Αυτόν τον μήνα θυμόμαστε και τιμούμε την γενναία και επιτυχημένη αντίσταση της Ελλάδας στην ιταλική εισβολή το 1940. Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι ο αγώνας της Ελλάδας βρήκε ανταπόκριση σε όλη την Αυστραλία από ανθρώπους που ενώθηκαν για να υποστηρίξουν τον ελληνικό λαό στις ώρες της ανάγκης του. Μια από τις μεγαλύτερες αντιδράσεις έλαβε χώρα στη Μελβούρνη την Παρασκευή 14 Φεβρουαρίου 1941. Οι κάτοικοι της Μελβούρνης συνέρρευσαν στο κέντρο της πόλης σε μια από τις μεγαλύτερες διαδηλώσεις ελληνοαυστραλιανής αλληλεγγύης που έχουν γίνει ποτέ.
Σχεδόν 100.000 κάτοικοι της Μελβούρνης – το 10% του πληθυσμού – είχαν συρρεύσει στην πόλη για να παραταχθούν επί της οδού Swanston από το ύψος της οδού Yarra μέχρι την Bourke Street και πέρα από αυτήν. Η κυκλοφορία είχε εκτραπεί από το κέντρο της πόλης. Kομφετί έλουζαν τα γεμάτα ενθουσιασμό πλήθη ενώ ο ήλιος έλαμπε εκείνο το λαμπερό καλοκαιρινό πρωινό.
Δεν ήταν η Moomba. Και δεν ήταν ένα αθλητικό γεγονός. Οι γαλανόλευκες διακοσμήσεις των πάγκων που είχαν στηθεί στο δρόμο και οι σημαίες που ανέμιζε το πλήθος τα έλεγαν όλα. Είχαν έρθει κατά χιλιάδες στη Μελβούρνη για να δηλώσουν την υποστήριξή τους στον αγώνα της Ελλάδας κατά της ιταλικής εισβολής.
Αυτή ήταν η πρώτη μεγάλη εκδήλωση συγκέντρωσης χρημάτων της Βικτώριας για την υποστήριξη της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Με την ενθάρρυνση της αυστραλιανής κυβέρνησης, σε όλη τη χώρα είχαν συσταθεί επιτροπές συγκέντρωσης χρημάτων μετά την εισβολή. Ιδρύοντας το ‘καταπίστευμα της Μελβούρνης’, ο Δήμαρχος, Frank Beaurepaire δήλωσε τα εξής: «η ανδρεία του ελληνικού στρατού είχε αλλάξει όλη την κατάσταση στη Μεσόγειο και οι Αυστραλοί θα πρέπει να κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να αναγνωρίσουν τη γενναιότητα των Ελλήνων».
Ο Δήμαρχος προέτρεψε όλους τους κατοίκους της Βικτώριας να συμμετάσχουν στην «Ελληνική Ημέρα» διοργανώνοντας τοπικές εκδηλώσεις για τη συγκέντρωση χρημάτων και πάνω από 30.000 κονκάρδες για την «Ελληνική Ημέρα» διανεμήθηκαν στους Δήμους σε όλη τη Βικτώρια. Ο πρόεδρος του νέου Κοινοπολιτειακού Συμβουλίου για την Ελληνική Ημέρα, το βράδυ πριν από την παρέλαση προέτρεψε μέσω του ραδιοφώνου τους κατοίκους της Μελβούρνης να παρευρεθούν στην εκδήλωση, δηλώνοντας ότι «ο αγώνας της Ελλάδας είναι ο δικός μας αγώνας και ο πόλεμος της Ελλάδας ο δικός μας πόλεμος…».
Το χαρακτηριστικό της ημέρας ήταν η πορεία 4.000 οπλιτών κατά μήκος της οδού Swanston, μπροστά από το Δημαρχείο της Μελβούρνης και στη συνέχεια μέσα στην πόλη. Παρέλασαν με την καλοκαιρινή τους πολεμική ενδυμασία, «μαυρισμένοι από τον ήλιο της Μπονεγκίλα και ντυμένοι με σορτς και πουκάμισα», όπως ανέφερε την επόμενη μέρα η εφημερίδα «Melbourne Argus».
Στις 10 π.μ. οι οπλίτες παρέλασαν κατά μήκος της οδού Swanston από το ύψος της οδού Flinders με επικεφαλής τον διοικητή τους, ταξίαρχο Lind και μια κατσίκα – τη μασκότ του συντάγματός τους – «σκορπώντας ιλαρότητα» στο πλήθος. Οι οπλίτες παρελαύναν συνοδευόμενοι από οκτώ μπάντες ενώ άλλες τέσσερις ενώθηκαν μαζί τους κατά μήκος της διαδρομής.
Στο πέρασμά τους, έπαιρναν θάρρος ακούγοντας τις φωνές υποστήριξης και αντικρίζοντας τις ειδικές σημαίες της «Έκκλησης για τα Θύματα Πολέμου στην Ελλάδα» που κουνούσε με ενθουσιασμό το πλήθος που στεκόταν πίσω από τις μπάρες και όσοι παρακολουθούσαν την παρέλαση από τα παράθυρα και τα μπαλκόνια των κτιρίων.
Καθώς οι στρατιώτες περνούσαν από το κτίριο του Δημαρχείου, χαιρετισμό απηύθυνε ο Κυβερνήτης της Βικτώριας, Sir Winston Dugan, όρθιος μαζί με τον Δήμαρχο και πολλούς ανώτερους αξιωματικούς του Στρατού, μεταξύ των οποίων ο Υποστράτηγος Gordon Bennett, ο οποίος είχε υπηρετήσει στη Λήμνο και στην Καλλίπολη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Μετά την ολοκλήρωση της παρέλασης, εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες άρχισαν να συγκεντρώνουν χρήματα υπέρ της «Έκκλησης» σε περισσότερους από 30 πάγκους που είχαν στηθεί για το σκοπό αυτό κατά μήκος της διαδρομής. Πολλοί από τους πάγκους ήταν στολισμένοι με τα γαλανόλευκα χρώματα της ελληνικής σημαίας, ενώ πολλοί από τα άτομα που βοηθούσαν φορούσαν ελληνικές παραδοσιακές στολές.
Εβδομάδες πριν ο Δήμος Μελβούρνης είχε απευθύνει έκκληση για εθελοντές που θα βοηθούσαν στην πώληση των 70.000 ειδικών καρτελών της Ελληνικής Ημέρας και των 10.000 χάρτινων σημαιών της «Έκκλησης» που παρήχθησαν ειδικά για τον έρανο. Αναφέρθηκε ότι πάνω από 700 γυναίκες ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα για εθελοντές. Μία από αυτές ήταν η διάσημη σοπράνο της Αυστραλίας, η δεσποινίς Gladys Moncrieff – «Our Glad» – η οποία έκανε «μια συγκλονιστική έκκληση» για χρήματα από την καρότσα ενός στρατιωτικού οχήματος. Διάφορες οργανώσεις είχαν τους δικούς τους πάγκους, μεταξύ των οποίων τα παραρτήματα της RSL. Ο πρόεδρος του παραρτήματος του Richmond, κ. Long, «είχε μια πολυάσχολη και επικερδή ημέρα» διεξάγοντας «λαχειοφόρο αγορά για τους Έλληνες».
Η Ελληνική Κοινότητα Μελβούρνης “αγκάλιασε” την εκδήλωση, ενώνοντας τις δυνάμεις της με την ευρύτερη κοινότητα για τον κοινό σκοπό. Από τα τέλη του 1940, τα μέλη της κοινότητας συμμετείχαν ως δωρητές και εθελοντές στις διάφορες προσπάθειες συγκέντρωσης χρημάτων που οργανώθηκαν σε όλη τη Βικτώρια για την υποστήριξη της πολεμικής προσπάθειας της Ελλάδας. Στο Frankston, το τοπικό συμβούλιο υποστήριξε ομόφωνα τη δημιουργία ενός τέτοιου τοπικού ταμείου δηλώνοντας πως αυτό ήταν το σωστό, δεδομένου ότι στο Δήμο διέμενε ο Έλληνας πρόξενος! Και στο Dandenong, ένας δημοφιλής ντόπιος ιδιοκτήτης ιχθυοπωλείου δώρισε τις εισπράξεις μιας ημέρας στην πολεμική προσπάθεια της Αυστραλίας.
Την εβδομάδα πριν από την παρέλαση, μια από τις παλαιότερες ελληνικές κοινότητες της Μελβούρνης πραγματοποίησε τελετή στο δημαρχείο του Prahran για να δωρίσει μια μεγάλη ελληνική σημαία στον δήμαρχο του Prahran. Το έκαναν για να τιμήσουν τους Έλληνες στρατιώτες που πολεμούσαν «ακολουθώντας τα χνάρια του Μεγάλου Αλεξάνδρου» στο πλευρό των Συμμάχων και ανυπομονούσαν να δουν τη σημαία να κυματίζει πάνω από το Δημαρχείο. Ο δήμαρχος απάντησε ότι όλοι οι Αυστραλοί αναγνώριζαν τον σημαντικό ρόλο που έπαιζε η Ελλάδα ως σύμμαχος στον αγώνα κατά του Άξονα και ότι η ελληνική σημαία θα κυμάτιζε πλάι στην αυστραλιανή και στη βρετανική σημαία.
Οι κουζίνες όλης της ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης είχαν στην κυριολεξία «πάρει φωτιά» τις ημέρες πριν από την παρέλαση, προετοιμάζοντας εδέσματα που θα προσφέρονταν προς πώληση. Φαίνεται ότι ο γνωστός Έλληνας πρόξενος – ο γεννημένος στην Ιθάκη John Lucas (ή Ιωάννης Λεκάτσης) και η οικογένειά του έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην οργάνωση των πάγκων και των εθελοντών από την κοινότητα που θα γίνονταν σήμα κατατεθέν της ημέρας.
Πολλοί ελληνικοί πάγκοι φέρονται να είχαν «μια δελεαστική ποικιλία προϊόντων» – κέικ, γλυκά, κουραμπιέδες, μαρμελάδα τριαντάφυλλο και ελληνικά γλυκά – όλα σπιτικά, μαγειρεμένα σύμφωνα με παραδοσιακές ελληνικές συνταγές. Ένας ελληνικός πάγκος προσέφερε «σπάνια και τροπικά φρούτα».
Συμμετείχαν πολλές οικογένειες από την κοινότητα. Οι οικογένειες Κοσποδίτη, Ραφτόπουλου, Μαρμαρά, Σιγάλα, Καρά και Νικολαΐδη – για να αναφέρουμε μόνο μερικές. Και φυσικά η μεγαλύτερη προσπάθεια έγινε από τις γυναίκες και τα κορίτσια. Στο Δημαρχείο, η μικρή Όλγα Μαρμαρά περιγράφεται ως «χαριτωμένη με την παραδοσιακή φορεσιά της, δείχνοντας ζωηρό ενδιαφέρον για το κουτί με τα δώρα – έκπληξη που ήταν στον πάγκο». Και σε έναν άλλο πάγκο στην οδό Bourke η δεσποινίς Ίρις Νικολαΐδη και η δεσποινίς Δανάη Σιγάλα ήταν ντυμένες με την ελληνική εθνική ενδυμασία και πουλούσαν κουμπιά και κονκάρδες. Σε κάποιο σημείο του πλήθους συγκεντρώθηκε μια ομάδα Ελλήνων πρώην στρατιωτικών «για να ευχηθούν στους Αυστραλούς συμμάχους τους».
Τα μεγάφωνα μετέδιδαν στο BBC έκκληση της Δούκισσας του Κεντ -της πρώην πριγκίπισσας Μαρίνας της Ελλάδας- που ζητούσε υποστήριξη για τα θύματα του πολέμου στην Ελλάδα. Η Ελλάδα αντιμετώπιζε «μια απρόκλητη επίθεση … Η Ελλάδα χρειάζεται βοήθεια και τη χρειάζεται τώρα», είπε. Κι ενώ ακουγόταν η φωνή της, πολλοί πάγκοι πουλούσαν «κούκλες Μαρίνα» με τη μορφή της, ντυμένες με «ελληνική φορεσιά» προς τιμήν της.
Η ημέρα είχε μεγάλη επιτυχία. Συγκεντρώθηκαν πάνω από 4.000 λίρες Αγγλίας από την πώληση των ειδικά κατασκευασμένων καρτελών της Ελληνικής Ημέρας, τις πωλήσεις των πάγκων και τις δωρεές. Τα παιδιά του Κρατικού Σχολείου δώρισαν 250 λίρες και οι γυναίκες του Legacy Club στην Collins Street επιπλέον 198 λίρες.
Η Ελληνική Ημέρα της Μελβούρνης στις 14 Φεβρουαρίου ήταν μόνο η πρώτη από τις εκατοντάδες εκδηλώσεις και εράνους που πραγματοποιήθηκαν σε ολόκληρη τη Βικτώρια και την Αυστραλία. Παρόμοιες μεγάλες συγκεντρώσεις πραγματοποιήθηκαν στις περισσότερες μεγάλες πρωτεύουσες, όπως το Σίδνεϊ και το Μπρίσμπαν. Τοπικές ομάδες υποστήριξαν τα τοπικά τους συμβούλια σε εκστρατείες συγκέντρωσης χρημάτων – όπως, όταν η κυρία A. Mott από τη Νότια Μελβούρνη έστησε έναν πάγκο στον κεντρικό δρόμο της πόλης, συγκεντρώνοντας πάνω από 120 λίρες για τον σκοπό αυτό. Στο Horsham συγκεντρώθηκαν πάνω από 83 λίρες, ενώ η τοπική εφημερίδα «The Newspaper» ανέφερε ότι «πολύ λίγες ήταν οι αρνήσεις στην έκκλησή τους ‘Αγοράστε ένα κουμπί για τους Έλληνες συμμάχους μας’.» Και μια εβδομάδα αργότερα ένας άλλος έρανος για την «Έκκληση» πραγματοποιήθηκε στο Δημαρχείο της Μελβούρνης, με γυναίκες από την ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης, ντυμένες με παραδοσιακές ελληνικές φορεσιές, να υποδέχονται τους παρευρισκόμενους καθώς ανέβαιναν τις σκάλες του Δημαρχείου για μια «συναυλία όλων των αστέρων». Οι προσπάθειες αυτές θα συνεχιστούν μέχρι το τέλος του πολέμου και ακόμη και μετά.
Η “Ελληνική Ημέρα” δεν πρέπει να ξεχαστεί. Η Μελβούρνη έδειξε την υποστήριξή της στην Ελλάδα την ώρα της ανάγκης της. Αλλά έδειξε επίσης την αλληλεγγύη μεταξύ των απλών Αυστραλών και των ελληνικής καταγωγής γειτόνων τους. Αυτή η μεγάλη ημέρα αλληλεγγύης που πραγματοποιήθηκε στη Μελβούρνη πριν από 82 χρόνια θα πρέπει να γιορτάζεται ως σύμβολο όλων των «Ελληνικών Ημερών» που πραγματοποιήθηκαν στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η έμπνευσή μου για την έρευνα αυτής της ιστορίας προέκυψε από το άκουσμα των τρυφερών αναμνήσεων κάποιων από την ελληνική κοινότητα της Μελβούρνης που συμμετείχαν σε αυτές τις εκδηλώσεις «Ελληνικής Ημέρας» τόσα χρόνια πριν – της κας Όλγας Μπλακ, του Δρα Peter Mangos και του κ. Peter Kanis. Και τους ευχαριστώ που μοιράστηκαν μαζί μου τις ιστορίες τους.
Εδώ και πολλά χρόνια σκέφτομαι ότι θα ήταν φανταστικό αν ο Δήμος Stonnington ύψωνε την Ελληνική Σημαία στο κτίριο του Δημαρχείου, όπως έκανε τότε. Τι σπουδαία αναγνώριση της «Ελληνικής Ημέρας της Μελβούρνης»! Θα ήταν πράγματι κάτι ωραίο. Κάτι το οποίο θα άξιζε ένα μεγάλο «μπράβο!».
