Η δύση του 2023 μας βρήκε αντιμέτωπους με μια πρόκληση. Η λέξη ‘πρόκληση’ σημαίνει κάθε τι που παρουσιάζει δυσκολίες, αλλά και ενδιαφέρον, και απαιτεί ικανότητες για την επίλυση ή επίτευξή του, είναι η ώθηση σε μια ενέργεια, σύμφωνα με Το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών. Πιστεύω ότι δεν υπάρχει ακαδημαϊκή πορεία, αλλά και επιτυχία χωρίς προκλήσεις, διότι η κάθε πρόκληση και η κάθε δυσκολία μας διδάσκει πολλά για την ιδανική κατεύθυνση προς την επίτευξη των στόχων μας.
Το μέλλον του Προγράμματος Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Macquarie είναι υπό αμφισβήτηση. Αυτή η πρόκληση δεν είναι ούτε πρωτόγνωρη ούτε περιορίζεται στα Αυστραλιανά ιδρύματα. Ένα από τα πιο πρόσφατα παραδείγματα είναι όταν το 2020 στην σκιά του αντίκτυπου της πανδημίας αποφασίστηκε η προσωρινή παύση του Modern Greek Major. Ως Επικεφαλής του Προγράμματος Νεοελληνικών Σπουδών δεν εστίασα στην πρόκληση, αλλά στον στόχο που ήταν η άμεση επαναφορά του Major. Οι εποικοδομητικές διαπραγματεύσεις, οι πρωτοπόρες ακαδημαϊκές δράσεις, οι διεθνείς συνεργασίες (όπως το 8ο και 9ο Διεθνές Θερινό Πανεπιστήμιο σε συνεργασία με το Εργαστήριο Μελέτης Κοινωνικών Θεμάτων, Μέσων Ενημέρωσης και Εκπαίδευσης του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών της Σχολής Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων) και η δυναμική συσπείρωση της ελληνικής διασποράς συνέβαλαν στην άμεση (μέσα σε έξι μήνες) επίτευξη αυτού του στόχου. Επιπλέον, ο πρόσφατος κλυδωνισμός στο Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Macquarie είναι ένα από τα παγκόσμια αντίστοιχα παραδείγματα, καθώς ‘αρκετά τμήματα νεοελληνικών σπουδών εκτός Ελλάδος δεν υπάρχουν πια, ενώ το ενδιαφέρον των φοιτητών είναι μειωμένο’ σύμφωνα και με το πρόσφατο άρθρο στην Καθημερινή (https://www.kathimerini.gr/society/562668733/panepistimia-o-neoellinikos-mythos-xethoriazei-diethnos/). Ας μου επιτραπεί να επισημάνω εδώ, ότι δεν (πρέπει να) βλέπουμε την καμπή των Νεοελληνικών Σπουδών μεμονωμένα, αλλά (να) την εξετάζουμε ως ένα κομμάτι της ευρύτερης κρίσης των Ανθρωπιστικών Σπουδών στην οποία συμβάλλει αναπόφευκτα η ταχύτατη εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και οι γενικότερες κοινωνικοικονομικές εξελίξεις και διαμορφούμενες πραγματικότητες στον κόσμο της αγοράς εργασίας σε διεθνές επίπεδο.
«Η διασπορική ελληνομάθεια στη διαχρονική της πορεία αλλάζει, εξελίσσεται, ακμάζει, παρακμάζει, αναγεννιέται, διαμορφώνεται, αντιστέκεται»
Η λέξη ‘διαχρονία’ είναι ένας γλωσσολογικός όρος και σημαίνει την ιστορική εξέλιξη της γλώσσας σε διάφορα επίπεδα (φωνολογικό, μορφολογικό, συντακτικό, σημασιολογικό) και την αντίστοιχη θεώρησή της.
Σύμφωνα με Το Χρηστικό Λεξικό της Νεοελληνικής Γλώσσας της Ακαδημίας Αθηνών η λέξη ‘διαχρονικός’ χαρακτηρίζει αυτόν που αντέχει στον χρόνο. Η διασπορική ελληνομάθεια στη διαχρονική της πορεία αλλάζει, εξελίσσεται, ακμάζει, παρακμάζει, αναγεννιέται, διαμορφώνεται, αντιστέκεται. Τι πρέπει να γίνει άμεσα για μη χαθεί ή, πιο εύστοχα, για να ενισχυθεί ώστε να αντέξει στον χρόνο η διαχρονική αξία της διασπορικής ελληνομάθειας; Για να απαντήσουμε αυτό το καίριο ερώτημα πρέπει πρώτα να ορίσουμε ‘τι είναι διασπορική ελληνομάθεια’ ή για να θέσω διαφορετικά το ερώτημα, ‘ποιος είναι ο ρόλος της ελληνικής γλώσσας στη σύγχρονη διασπορά’; Ποιες είναι οι σύγχρονες εκπαιδευτικές διαστάσεις που σηματοδοτούν τις μελλοντικές προκλήσεις της διασπορικής ελληνομάθειας; Ποια είναι τα σύγχρονα χαρακτηριστικά της εκπαιδευτικής κοινότητας (δασκάλων, μαθητών, γονέων)στην ελληνική διασπορά; Όλα αυτά τα ερωτήματα είναι άμεσα και επιτακτικά.
Θα δανειστώ ένα γόνιμο επιχείρημα της αεικίνητης συναδέλφου Καθηγήτριας Νικολέττας Τσιτσανούδη η οποία σε μια πρόσφατη συνέντευξή της στο Βήμα τόνισε ότι ‘για την ελληνική γλώσσα, πλέον, δεν μιλάμε μόνον για τη διάδοση, αλλά κυρίως για τη διάσωση'(https://www.tovima.gr/2023/12/30/culture/nikoletta-tsitsanoudi-mallidi-sto-vima-na-didaskeis-simainei-protistos-na-antistatheis/?fbclid=IwAR0q5pl4oVayhD4IXgiBVhaBz4l7mQFk5jTJuMUp0_AqOcnwjX6KTE1TTx4_aem_AcXLHaU0ULMwdq6mEfgX5HZQ7IQh63UgM8YA8AIFs3JqoTqWxSzqZdoVDSlf1Zp_XCU). Με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη αυτή η άποψη, διότι όταν μιλάμε για διάδοση σημαίνει ότι υπάρχει το γόνιμο έδαφος για την επιτυχή διάδοση της γλώσσας. Όταν μιλάμε για διάσωση σημαίνει ότι είναι επιτακτική ανάγκη να δημιουργήσουμε το γόνιμο περιβάλλον μέσα στο οποίο θα πραγματοποιηθεί (και) η διάδοση της γλώσσας μας σε μια εποχή όπου η τεχνολογία επικρατεί στην καθημερινή ζωή, η τεχνητή νοημοσύνη εξαπλώνεται διαρκώς σε ποικίλους τομείς, τα ρομπότ δημιουργούν κείμενα αυτόνομα, η ταχύτατη ηχητική επικοινωνία αντικαθιστά συχνά τα χρονοβόρα γραπτά μηνύματα, και τα αγγλικά (γκρίκλις) αντικαθιστούν συχνά τα ελληνικά. Εδώ πρέπει να τονίσω ότι όταν μιλάμε για τη διάδοση και τη διάσωση της ελληνικής γλώσσας, στην ουσία μιλάμε για την καλλιέργεια της της διαπολιτισμικής επικοινωνίας.
«Η ελληνομάθεια είναι στάση ζωής»
Ένα από τα επιχειρήματα που ακούω συχνά (και που εγώ η ίδια πολλές φορές έχω εκφράσει στο παρελθόν) για την προώθηση της εκμάθησης της νέας ελληνικής γλώσσας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης στη διασπορά είναι ότι η ελληνική γλώσσα είναι ένας από τους κύριους πυλώνες της ταυτότητάς μας. Αυτό δεν το αμφισβητεί κανείς, ακόμα και οι Έλληνες που έχουν γεννηθεί και ζουν στο εξωτερικό, αλλά δεν ξέρουν ή δεν (θέλουν να) μαθαίνουν ελληνικά.
Όμως, η εκμάθηση μιας ξένης/δεύτερης γλώσσας τόσο πλούσιας μορφολογικά, όπως της ελληνικής, προϋποθέτει (και) άλλα κίνητρα, εκτός από τη διατήρηση της ταυτότητάς μας. Το να μάθει ή και να διδάξει κάποιος μια γλώσσα προϋποθέτει αφοσίωση, χρόνο και πάθος.
Από όλα αυτές τις παραμέτρους, ο χρόνος αποτελεί την μεγαλύτερη σύγχρονη πρόκληση για μαθητές, δασκάλους και γονείς. Οι δάσκαλοι θα πρέπει να διαθέσουν χρόνο για τη συμμετοχή τους σε διεθνή επιμορφωτικά προγράμματα και στη συνέχεια να δημιουργήσουν σύγχρονα και ελκυστικά γλωσσικά προγράμματα. Οι μαθητές και οι γονείς θα πρέπει να θεωρούν την γλωσσική παιδεία (και πιο συγκεκριμένα την ελληνομάθεια) ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς τους. Η ελληνομάθεια είναι στάση ζωής.
«Κάθε πρόκληση αντιμετωπίζεται με όραμα, σκληρή δουλειά και αίσθημα ευθύνης»
Όπως και το 1988, όταν το Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Macquarie δημιουργήθηκε με πρωτοβουλία και χρηματοδότηση της ίδιας της παροικίας για να υλοποιήσει το όραμα των πολλών φοιτητών που επιθυμούσαν να σπουδάσουν ελληνικά στο πανεπιστήμιο, έτσι και η παρούσα κατάσταση του Προγράμματος σηματοδοτεί τις πραγματικές διαστάσεις και προκλήσεις της ελληνομάθειας στην ευρύτερη διασπορά. Κάθε πρόκληση, αντιμετωπίζεται με όραμα, σκληρή δουλειά αλλά και με αίσθημα ευθύνης απέναντι στους ανθρώπους που μας εμπιστεύονται. Το όραμά μου είναι η έμπρακτή ευαισθητοποίηση για τη διαχρονική αξία της ελληνομάθειας στις σύγχρονες διαστάσεις της. Φυσικά, όταν μιλάμε για ελληνομάθεια, εννοούμε τη γλώσσα, τον πολιτισμό, και γενικά τη διαπολιτισμική επικοινωνία.
Σε αυτό στοχεύει και το νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας ‘Greek by Greeks: επικοινωνώ ελληνικά – επικοινωνώ διαπολιτισμικά’. Είναι ένα ερευνητικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα εβδομαδιαίας διαδικτυακής προφορικής επικοινωνίας στα ελληνικά μεταξύ φοιτητών του Πανεπιστημίου Macquarie και Ελλήνων φοιτητών στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας. Στόχος είναι η αύξηση της γλωσσικής επικοινωνιακής ικανότητας στη γλώσσα-στόχο και η ενίσχυση των στρατηγικών της διαπολιτισμικής επικοινωνίας των φοιτητών της νέας ελληνικής στην Αυστραλία.
Οι επιτυχείς διεθνείς συνεργασίες με αξιόλογα ιδρύματα της Ελλάδας αλλά και του εξωτερικού εν γένει είναι ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά του Προγράμματος Νεοελληνικών Σπουδών. Πιστοί λοιπόν στην αξία αλλά και την ανάγκη της εξωστρέφειας το Πρόγραμμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Macquarie συνδιοργανώνει Διημερίδα (27 & 28 Ιανουαρίου 2024) με το Ινστιτούτο Ελληνικής Γλώσσας του Κέντρου Έρευνας και Καινοτομίας “ΤΗΜΕΝΟΣ” του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας και το Γραφείο Εκπαίδευσης στο Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στο Γιοχάνεσμπουργκ με θέμα «Σύγχρονες πρακτικές στη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας».
Η Διημερίδα θα γίνει στο πλαίσιο του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας για την Ελληνική Γλώσσα και τελεί υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού και της Γενικής Γραμματείας Αποδήμου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδος. Η Διημερίδα απευθύνεται σε πανεπιστημιακούς, υποψηφίους διδάκτορες και μεταπτυχιακούς φοιτητές με γνωστικό αντικείμενο συναφές με το θέμα της Διημερίδας, σε αποφοίτους Παιδαγωγικών Τμημάτων και Ελληνικής Φιλολογίας και γενικότερα σε όσους ασχολούνται με ζητήματα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας ως δεύτερη/ξένη γλώσσα. Επίσης, απευθύνεται σε εκπαιδευτικούς που διδάσκουν την ελληνική́ γλώσσα ως δεύτερη/ξένη γλώσσα στο εξωτερικό́, σε σχολεία της ελληνόγλωσσης εκπαίδευσης, καθώς και σε εκπαιδευτικούς που διδάσκουν την ελληνική́ γλώσσα σε μαθητές από́ άλλα πολιτισμικά́ περιβάλλοντα (με μεταναστευτικό́ και προσφυγικό́ υπόβαθρο) στην Ελλάδα. Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στην ιστοσελίδα της διημερίδας (όπου υπάρχουν και οι σύνδεσμοι Zoom και YouTube για την παρακολούθηση του συνεδρίου): https://languageconference.web.uowm.gr
Η διαπολιτισμική επικοινωνία δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς την επαρκή γλωσσική επάρκεια και γνώση. Και σε αυτό στοχεύει το εξεταστικό κέντρο ελληνομάθειας του Πανεπιστημίου Macquarie το οποίο είναι το μεγαλύτερο στην Αυστραλία. Το εξεταστικό κέντρο αποτελεί την καρδιά του σώματος της ελληνομάθειας, όπου χτυπά ο παλμός των Ελληνικών Σπουδών. Η τελετή Απονομής των Πιστοποιητικών Ελληνομάθειας θα γίνει στις 2 Φεβρουαρίου 2024 στο Πλαίσιο Εορτασμού για την Ημέρα της Ελληνικής Γλώσσας και θα παραβρεθούν, όπως και πέρυσι, εκτός από τους επιτυχόντες μαθητές, τους γονείς και τους δασκάλους τους, εκπρόσωποι της Αρχιεπισκοπής Αυστραλίας, ελληνο-αυστραλοί υπουργοί, και πολλοί άλλοι φορείς από την ελληνική παροικία.
Έχοντας, λοιπόν, ως στόχο μέσα από τα διάφορα προγράμματα την ενίσχυση της διαχρονικής αξίας της ελληνομάθειας στη διασπορά λογιζόμενοι τις σύγχρονες προκλήσεις, θα πρέπει να εξαίρω το έργο των εκπαιδευτικών της ελληνικής γλώσσας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης οι οποίοι δουλεύουν άοκνα. Έμπρακτοί αρωγοί αυτής της προσπάθειας είναι η ανθηρή και δυναμική ομογένεια, καθώς και η ελληνική πολιτεία.
«Σχεδιάζουμε για τους μαθητές μαζί με τους μαθητές»
Πιστεύω ότι οι μαθητές είναι αυτοί που πρέπει να έχουν τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο σε εποχές κρίσης. Δύο φοιτήτριες της ελληνικής γλώσσας του Πανεπιστημίου Macquarie που μένουν στη Μελβούρνη σπουδάζουν εξ αποστάσεως, καταθέτουν τη δική τους εμπειρία η οποία γίνεται πλοηγός για τα μελλοντικά μας σχέδια.
Νταϊάνα, τελειόφοιτη φοιτήτρια του Προγράμματος Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Macquarie:
Αποφάσισα να σπουδάσω ελληνικά στο Πανεπιστήμιο Macquarie γιατί ήθελα να μάθω τη γλώσσα για να μιλήσω με την οικογένειά μου στην Ελλάδα. Επίσης, επέλεξα συγκεκριμένα το Πανεπιστήμιο Macquarie για να μάθω ελληνικά, καθώς η φίλη μου μου συνέστησε τα προγράμματα γλώσσας μετά τη θετική της εμπειρία.
Αυτό που μου άρεσε περισσότερο στις εξ αποστάσεως σπουδές μου στην ελληνική γλώσσα είναι ότι το Πανεπιστήμιο Macquarie προσφέρει σύγχρονα εξ αποστάσεως προγράμματα. Έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να επιλέξω τον τρόπο, τον χρόνο και τον χώρο σπουδών μου. Η συνολική εκμάθηση της νέας ελληνικής εξ αποστάσεως ήταν μια πραγματικά ευχάριστη εμπειρία. Σπουδάζοντας εξ αποστάσεως, βρήκα όλο το εκπαιδευτικό περιεχόμενο καλά οργανωμένο και εύκολο να το ακολουθήσω μόνη μου. Η εβδομαδιαία στήριξη και καθοδήγηση από την καθηγήτριά μου σε όλα τα μαθήματα ήταν μοναδική συγκρινόμενη με όλα τα μαθήματα που έχω σπουδάσει στο παρελθόν παρ΄ότι έκανα τα ελληνικά εξ αποστάσεως.
Μια στιγμή που θα θυμάμαι πάντα είναι ότι η μελέτη των νέων ελληνικών μου επέτρεψε να νιώσω μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση όταν συνομιλούσα με την οικογένειά μου στην Ελλάδα. Όταν ταξίδεψα στην Ελλάδα πέρυσι μπόρεσα να κάνω πράξη όλα όσα είχα μάθει, καθώς ήταν εκπληκτικό να δω πόσα ήξερα!
Μια συμβουλή που θα έδινα σε έναν μαθητή που σκέφτεται να αρχίσει να μαθαίνει ελληνικά είναι να αφιερώνει χρόνο στην επανάληψη όλου του υλικού μετά από κάθε διάλεξη, να ολοκληρώνει όλες τις εργασίες του, να κάνει ερωτήσεις και να πιστεύει ότι μπορεί να μάθει ελληνικά επειδή είμαστε ικανοί για όλα!”
Τέιλορ, τριτοετής φοιτήτρια του Προγράμματος Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Macquarie:
“Αποφάσισα να σπουδάσω ελληνικά γιατί έχω σπουδάσει Αρχαία Ελληνικά στο Macquarie και μου άρεσε πολύ. Τα νέα ελληνικά ενδυνάμωσαν την εκτίμησή μου για τη γλώσσα και ήθελα να δω πώς τα Αρχαία Ελληνικά έχουν εξελιχθεί κατά τη διάρκεια χιλιετιών για να γίνουν αυτό που είναι τα Νέα Ελληνικά σήμερα.
Αυτό που εκτιμώ περισσότερο στις εξ αποστάσεως σπουδές είναι η στήριξη. Είμαι ευγνώμων που μπορώ να στείλω email στην Δρ. Πατρίσια Κορομβόκη εάν έχω οποιεσδήποτε γραμματικές ερωτήσεις και θα μου απαντήσει άμεσα και ευγενικά. Η εξ αποστάσεως μελέτη επιτρέπει να προσαρμόσετε τη μελέτη σας στο πρόγραμμά σας. Όλες οι διαλέξεις είναι ηχογραφημένες, ώστε να μπορείτε να τις ακούσετε στον δικό σας χρόνο και με την άνεσή σας.
Η συμβουλή μου σε όποιον θέλει να μάθει νέα ελληνικά είναι απλώς να εγγραφεί και να δοκιμάσει. Τα ελληνικά είναι μια πολύπλοκη γλώσσα, αλλά ποτέ δεν μετάνιωσα που την σπούδασα. Απλά πρέπει να κρατάτε καλές σημειώσεις. Μιλώντας από την εμπειρία μου μέσα από τις σπουδές μου στο Macquarie, τόσο η Δρ. Πατρίσια Κορομβόκη όσο και η Μαρία Χαρίση δίνουν πολύ λεπτομερείς εξηγήσεις για τα πάντα στις διαλέξεις κάθε εβδομάδα. Αφιερώνουν χρόνο για να σας εξηγήσουν πράγματα – ποτέ δεν αφήνεστε στα βαθιά. Έχετε πάντα την στήριξή τους. Το πάθος τους για τα ελληνικά είναι μεταδοτικό, και θα το νιώσετε και εσείς.
Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα νέα ελληνικά σε πολλούς τομείς, από τον τουρισμό μέχρι τη μετάφραση. Συνιστώ ανεπιφύλακτα να μάθετε νέα ελληνικά, ειδικά αν σκοπεύετε να ταξιδέψετε μια μέρα στην Ελλάδα. Η εκμάθηση γλωσσών είναι πολύ ικανοποιητική και μπορεί να ενισχύσει την εκτίμησή σας για τον πολιτισμό και την ιστορία. Η Αυστραλία έχει έναν πολύ μεγάλο ελληνικό πληθυσμό που είναι περήφανος για την κληρονομιά του και υποστηρίζει την ελληνική εκπαίδευση”.
* Η Δρ Πατρίσια Κορομβόκη είναι Λέκτορας και Επικεφαλής του Προγράμματος Νεοελληνικών Σπουδών Macquarie University.
