Σήμερα, στην Ελλάδα, στην Αυστραλία και σε ολόκληρη τη Διασπορά, ο Ελληνισμός τιμά την ημέρα που συμβολίζει τη δύναμη της ελληνικής κοινότητας.

Κάθε καρδιά ελληνική, όπου κι αν χτυπά στον κόσμο, σήμερα «φουσκώνει» από υπερηφάνεια. Η 25η Μαρτίου αποτελεί μια ευκαιρία για όλους τους ομογενείς, να ενωθούν και να γιορτάσουν την κοινή τους κληρονομιά και ιστορία αλλά και να ενισχύσουν τους δεσμούς τους με την Ελλάδα.

Η γιορτή της 25ης Μαρτίου είναι διπλή. Γιορτάζουμε τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και την Έναρξη της Επανάστασης που κήρυξαν οι Έλληνες εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η λέξη Ευαγγελισμός σημαίνει «φέρνω καλά νέα». Σύμφωνα με την θρησκευτική παράδοση, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, ανακοίνωσε στην Παναγία το χαρμόσυνο μήνυμα ότι θα φέρει στον κόσμο τον Χριστό.

Επειδή ο Χριστός συμβολίζει για τους χριστιανούς την αναγέννηση, τη ζωή, την Ανάσταση, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου γιορτάζεται την ίδια ημέρα με την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων από τον Οθωμανικό ζυγό.

Κωστής Δεσύλλας. Προσωπογραφία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, περ. 1870. Λάδι σε μουσαμά. Αποκτήθηκε με τη συνδρομή του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου. Φωτογραφία: Μουσείο Μπενάκη

Το 1453 η πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, η Κωνσταντινούπολη, μετά από στενή πολιορκία έπεσε στα χέρια τον Οθωμανών. Είχαν προηγηθεί κι άλλες επιθέσεις από άλλους λαούς που είχαν αποδυναμώσει την πρωτεύουσα. Ακολούθησαν 400 χρόνια κυριαρχίας των Οθωμανών, οι οποίοι εκτός από την Ελλάδα είχαν καταλάβει τεράστιες εκτάσεις από την Αίγυπτο ως τα Βαλκάνια και τα βάθη της Ασίας.

Τέσσερις γενιές Ελλήνων κατάφεραν να επιβιώσουν και να κρατήσουν ζωντανή τη γλώσσα τους, τη θρησκεία και πολλά από τα έθιμά τους. Βοηθούς σε αυτή την προσπάθεια είχαν την εκκλησία, τους Έλληνες που πήγαν στην Ευρώπη και τους Φιλέλληνες. Οι Έλληνες από την Ευρώπη προσπάθησαν να σώσουν τα ελληνικά γράμματα και την ελληνική παιδεία και να κάνουν γνωστό στους Ευρωπαίους το πρόβλημα της Ελλάδας. Κατάφεραν να συγκινήσουν κάποιους από αυτούς κι έτσι δημιουργήθηκε το κίνημα των Φιλελλήνων. Οι Φιλέλληνες υποστήριξαν τον αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία και μάλιστα πολλοί ήταν εκείνοι που πολέμησαν στο πλευρό τους.

Η Επανάσταση άρχισε από τη Μολδαβία το 1820, όταν ο Σουλτάνος στράφηκε στρατιωτικά εναντίον του Αλή Πασά. Αυτή η προσπάθεια απέτυχε, αλλά τον επόμενο χρόνο κηρύχθηκε νέος αγώνας που ξεκίνησε από την Πελοπόννησο. Αυτό που δυσχέραινε τον αγώνα των Ελλήνων ήταν ο μικρός τους αριθμός και η έλλειψη σε στρατιωτική ύλη. Όμως η αποφασιστικότητά τους είχε ως αποτέλεσμα πολλές νικηφόρες μάχες.

Στις 20 Δεκεμβρίου 1821 η Α΄ Εθνοσυνέλευση ανακήρυξε την ανεξαρτησία της Ελλάδας και συνέταξε Προσωρινό Πολίτευμα. Στο σύνταγμα αναγραφόταν ότι ο αγώνας εναντίον των Οθωμανών είναι ένας αγώνας υπέρ της ελευθερίας και της προάσπισης των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων, όπως η ζωή, η τιμή, η ιδιοκτησία, η ελευθερία.

Κωστής Δεσύλλας,Προσωπογραφία του Αθανασίου Διάκου,, περ. 1870. Λάδι σε μουσαμά. Αποκτήθηκε με τη συνδρομή του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου. Φωτογραφία: Μουσείο Μπενάκη

Στο πολιτικό παρασκήνιο η μάχη ήταν επίσης σκληρή. Σε αυτόν τον αγώνα οι Ευρωπαίοι άλλοτε κρατούσαν ουδέτερη στάση, άλλοτε ενίσχυαν την ελληνική πλευρά και άλλοτε την οθωμανική. Αρχικά η επανάσταση καταδικάστηκε, αλλά στην πορεία οι Ευρωπαίοι αναγνώρισαν τον αγώνα των Ελλήνων ως δίκαιο αγώνα υποδουλωμένου έθνους που ζητούσε την ελευθερία του.

Στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου, το Νοέμβριο του 1829, οι Μεγάλες Δυνάμεις, Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία που κυριαρχούσαν στην Ευρώπη, αποδέχθηκαν την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Το 1832 με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης μεταξύ Βρετανίας, Ρωσίας, Γαλλίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναγνωρίζεται η ανεξαρτησία της Ελλάδας και από το Σουλτάνο.

Για τους Έλληνες, αυτή η Επανάσταση ισοδυναμεί με το ξύπνημα την εθνικής συνείδησης, με την προσπάθεια να συνεχίσουν να ζουν ελεύθεροι στην γη των προγόνων τους.

Δύο αιώνες μετά, τιμούμε τους πολεμιστές του 1821 για τον ηρωισμό και την φιλοπατρία τους. Είναι για μας παράδειγμα αξιοπρέπειας, μαχητικότητας και αυτοθυσίας για την προάσπιση των μεγάλων πανανθρώπινων αξιών και ιδανικών.

Αυτό είναι και το μήνυμα ετούτης της μέρας. Μακριά από εξάρσεις και υπερβολές, να δούμε την ουσία που κρύβει η ιστορία. Και αυτή είναι ότι, μόνο μέσα από την ειρήνη, την ελευθερία, τη δικαιοσύνη και την ισότητα, μπορούν οι λαοί να συνυπάρχουν και να προοδεύουν.

Η ελευθερία είναι αναμφισβήτητο και αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Είναι χρέος κάθε ανθρώπου να τη σέβεται και να την υπερασπίζεται. Διότι μόνο μέσα από ελεύθερους λαούς προάγεται η δημοκρατία και μόνο μέσα στη δημοκρατία γεννιούνται ελεύθεροι άνθρωποι. Άνθρωποι που γνωρίζουν και προασπίζουν το δικαίωμα όλων στην ισότητα, την αξιοπρέπεια, τη δικαιοσύνη. Γιατί, όπως αναφέρει ο Ρήγας Φεραίος, «όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά».