Η Ελένη Βακαλό, το γένος Σταυρινού, γεννήθηκε το 1921 στην Κωνσταντινούπολη, και το 1922 η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.

Σπούδασε Αρχαιολογία στην φιλοσοφική σχολή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1940 – 1945), και Ιστορία της Τέχνης στη Σορβόνη, πόλη της Γαλλίας, το 1948.

Συνεργάσθηκε με την εφημερίδα «Τα Νέα» το χρονικό διάστημα 1952-1974, έχοντας την στήλη της τεχνοκριτικής, και με το περιοδικό «Ζυγός» από το 1955 μέχρι και το 1967.

Το 1958 η Ελένη Βακαλό, με τον σύζυγό της και με άλλους, ίδρυσαν την Σχολή Βακαλό, στην οποία έως και το 1990 δίδασκε Ιστορία της Τέχνης, και παρέμεινε μέλος της διεύθυνσης έως το τέλος της ζωής της.

Ή Ελένη Βακαλό υπήρξε μέλος της Εθνικής Εταιρίας Ελλήνων Συγγραφέων, μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης μετά το 1994, καθώς και του Ελληνικού Τμήματος του Εθνικού Συμβουλίου των Εικαστικών Τεχνών, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα σωματείου, το οποίο βρίσκεται υπό την αιγίδα της UNESCO, και έχει έδρα στο Παρίσι.

Η Ελένη Βακαλό έγραψε ποιήματα, και έργα σχετικά με λογοτεχνία. Συνεργάστηκε με άρθρα και δοκίμιά της με πολλά περιοδικά. Στο χώρο της λογοτεχνίας εμφανίστηκε το 1944, με ποιήματά της στο περιοδικό «Νέα Γράμματα». Μέχρι το 1997 εξέδωσε συνολικά 14 βιβλία ποίησης. Το 1944 παντρεύτηκε τον ζωγράφο και σκηνογράφο Γιώργο Βακαλό.

Βραβεύσεις

*Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1991 για το έργο της «Γεγονότα και Ιστορίες της Κυρά – Ροδαλίνας», Αθήνα 1990.

*Βραβείο Δοκιμίου Ακαδημίας Αθηνών, 1997.

Ελένη Βακαλό υπήρξε Επίτιμη Διδάκτωρ του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1998, και Επίτιμη Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Derby το 2000.

Διετέλεσε επίσης μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Εθνικής Πινακοθήκης μετά το 1994. Συνεργάστηκε με άρθρα και δοκίμιά της με πολλά περιοδικά. Στον χώρο της λογοτεχνίας εμφανίστηκε το 1944, με ποιήματά της στο περιοδικό «Νέα Γράμματα».

Μέχρι το 1997 εξέδωσε συνολικά 13 βιβλία, Ως ποιήτρια η Ελένη Βακαλό ανήκει, σύμφωνα με τους κριτικούς, στην πρώτη μεταπολεμική γενιά ποιητών, μαζί με τους ομοτέχνους της Μίλτο Σαχτούρη, Νάνο Βαλαωρίτη, Μαντώ Αραβαντινού, Τάκη Σινόπουλο, Έκτορα Kακναβάτο, Τάκη Bαρβιτσιώτη, Αριστοτέλη Nικολαΐδη, και Ν. Δ. Kαρούζο.

Το 1991 τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Γεγονότα και ιστορίες της κυρα-Ροδαλίνας». Τιμήθηκε επίσης με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1997, ενώ το 1998 της απονεμήθηκε ο τίτλος της επιτίμου διδάκτορος του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ το 2000 της απονεμήθηκε ο τίτλος της επιτίμου διδάκτορος του Πανεπιστημίου Derby.

Η Ελένη Βακαλό εργάσθηκε για σύντομο χρονικό διάστημα στη μέση εκπαίδευση ως καθηγήτρια Νέων Ελληνικών, και στη συνέχεια στράφηκε επαγγελματικά στη Σχολή Διακοσμητικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών Βακαλό, την οποία ίδρυσε από κοινού με τον ζωγράφο και σκηνογράφο σύζυγό της Γιώργο Βακαλόπουλο.

Στον χώρο της λογοτεχνίας πρωτοεμφανίστηκε το 1944 από τις σελίδες του περιοδικού «Νέα Γράμματα», και ένα χρόνο αργότερα εξέδωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή, με τίτλο «Θέμα και παραλλαγές». Έργα της είχαν μεταφρασθεί στα γαλλικά, αγγλικά, γερμανικά, γιουγκοσλαβικά και ρουμανικά.

Το ποιητικό έργο της Ελένης Βακαλό τοποθετείται από τους ιστορικούς στον χώρο του ελληνικού μεταπολεμικού υπερρεαλισμού. Η Νόρα Αναγνωστάκη σε σχετικό άρθρο της, μεταξύ άλλων ανέφερε τα ακόλουθα:

«Η Βακαλό πέρασε από τον παθητικό υπερρεαλισμό στην ενεργητική δημιουργία με μεγάλα βήματα, κρατώντας μόνον τα διδάγματά του. Διατηρεί πάντα τα διδάγματα μιας κλασικής παιδείας, με την έννοια της αφομοίωσης του κλασικού ύφους στο μοντέρνο σχήμα που προβάλλει».

Δημοσίευσε επίσης λογοτεχνικές κριτικές και δοκίμια ιστορίας της τέχνης, και είχε τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1991. Παράλληλα ασχολήθηκε με τη διδασκαλία ιστορίας της τέχνης και την κριτική. Ως τεχνοκριτικός συνεργάστηκε με την εφημερίδα «Τα Νέα» (1952-1975), και περιοδικά, όπως «Ο Ζυγός», τα «Νέα Γράμματα», «Η Καινούρια Εποχή», «Η Κριτική», και με την Ελληνική Ραδιοφωνία τις περιόδους 1954-1957 και 1977-1978.

Σταθμό στην ποιητική της πορεία αποτέλεσε η ποιητική συλλογή της «Στη μορφή των θεωρημάτων» το 1951. Το 1991 τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης για τη συλλογή «Γεγονότα και ιστορίες της κυρα-Ροδαλίνας».

Ήταν μέλος της Εθνικής Εταιρείας Λογοτεχνών, και της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών. Ασχολήθηκε επίσης με τη λογοτεχνική μετάφραση. Το ποιητικό της έργο τοποθετείται από τους ιστορικούς στον χώρο του ελληνικού μεταπολεμικού υπερρεαλισμού.

Η Ε. Βακαλό έγραφε κριτικά σημειώματα στην εφημερίδα «Τα Νέα» την περίοδο 1952-1974. Συγχρόνως δίδασκε σε σεμινάρια και σε σχολεία. Υπερασπίστηκε τη σύγχρονη τέχνη σε μια ιδιαίτερα δύσκολη εποχή, όπως ήταν η μετεμφυλιακή φάση της σύγχρονης ιστορίας μας. Είχε τακτική εκπομπή για την ελληνική τέχνη στην «Ελληνική Ραδιοφωνία», και συνεργάστηκε και με το περιοδικό «Ζυγός».

Η Ελένη Βακαλό υπήρξε ένας πνευματικός άνθρωπος με τη σφαιρική διάσταση του όρου. Γυναίκα με πλατιά παιδεία, και διεθνή προσανατολισμό, η Ελένη Βακαλό πρόσφερε ισότιμα στην ποίηση, στην εκπαίδευση, και στις εικαστικές τέχνες, και για το έργο της δέχθηκε τιμές και αναγνώριση,, όπως το Κρατικό Βραβείο Ποίησης το 1991, Βραβείο Δοκιμίου Ακαδημίας Αθηνών το 1997, και Επίτιμη διδάκτωρ του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το 1998.

Μυημένη ήδη στις ζυμώσεις της γενιάς του 1930, η Βακαλό αναδύθηκε στον μεταπολεμικό κόσμο με ακονισμένο το κριτήριό της, και με σεβασμό στην πολυφωνία. Με μεγάλο ενδιαφέρον σε κάθε τι νέο στον χώρο του πνεύματος, η Ελένη Βακαλό ζητούσε ως το τέλος της ζωής της ενημέρωση και επαφή με νέες ιδέες.

Η Σχολή Βακαλό, που συνεχίζει να ευημερεί, αποτέλεσε από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της έναν ιδιαίτερα ζωτικό οργανισμό των Ελλήνων λογοτεχνών, και συνέβαλε αποφασιστικά στην ανανέωση της ελληνικής λογοτεχνίας, και την προβολή της σε διεθνές επίπεδο.

Τα έργα της Βακαλό θεωρούνται υποδείγματα μέτρου, διεισδυτικότητας, και οργάνωσης του λογοτεχνικού λόγου. Είχε φιλοδοξήσει, και το επέτυχε, με το έργο της να εγκαινιάσει μια νέα προσέγγιση του έντεχνου λόγου.

Η συνολική αναγνώριση του έργου της έγινε το 1997 με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών, ενώ το 1991 της απονεμήθηκε το Πρώτο Κρατικό Βραβείο Ποίησης, και το 1998 είχε αναγορευθεί επίτιμη διδάκτωρ του τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Η Ελένη Βακαλό πέθανε στις 10 Οκτωβρίου 2001. σε ηλικία 80 ετών στο σπίτι της, μια μονοκατοικία της Κυπριάδου, όπου ζούσε από το 1952. Εκεί είχε μοιρασθεί πολλές και σημαντικές στιγμές με τον αγαπημένο σύντροφο της ζωής της, ζωγράφο και σκηνογράφο Γιώργο Βακαλό, 1902-1991, και τον γιο της Μάνο, καθηγητή αρχιτεκτονικής στο πανεπιστήμιο Μίσιγκαν των Ηνωμένων Πολιτειών, ο πρόωρος θάνατος του οποίου την είχε κλονίσει βαθύτατα.

Τα βιβλία της Ελένης Βακαλό

*Θέμα και Παραλλαγές, 1945.

*Αναμνήσεις από μια εφιαλτική πολιτεία, 1948.

*Στη μορφή των θεωρημάτων, 1951.

*Το Δάσος, 1954.

*Τοιχογραφία, 1956.

*Ημερολόγιο της ηλικίας, 1958.

*Περιγραφή του σώματος, 1959.

*Η έννοια των τυφλών, 1962.

*Ο τρόπος να κινδυνεύομε, 1966.

*Γενεαλογία, 1971.

*Tου κόσμου, 1978.

*Οι παλάβρες της Κυρά –Ροδαλίνας, 1984.

*Γεγονότα και Ιστορίες της Κυρά-Ροδαλίνας, 1990.