Μια οδυνηρή είδηση, για τον απανταχού Ελληνισμό, κοινοποίησε στην εφημερίδα μας ο καθηγητής Αναστάσιος Τάμης, που γράφει στον Διευθυντή Σύνταξης Σωτ. Χατζημανώλη:
«Αγαπητέ Σωτήρη,
με οδύνη σε ενημερώνω ότι ο Michael Osborne, εκδήμησε την Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος. Τους τελευταίους δύο μήνες διαγνώσθηκε με καρκίνο του ήπατος. Μία εβδομάδα πριν μου ανέθεσε να διεκπεραιώσω ορισμένες από τις επιθυμίες του. Να γράψω τον επικήδειό του και να ειδοποιήσω μόνον στενούς φίλους μας.
Μαζί με τον επικήδειο, επέλεξα και τη Μνεία που του εκφώνησε ο Πρύτανης Καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης, όταν τον τίμησε ως Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Πολιτισμού. Επισυνάπτω και τα δύο κείμενα.
Ο Ελληνισμός και η Ελλάς έχασαν ένα μεγάλο φίλο τους, έναν δάσκαλο που δεν διαχειρίστηκε απλώς τον πολιτισμό μας, αλλά τον ανέπτυξε και τον διέδωσε. Ζωή σε μας.
Τάσος».
Ακολουθεί η προσφώνηση/μνεία του Καθηγητή Γεωργίου Μπαμπινιώτη, πρώην Πρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών και πρώην Υπουργού Παιδείας για τον πλέον επιφανή Ελληνιστή της Ελληνικής Επιγραφικής, Michael John Osborne, προς τους πανεπιστημιακούς και τα μέλη του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, στο οποίο προέδρευσε επί σειρά ετών ο διάσημος αυτός γλωσσολόγος μας:
«Συνάδελφοι, μαθητές και φίλοι,
με πρωτοβουλία του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τιμούμε τον καθηγητή των Κλασικών Σπουδών και πρώην Πρύτανη του Πανεπιστημίου La Trobe της Μελβούρνης, τον καθηγητή κ. Michael Osborne. Πρόκειται για μια προσωπικότητα ευρύτερης ακτινοβολίας, για έναν πραγματικά δημιουργικό νου, ο οποίος έχει παραγάγει σπουδαίο έργο απ’ όπου και αν επέρασε και ο οποίος έχει συνδέσει το όνομά του με τη μελέτη και τη διάδοση τού ελληνικού πολιτισμού στο εξωτερικό.
Τον καθηγητή Μichael Osborne τιμούμε, πρώτον, για τη συμβολή του στην επιστήμη. Ιδιαίτερα για τη συμβολή του στον χώρο τής αρχαίας ιστορίας και στον τομέα της επιγραφικής. Ειδικοί θα μιλήσουν γι’ αυτή την προσφορά σε σχέση και με το περιεχόμενο τού τιμητικού τόμου. Εγώ θα περιοριστώ σε μερικές νύξεις για το έργο και την προσφορά του.
Εν πρώτοις, είναι ευρύτατα γνωστό το έργο του “Naturalization in Athens”, το οποίο αποτελεί έργο αναφοράς για το θέμα της πολιτογράφησης στην αρχαία Αθήνα. Εκεί, σε 4 τόμους που έχουν εκδοθεί από τη Βασιλική Ακαδημία του Βελγίου το 1983, ο καθηγητής Osborne έχει συγκεντρώσει στον α΄ τόμο ένα μεγάλο corpus ψηφισμάτων τα οποία αναφέρονται στην πολιτογράφηση. Έχει συγκεντρώσει σχόλια, έχει συγκεντρώσει τις πηγές και τις μαρτυρίες και έχει αναλύσει τη λειτουργία και τη διαδικασία της πολιτογράφησης στην αρχαία Αθήνα με αναφορά στην πολιτική ιστορία των Αθηνών από τους κλασικούς μέχρι τους όψιμους ελληνιστικούς χρόνους. Πρόκειται για μια διαδικασία αθηναιοποίησης (όπως λέμε σήμερα ελληνοποίησης), της οποίας τους όρους μελετά, αναλύει και σχολιάζει διά μακρόν ο καθηγητής Osborne.
Ένα δεύτερο μεγάλο έργο του είναι το Lexicon of Greek Personal Names (1994). Ο δεύτερος τόμος –πρόκειται για μία σειρά που εκδίδουν οι Fraser και Mathews– αφορά στην Αττική και στα ονόματα των Αθηναίων πολιτών. Το έργο αυτό έχει διττό χαρακτήρα : είναι προσωπογραφία και ταυτόχρονα ονομαστικόν. Αποτελεί ένα ονοματολογικό λεξικό, όπου έχει συγκεντρώσει 7.000 ονόματα. Ψάχνοντας αυτά τα λήμματα, βρήκα –πράγμα που εγώ τουλάχιστον δεν γνώριζα– ότι στην αρχαία Αθήνα υπήρχαν 195 Αθηναίοι με το όνομα Σωκράτης, υπήρχαν 150 με το όνομα Πάμφιλος κ.λπ. Όλα αναφέρονται με χρονολογίες που αντλούνται από τις πηγές. Πρόκειται για ένα έργο αναλυτικό, προσωπογραφικό, το οποίο είναι απαραίτητο για κάθε προσέγγιση ιστοριογραφική, καθώς περιλαμβάνονται εκεί όλοι οι Αθηναίοι πολίτες.
Ένα τρίτο έργο τού καθηγητή Osborne (συνοδευτικό τού προηγούμενου) είναι το The Foreign Residents of Athens. Αναφέρεται στους μετοίκους των Αθηνών. Έχει εκδοθεί στο Leuven το 1996 (στα Studia Hellenistica) και καταλαμβάνει έκταση 479 σελίδων. Ήδη ο καθηγητής κ. Osborne, σε συνεργασία με τον ιστορικό κ. Byrne, ετοιμάζει μια τρίτη έκδοση των περίφημων Inscriptiones Graecae των Αθηναίων του 3ου αιώνα.
Το έργο του κ. Osborne, γενικά, θα έλεγα ότι είναι θηριώδες σε όγκο και θαυμαστό για τον μόχθο του ερευνητή. Κι ένα απλό κοίταγμα στο υλικό με το οποίο έχει δουλέψει ο κ. Οsborne πείθει ότι το έργο του μόνο με τολμηρά εγχειρήματα λεξικογραφίας μπορεί να συγκριθεί. Διότι αυτό που κάνει ο κ. Osborne είναι αυτό που έχει πει ο Άνθιμος Γαζής στο λεξικό του: «ἄλλοις ὑπηρετῶν ἀναλίσκομαι». Είναι ένα έργο υποδομής, που βοηθεί όλους τους άλλους να το αξιοποιήσουν στην έρευνά τους. Σ’ αυτή του την προσπάθεια ο κ. Osborne, όπως είναι αναμενόμενο, έχει καταφύγει στις υπηρεσίες τής σύγχρονης τεχνολογίας των ηλεκτρονικών υπολογιστών, που μπορεί να βοηθήσει πάρα πολύ έργα αυτού τού περιεχομένου.
πρώην Πρέσβης της Αυστραλίας στην Ελλάδα κ.ά. Φωτογραφία: Supplied
Το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού πήρε την πρωτοβουλία να τιμήσει τον καθηγητή κ. Osborne και για τη μεγάλη συμβολή του στα ανθρωπιστικά γράμματα, στις κλασικές σπουδές. Ο κ. Osborne προσπάθησε να καλλιεργήσει την άποψη ότι οι σπουδές σ’ ένα πανεπιστήμιο δεν είναι απλώς ό,τι αποκαλείται μ’ έναν αγγλικό όρο training, δεν μπορεί να είναι απλή «κατάρτιση»! Είναι πάνω από όλα παιδεία, είναι καλλιέργεια τής σκέψης, τής κρίσης, τού πνευματικού ορίζοντα και τής ευαισθησίας τού επιστήμονα. Αυτό, άλλωστε, είναι το πρότυπο των σπουδών στην ελληνική αρχαιότητα αλλά και το πρότυπο των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Τα πανεπιστήμια δεν είναι επαγγελματικές σχολές ! Ο καθηγητής Osborne υποστηρίζει ακόμη ότι όλοι οι κλάδοι επιστήμης που περνάνε από το Πανεπιστήμιο θα έπρεπε να έχουν μια επαφή με τα κλασικά γράμματα, με τα κλασικά κείμενα. Καταλαβαίνουμε τη σημασία που έχουν αυτές οι θέσεις του κ. Osborne, επίσημα διακηρυγμένες και στην πράξη εφαρμοσμένες. Δείχνουν μια πνευματική παρρησία, μια τόλμη που εμείς –στον τόπο που γέννησε αυτές τις συλλήψεις– διστάζουμε να τις υποστηρίξουμε.
Ο κ. Osborne ανέπτυξε επίσης μια σπάνια δραστηριότητα γι’ αυτό που λέμε διεθνή συνεννόηση και συνεργασία στην Ανώτατη Παιδεία. Συνέδεσε μεταξύ τους και πέρασε ένα πνεύμα συνεργασίας (ανταλλαγής διδασκόντων και φοιτητών, εφαρμογή κοινών ερευνητικών και διδακτικών προγραμμάτων) σε πολλά διαφορετικά πανεπιστήμια, με πανεπιστήμια τής Αυστραλίας, τής Κίνας, τής Ιαπωνίας, νησιών τού Ειρηνικού και πανεπιστήμια τής Ευρώπης. Τα λέω αυτά για να δείξω το εύρος τής εποπτείας και μαζί την ευρύτητα του πνεύματος του τιμώμενου καθηγητού.
Όμως το ΕΙΠ τιμά τον καθηγητή κ. Osborne και για έναν άλλο λόγο, για τη συμβολή του στον Ελληνισμό και στην Ελλάδα. Δεν θα αναφέρω μόνο τον αγώνα που έχει κάνει για την επιστροφή των γλυπτών τού Παρθενώνος στη χώρα μας. Θα αναφέρω την ίδρυση τού «Κέντρου Επιγραφικής και Προσωπογραφίας», που ίδρυσε στο Πανεπιστήμιο τής Μελβούρνης και μετέφερε στο Πανεπιστήμιο La Trobe στη Μελβούρνη. Θα αναφέρω ότι ίδρυσε δύο Έδρες Νεοελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο La Trobe, μία για διδασκαλία και μία για έρευνα. Και θα αναφέρω επίσης την ίδρυση και ενίσχυση του Εθνικού Κέντρου Έρευνας και Μελέτης Απόδημου Ελληνισμού (ΕΚΕΜΕ), το οποίο, υπό την εμπνευσμένη διεύθυνση τού καθηγητού κ. Τάμη, απετέλεσε τον πιο σημαντικό ερευνητικό φορέα μελέτης της ιστορίας και της δραστηριότητας των Ελλήνων μεταναστών στις διαφόρους ηπείρους (με εξαίρεση την Ευρώπη) με θαυμαστό αρχειακό υλικό και πλήθος εκδεδομένων έργων.
Η αγάπη και η στήριξη των Ελλήνων και του Ελληνισμού εκ μέρους του κ. Osborne είναι γνωστή σε όλους όσοι τον γνωρίζουν. Έχει ζήσει και έχει επί χρόνια διεξαγάγει ανασκαφές στην Αρχαία Αγορά. Μιλάει τα Ελληνικά –τώρα μπορεί να τα έχει ξεχάσει κάπως– και παραμένει ένας «φλογερός εραστής» της χώρας μας.
Δικαίως λοιπόν και το Πανεπιστήμιο Αθηνών τον ετίμησε στο παρελθόν με τον τίτλο του επιτίμου διδάκτορος και οι φίλοι, συνάδελφοι και μαθητές του τον τιμούν σήμερα μ’ έναν επίσημο τιμητικό τόμο που φέρει τον χαρακτηριστικό –και τόσο αληθινό– τίτλο “Φιλαθήναιος”».
