Με επιμνημόσυνη δέηση και πανηγυρική δοξολογία στην εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης, επί της 3Β Epping Street στο East Malvern, η Πανκαλαβρυτινή Αδελφότητας Μελβούρνης & Βικτώριας, τιμά την Κυριακή, 10 Δεκεμβρίου 2023, την 80ή επέτειο του ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων και αποτίει φόρο τιμής στους 1200 εκτελεσθέντες υπό των Ναζί, την 13η Δεκεμβρίου 1943.

«Τα Καλάβρυτα είναι τόπος μαρτυρίου με παγκόσμιο συμβολισμό. Εμείς οι απόδημοι, αισθανόμαστε χρέος να διασώσουμε την ιστορική μνήμη και να ενδυναμώσουμε την ιστορική συνείδηση προς όφελος της ειρήνης και των δικαιωμάτων των λαών», είπε η αντιπρόεδρος της Αδελφότητας κ. Κωνσταντίνα Ανδριτσοπούλου.

Όντως. Ξεφυλλίζοντας τις σελίδες της τοπικής Ιστορίας, ο ρόλος των Καλαβρύτων κατά τη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής ήταν σημαντικός, διότι εδώ έγινε μια από τις μεγαλύτερες θηριωδίες των Ναζί. Γι’ αυτό η 13η Δεκεμβρίου 1943, είναι ζωντανή στην μνήμη των απογόνων της κατοχής, όταν οι Γερμανοί, ως αντίποινα για τη δολοφονία στρατιωτών τους από τους αντάρτες του ΕΛΑΣ, κλείδωσαν τα γυναικόπαιδα στο σχολείο του χωριού (γλίτωσαν χάρη στην ευαισθησία ενός Γερμανού στρατιώτη που τα απελευθέρωσε), πυρπόλησαν τα σπίτια και εκτέλεσαν όλους τους άνδρες άνω των 14 ετών.

Συγκεκριμένα στις 9 Δεκεμβρίου 1943, αφού μπήκαν στα Καλάβρυτα, προκειμένου να μην τους ξεφύγει κανείς, δημιούργησαν ασφυκτικό κλοιό γύρω από την πόλη. Την έντονη ανησυχία των κατοίκων κατάφερε, παραπλανώντας τους, να κατευνάσει ο Γερμανός Διοικητής, ο οποίος τους διαβεβαίωσε ότι δεν πρόκειται να τους πειράξουν και ότι στόχος τους ήταν η εξόντωση των ανταρτών.

Αρχικά, προχώρησαν στην πυρπόληση σπιτιών που ανήκαν σε αγωνιστές με διαφορετική ιδεολογία αναζητώντας την τύχη των Γερμανών τραυματιών της Μάχης της Κερπινής.

Το πρωί της 13ης , ημέρα Δευτέρα, πριν καλά – καλά ξημερώσει, χτύπησαν τις καμπάνες της κεντρικής εκκλησίας και οι στρατιώτες διέταξαν τους κατοίκους να συγκεντρωθούν στο Δημοτικό Σχολείο, παίρνοντας μαζί τους μια κουβέρτα και τρόφιμα μιας ημέρας.

ΕΚΕΙ ΕΓΙΝΕ Ο ΧΩΡΙΣΜΟΣ

ΕΚΕΙ ΚΑΙ Ο ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΣ

Τα γυναικόπαιδα κλείστηκαν στο σχολείο και οι άνδρες άνω των 14 χρόνων, οδηγήθηκαν σε φάλαγγες στην κοντινή Ράχη του Καππή. Ο χώρος ήταν προσεκτικά επιλεγμένος. Η αμφιθεατρική του διαμόρφωση δεν θα επέτρεπε σε κανένα να γλιτώσει. Οι Καλαβρυτινοί έβλεπαν τις περιουσίες τους, τα σπίτια και την πόλη τους, να καίγονται και, μαζί τους, να παραδίδονται στη φωτιά οι γυναίκες και τα ανήλικα παιδιά τους έγκλειστα στο σχολείου, το οποίο φρουρούσαν πάνοπλοι στρατιώτες.

Από το ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος», με μια πράσινη και ύστερα μια κόκκινη φωτοβολίδα, δόθηκε το σύνθημα της εκτέλεσης. Τα πολυβόλα θέρισαν τους Καλαβρυτινούς. Ακολούθησε η χαριστική βολή που ολοκλήρωσε το έγκλημα. Διασώθηκαν μόνο 13 άτομα.

Σύμφωνα με μαρτυρίες, ο αγώνας επιβίωσης μέσα στα χαλάσματα, που έμελλε για χρόνια να στεγάσουν τις απορφανισμένες οικογένειες τους, ήταν ένας οδυνηρός γολγοθάς.

Να πως περιγράφει την ιστορία της γιαγιάς του Κωνσταντίνας Τσαβαλά (εημερίδα: Η Φωνή των Καλαβρύτων Νοέμβριος και Δεκέμβριος 2017), ο Λεωνίδας Πλιάκας:

«Η γιαγιά γεννήθηκε στον Κάνδαλο Καλαβρύτων το έτος 1917. Το 1942 παντρεύτηκε τον παππού μου Παναγιώτη Τσαβαλά, αγρότη, και εγκαταστάθηκε στα Καλάβρυτα. Η γιαγιά γνώρισε τη φρίκη του πολέμου και της ναζιστικής θηριωδίας στο έπακρον. Γιατί τα ναζιστικά στρατεύματα έκοψαν το νήμα της ζωής του παππού μου, πριν προλάβει να δει τη θυγατέρα του, την μητέρα μου.

Για καλή της τύχη κατάφερε και δραπέτευσε από το σχολείο που ήταν μαζεμένες οι γυναίκες. Τις είχαν κάψει ζωντανές.

Η γιαγιά, χωρίς το στήριγμα του άνδρα της, έδωσε πραγματικό αγώνα για να μεγαλώσει τη μάνα μου. Είναι η Ελληνίδα μάνα, μια φιγούρα βγαλμένη από αρχαία τραγωδία.

Με την πράξη της μάς δίδαξε την υπομονή. Όπως έκανε εκείνη σε όλη την επίγεια διαδρομή της. Μας έδειξε την ανθρώπινη δύναμη που κρύβεται μέσα μας».

Η Κωνσταντίνα Τσαβαλά ήταν η τελευταία εν ζωή χήρα του Ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων.

Η Μαρία Κόη-Παπαβασιλείου, μαρτυρία από το Βιβλίο «Μαρτυρίες-Κραυγή», έκδοση του Δημοτικού Μουσείου Καλαβρύτων 2010, περιγράφει τα όσα έγιναν αφού τους εξανάγκασαν να μαζευτούν στο σχολείο: «Οι αίθουσες ήταν ασφυκτικά γεμάτες. Ο κρότος των πολυβόλων είχε μπερδευτεί στα αυτιά μας με το θόρυβο των καιγόμενων σπιτιών. Η πόλη είχε παραδοθεί στις φλόγες.

Σε κάποια στιγμή, όταν άνοιξε η πόρτα του σχολείου, έγινε σκοτωμός. Εγώ κατάφερα και βγήκα από το παράθυρο. Με πέταξε η μάνα μου έξω, αφού μου έδωσε στην αγκαλιά μου το δίχρονο μωρό.

Φύγαμε, σκορπιστήκαμε. Ψάχναμε για τους δικούς μας. Ζυγώσαμε στο χωράφι. Μαρμαρώσαμε… Κείτονταν εκεί στο χώμα με τα μάτια ανοιχτά και τις γλώσσες δαγκωμένες… Ξύζαμε με τα νύχια το χώμα… Η ταφή κράτησε τέσσερις μέρες. Πολλοί τάφοι δεν ανοίχτηκαν κανονικά. Και γύρω τριγύρω αγρίμια και σκυλιά…

Ό,τι καλύτερο είχαν τα Καλάβρυτα πέθανε, το σκότωσαν. Ένα πράγμα όμως δεν μπόρεσαν οι βάρβαροι να σκοτώσου. Την ψυχή των Καλαβρύτων. Τα άλλα τα έκαναν σκόνη».

ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ

Η Μαρία Κόη-Παπαβασιλείου διακρινόταν για το ήθος τη σεμνότητα και το βαθύ φιλάνθρωπο πνεύμα της. Απεβίωσε το 2002 σε ηλικία 107 ετών.

Αφού λοιπόν οι Δυνάμεις των Ναζί ολοκλήρωσαν την επιχείρηση, πυρπόλησαν και κατέστρεψαν ολοκληρωτικά την πόλη των Καλαβρύτων, λεηλάτησαν ό,τι πολύτιμο υπήρχε και εκτέλεσαν όλο τον ανδρικό πληθυσμό ανέβηκαν στη Ράχη του Καππή, στο Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, στο χωριό Βυσωκά, και μετά έφυγαν για την Πάτρα. Επίσης πέρασαν από το Μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου και το έκαψαν.

Με την ευκαιρία ας πούμε και για δυο λόγια για τα Καλάβρυτα. Η ονομασία σημαίνει προφανώς «καλές βρύσες». Καταγράφεται δε για πρώτη φορά την περίοδο της Φραγκοκρατίας. Το 1208, ο Φράγκος ηγεμόνας Όθωνας ντε Τουρνέ έκανε τον οικισμό πρωτεύουσα της ομώνυμης βαρονίας και έκτισε εκεί το κάστρο του. Το 1430 γίνεται έδρα ενός από τα τρία Δεσποτάτα της Πελοποννήσου με πρώτο Δεσπότη τον Θωμά Παλαιολόγο. Λίγο αργότερα και μέχρι το 1443 τον διαδέχθηκε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος. Το 1440, οι Βυζαντινοί πούλησαν την περιοχή στους Ιππότες της Ρόδου, αλλά την ανέκτησαν τέσσερα χρόνια αργότερα. Το 1460 έπεσε στα χέρια των Τούρκων, το 1687 των Ενετών και το 1715 περιήλθε εκ νέου στην τουρκική κατοχή.

Τα Καλάβρυτα διαδραμάτισαν πρωταγωνιστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821. Μετά από μερικές σποραδικές αψιμαχίες με τους Τούρκους, στις 21 Μαρτίου 1821 ο Παλαιών Πατρών Γερμανός μαζί με σημαντικούς προκρίτους της Πελοποννήσου κήρυξε επίσημα την έναρξη της Επανάστασης στο γειτονικό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Ελευθερώθηκαν στις 25 Μαρτίου. Εξαιτίας της δυναμικής συμμετοχής τους στον αγώνα, ο Ιμπραήμ τα πυρπόλησε δυο φορές (1826 και 1827).

«Στόχος μας είναι ανασκάπτοντας το παρελθόν να φέρνουμε στην επιφάνεια τον πνευματικό πολιτισμικό πλούτο των Καλαβρύτων, με την ελπίδα η φωνή των πατέρων και παππούδων μας, να αποτελέσει νέα αφετηρία ανασυγκρότησης, μνήμης και απόδοσης τιμής. Είμαστε περήφανοι για την κληρονομιά που μας άφησαν», προσθέτει η κ. Ανδριτσοπούλου.

Αν στο επόμενο ταξίδι σας στη γενέτειρα βρεθείτε στην περιοχή, επισκεφτείτε το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος επί της οδού Συγγρού. Εκτός του ότι είναι ένας ζωντανός χώρος όπου γίνεσαι μάρτυρας των γεγονότων του 1943, γίνεσαι και γνώστης του ολοκαυτώματος που σημάδεψε τον ρου της Ιστορίας μας.

Αργότερα, η Γερμανία αναγνώρισε δημόσια το στυγερό ναζιστικό έγκλημα στα Καλάβρυτα.