτες από την Έκθεση. Οι τελευταίοι δημιουργήθηκαν με βάση τους πρωτότυπους στρατιωτικούς χάρτες που φυλάσσονται στο Λονδίνο, καθώς και την έρευνα του ίδιου του συγγραφέα σε αρχεία και επιτόπου.

Οι φωτογραφίες απεικονίζουν στιγμιότυπα της Ίμβρου κατά τη διάρκεια της εκστρατείας που αναπαράγονται με την άδεια του Αυστραλιανού Πολεμικού Μνημείου, καθώς και φωτογραφίες του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου από τη συλλογή της Αεροπορικής Εταιρείας του Ηνωμένου Βασιλείου. Η συντριπτική πλειονότητα αυτών των εικόνων δεν έχει δημοσιευθεί ποτέ στο παρελθόν και σίγουρα όχι σε έναν τόμο αφιερωμένο στην αφήγηση της ιστορίας της Ίμβρου και της Καλλίπολης. Στις πολλές αρχειακές φωτογραφίες προστίθενται σύγχρονες φωτογραφίες που τράβηξε ο συγγραφέας κατά τη διάρκεια της επιτόπιας έρευνάς του στο νησί, οι οποίες απεικονίζουν την Ίμβρο και τις τοποθεσίες που συνδέονται με την εκστρατεία της Καλλίπολης σήμερα.

ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΙΜΒΡΟΣ

Το βιβλίο εξηγεί το ρόλο της Ίμβρου και των κατοίκων της στην εκστρατεία της Καλλίπολης, που αποκαλύπτεται μέσα από το έργο του συγγραφέα και τις πολλές μοναδικές φωτογραφίες της εποχής μαζί με τις σύγχρονες φωτογραφίες.

Παρουσιάζει πώς η Ίμβρος μετατράπηκε σε προωθημένη στρατιωτική και ναυτική βάση για την εκστρατεία, με την ανέγερση νέων προβλητών και βοηθημάτων ναυσιπλοΐας και ανθυποβρυχιακά δίχτυα για την προστασία των εκατοντάδων συμμαχικών πλοίων που θα πηγαινοέρχονταν από το λιμάνι της στον Κόλπο του Κέφαλου. Αφηγείται επίσης την ιστορία της μεγάλης καταιγίδας που έπληξε τον Κόλπο του Κέφαλου και τη συμμαχική ναυτιλία τον Νοέμβριο.

Εξηγεί τη δημιουργία των διαφόρων στρατοπέδων και των αποθηκών ανεφοδιασμού, των ιατρικών εγκαταστάσεων και των οδικών αρτηριών. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται και τα αυστραλιανά και άλλα συμμαχικά αρτοποιεία που ιδρύθηκαν στην Ίμβρο για να προμηθεύουν το στρατό με φρέσκο ψωμί, ζωτικής σημασίας για τη διατροφή και το ηθικό των στρατευμάτων. Τα στρατόπεδα του στρατού θα γέμιζαν με στρατεύματα που επέστρεφαν από τη Χερσόνησο για ξεκούραση και πάλι στο τέλος της εκστρατείας. Αναφέρεται επίσης στη δημιουργία των πολεμικών νεκροταφείων στην Ίμβρο και σε ορισμένες από τις ταφές εκεί, συμπεριλαμβανομένων των Αυστραλών.

Στις ακτές του Κόλπου του Κέφαλου στεγάστηκε το Συμμαχικό Στρατηγείο της εκστρατείας – όπως και οι πολεμικοί ανταποκριτές. Το πρώτο θα φυλασσόταν από στρατιώτες που θα εναλλάσσονταν από τη Χερσόνησο, συμπεριλαμβανομένων στρατιωτών από δύο τάγματα της Αυστραλίας. Στο τελευταίο ο Αυστραλός πολεμικός ανταποκριτής, Charles Bean, έγραψε το “The ANZAC Book”, έναν τόμο με κείμενα και σχέδια Αυστραλών στρατιωτών στο μέτωπο, που έμελλε να γίνει μπεστ σέλερ στην Αυστραλία.

Εξηγεί τον ρόλο της Ίμβρου ως συμμαχικής αεροπορικής βάσης, με υδροπλάνα, αεροσκάφη και αερόστατα. Το πρώτο ειδικά κατασκευασμένο αεροπλανοφόρο του κόσμου HMS Ark Royal, θα αγκυροβολούσε στον κόλπο του Κεφαλόβου, για πολλούς μήνες, με τα υδροπλάνα του να αναχωρούν και να επιστρέφουν από τις αποστολές τους για την υποστήριξη των στρατευμάτων στη χερσόνησο.

Η Ίμβρος ενέπνευσε επίσης ορισμένους στρατιώτες και ναύτες των συμμάχων να γράψουν ποιήματα ή να δημιουργήσουν έργα τέχνης. Στις 13 Ιουλίου, κατά την παραμονή του στην Ίμβρο, ο Patrick Shaw-Stewart έγραψε ένα από τα πιο διάσημα ποιήματα του πολέμου, το “Achilles in the Trench”, το οποίο τελειώνει με τον στρατιώτη να επιστρέφει στην Καλλίπολη “From Imbros over the sea” – που αποτελεί τον τίτλο του βιβλίου του κ. Claven.

Ο Charles Bean και η ομάδα του θα συνέθεταν το περίφημο και ευπώλητο βιβλίο Anzac, ενώ θα διέμεναν στη “Βίλα Περικλής” στο Κέφαλο. Άλλοι σχεδίασαν και ζωγράφισαν σκηνές του νησιού, όπως ο Νεοζηλανδός στρατιώτης-καλλιτέχνης, Horace Moore-Jones, ο οποίος απεικόνισε τα διάφορα συμμαχικά στρατόπεδα και αεροσκάφη μέσα στο φυσικό περιβάλλον της Ίμβρου – καθώς και ακουαρέλες χωριών και εκκλησιών. Τόσο ο Αυστραλός Sapper Alec Holland, του Royal Australian Naval Bridging Train, όσο και ο Charles Bean, θα παρήγαγαν έργα τέχνης που θα απεικόνιζαν την Ίμβρο από τη θάλασσα κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας τους στην Καλλίπολη.

ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΙΜΒΡΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΤΗΣ

Το πιο σημαντικό είναι ότι το βιβλίο αποκαλύπτει επίσης την ιστορία του τρόπου με τον οποίο η εκστρατεία επηρέασε τον τοπικό πληθυσμό, καθώς αλληλεπιδρούσε με τους στρατιώτες-επισκέπτες τους, στο λιμάνι και στις ακτές του ή καθώς διέσχιζαν την ενδοχώρα του νησιού, επισκεπτόμενοι τα χωριά και τις πόλεις του, γνωρίζοντας το περιβάλλον και την ιστορία του.

Η Ίμβρος και η Καλλίπολη είναι επίσης η ιστορία της συνάντησης δύο λαών -του συντριπτικά ελληνικού πληθυσμού του νησιού και των στρατιωτών, ναυτών και αεροπόρων πολλών χωρών -από την Αυστραλία, τη Νέα Ζηλανδία και τη Βρετανία- κατά τη διάρκεια συχνά σύντομων περιόδων ανάπαυλας από τις τρομερές μάχες στη Χερσόνησο.

Κάποιοι θα προσκαλούνταν να συμμετάσχουν στις τοπικές γιορτές των χωριών, σε μια οικεία συνάντηση με τον πληθυσμό του νησιού. Γράφουν ότι άκουγαν τα τραγούδια, έβλεπαν τους χορούς και απολάμβαναν το φαγητό και τα ποτά – και τη φιλοξενία του νησιού. Θα ξεκουράζονταν στην κορυφή Κάστρο, ατενίζοντας τη Σαμοθράκη, αναλογιζόμενοι τον Όμηρο και την αρχαία ιστορία της γης στην οποία περπατούσαν, πριν κάνουν ένα δροσιστικό μπάνιο στα νερά της. Μπορεί ακόμη και να σταματούσαν στο καφενείο του Νόστου στον Άγιο Θεόδωρο -που ιδρύθηκε το 1860- για ένα γεύμα και ένα ποτό.

Φωτογράφοι, όπως ο Αυστραλός Philip Schuler, περιηγήθηκαν στο νησί φωτογραφίζοντας τη φυσική ομορφιά και τα ιστορικά του μνημεία, συμπεριλαμβανομένων των περίφημων ερειπίων της βυζαντινής εποχής πάνω από το χωριό Κάστρο. Φωτογραφίες της εποχής δείχνουν στρατιώτες στα χωριά, να συναντούν τους ντόπιους και να φωτογραφίζουν τα χωριά. Υπάρχει ακόμη και μια φωτογραφία με έναν ντόπιο ελληνορθόδοξο ιερέα να επισκέπτεται το αεροδρόμιο των Συμμάχων στον κόλπο του Κέφαλου. Αυτές οι φωτογραφίες αποκαλύπτουν την οικειότητα της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ντόπιων και αυτών των νέων επισκεπτών.

Ένας στρατιώτης -ο ποιητής Patrick Shaw-Stewart της Βρετανικής Βασιλικής Ναυτικής Μεραρχίας- θα παρατηρήσει ότι ήταν σε θέση να συνομιλεί με τους ντόπιους χρησιμοποιώντας τα κλασικά ελληνικά του και θα γράψει ότι “εδώ βρισκόταν στην Ίμβρο, ζούσε σε ένα ελληνικό χωριό, μιλώντας τη γλώσσα του Δημοσθένη στους κατοίκους”.

Είναι σημαντικό ότι αυτό αφηγείται την ιστορία της Ίμβρου από ένα άλλο πρίσμα – από τη σκοπιά των νέων ανδρών που ήρθαν εκεί από μακριά, οι οποίοι αποτύπωσαν τη ζωή της με τα δικά τους λόγια, φωτογραφίες και έργα τέχνης, αφήνοντας πίσω τους κληρονομιά για όλους, συμπεριλαμβανομένων των απογόνων τόσο των Ιμβρίων όσο και των βετεράνων που υπηρέτησαν εκεί. Αυτοί οι νέοι επισκέπτες συχνά έγραφαν για το νησί με ενθουσιώδεις εκφράσεις. Όπως έγραψε ο λοχαγός, John Gillam, του Βρετανικού Βασιλικού Σώματος Στρατού στις 3 Μαΐου 1915: “Η Ίμβρος, αυτή η βασίλισσα των νησιών, κοιμάται σαν θεά τυλιγμένη σε ένα ένδυμα από βιολέτα και ασήμι…”.

Όπως λέει ο κ. Claven, μόλις τώρα αρχίζουμε να εκτιμούμε την οικειότητα και την εγγύτητα της συμμετοχής αυτών των νησιών στο βόρειο Αιγαίο στην εκστρατεία της Καλλίπολης και μέσω αυτής τη σύνδεσή τους με την Αυστραλία και την ιστορία των ANZAC.

“Η ιστορία αυτών των νησιών και των κατοίκων τους, η σύνδεσή τους με την Καλλίπολη, όχι μόνο εμπλουτίζει την κατανόηση της εκστρατείας αλλά και την εκτίμηση των προσωπικών δεσμών μεταξύ Ελλήνων, Αυστραλών και των άλλων συμμαχικών στρατευμάτων που βίωσαν ένα νησί ειρήνης σε μια θάλασσα πολέμου”, δήλωσε ο κ. Claven.

Αυτό το βιβλίο -μαζί με τη συνοδευτική έκθεση Imbros & Gallipoli Revealed – ζωντανεύει για πρώτη φορά την ιστορία της ζωής την ιστορία της σύνδεσης μεταξύ Ίμβρου και Καλλίπολης, από αρχεία και φωτογραφίες που βρίσκονται σε αρχεία σε όλο τον κόσμο.

Το βιβλίο είναι πλέον διαθέσιμο και τα αντίτυπα θα αποσταλούν στους αγοραστές τον Νοέμβριο.

Το βιβλίο μπορεί να αγοραστεί τώρα προς 35 δολάρια, συν τα ταχυδρομικά τέλη.

Μπορείτε να παραγγείλετε το αντίτυπό σας απευθείας σκανάροντας τον κωδικό QR που αναπαράγεται παρακάτω ή επικοινωνώντας με τον Γιώργο Ξινό στο georgexinos@gmail.com.au