Η Ακρόπολη των Αθηνών -ένας από τους πιο γνωστούς αρχαιολογικούς χώρους στον κόσμο- αν και έχει μελετηθεί εκτενώς, συνεχίζει να αποκαλύπτει τα μυστικά της.

Μία νέα μελέτη, δημοσιευμένη στο American Journal of Archaeology από τον καθηγητή Merle Langdon (Πανεπιστήμιο του Τενεσί) και τον Janric van Rookhuijzen, εξετάζει το ενδεχόμενο ύπαρξης ενός χαμένου ναού, που πιθανότητα να βρίσκεται θαμμένος κάτω από την εμβληματική δομή του Παρθενώνα.

Όπως γράφει ο Janric van Rookhuijzen σε άρθρο που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στο «The Conversation», όλα ξεκίνησαν με την ανακάλυψη αρχαίων γκράφιτι, και συγκεκριμένα ενός μικρού σχεδίου που βρέθηκε σ’ ένα βράχο μαρμάρου στη Βάρη, 20 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Αθήνας.

Το μικροσκοπικό αυτό σχέδιο που ήρθε στο φως, είναι ένα από 2.000 και πλέον γκράφιτι που δημιούργησαν βοσκοί (τον έκτο αιώνα π.Χ.) και τα οποία ανακαλύφθηκαν και μελετήθηκαν από τον Merle Langdon τα τελευταία χρόνια. Τα σχέδια απεικονίζουν πλοία, άλογα και ερωτικές σκηνές.

Το νεοανακαλυφθέν έργο είναι ένα σχέδιο κτηρίου χαραγμένο σε βράχο. Παρόλο που οι λεπτομέρειες του σχεδίου δεν είναι πλήρως κατανοητές, μπορεί να αναγνωριστεί ως ναός λόγω των κιόνων και των σκαλοπατιών.

Γύρω από το κτήριο χαράσσεται η επιγραφή «Το Εκατόμπεδον» με την υπογραφή «Μίκωνος» (Δηλαδή το κτίριο των 100 ποδιών… του Μίκωνα). Ο Μίκωνας δεν είναι γνωστός από άλλες πηγές, αλλά πιθανότατα ήταν βοσκός που σχεδίαζε στα βράχια ενώ έβοσκε τα κοπάδια του. Η εκδοχή του ελληνικού αλφαβήτου που χρησιμοποιείται εδώ είναι πολύ αρχαία, καθιστώντας σαφές ότι το σχέδιο είχε ήδη χαραχθεί τον 6ο αιώνα π.Χ.

Μεγάλης αρχαιολογικής σημασίας είναι η λέξη «Εκατόμπεδον» στην επιγραφή, που σημαίνει κτήριο μήκους 100 ποδών, δηλαδή μια κατασκευή μεγάλου μεγέθους. Ο όρος είναι άλλωστε γνωστός ως η επίσημη αρχαία ονομασία του διάσημου ναού αφιερωμένου στη θεά Αθηνά – που αργότερα ονομάστηκε Παρθενώνας.

Είναι πιθανό ο Μίκων να ήθελε να απεικονίσει ένα κτήριο στην Ακρόπολη των Αθηνών. Ωστόσο, επειδή το αλφάβητο που χρησιμοποίησε χρονολογείται με βεβαιότητα στον 6ο αιώνα π.Χ., το σχέδιο πρέπει να είναι τουλάχιστον 50 χρόνια παλαιότερο από τον Παρθενώνα, που άρχισε να χτίζεται γύρω στο 450 π.Χ.

Ο Παρθενώνας μπορεί να είναι ένας πολύ αρχαίος ναός, αλλά δεν ήταν ο πρώτος. Εδώ και χρόνια πιστεύεται ότι υπήρχαν παλαιότεροι ναοί στην Ακρόπολη – αν και οι αρχαιολόγοι διαφωνούν για τις ημερομηνίες, την εμφάνιση και τις ακριβείς τοποθεσίες τους στον λόφο. Υπάρχει επίσης μια ιστορική καταστροφή που δυσκολεύει την έρευνα. Το 480 π.Χ., κατά τους Περσικούς πολέμους, ένας περσικός στρατός έφτασε στην Αθήνα και κατέστρεψε όλα τα κτήρια που τότε υπήρχαν στην Ακρόπολη.

Το Μουσείο της Ακρόπολης φιλοξενεί μεγάλες σπασμένες γλυπτές απεικονίσεις σκηνών από την ελληνική μυθολογία, καθώς και ταύρους που κατασπαράζονται από λιοντάρια. Αυτές ήταν κάποτε μέρος των διακοσμήσεων ναών, αλλά υπέστησαν σοβαρές ζημιές, ίσως κατά την περσική αυτή επίθεση του 480 π.Χ., αν όχι νωρίτερα.

Θα μπορούσε ένας από τους χαμένους ναούς να είναι το Εκατόμπεδον που σχεδίασε ο Μίκων;

Ένα κρίσιμο μέρος του παζλ είναι ένα αρχαιοελληνικό δημοκρατικό διάταγμα που χρονολογείται από την εποχή πριν την επίθεση του Περσικού στρατού και την ανέγερση του Παρθενώνα. Το διάταγμα αυτό αναφέρεται επίσης σ’ ένα Εκατόμπεδον στην Ακρόπολη, το οποίο χρησιμοποιήθηκε για τον κάπως ασαφή σκοπό της «αποθήκευσης θησαυρού». Το διάταγμα είναι γνωστό εδώ και πολύ καιρό, αλλά οι αρχαιολόγοι δεν έχουν καταλήξει στο τι θα μπορούσε να ήταν το Εκατόμπεδον στο οποίο αναφέρεται.

Κάποιοι πιστεύουν ότι το Εκατόμπεδον που αναφέρεται στο διάταγμα ήταν ναός, καθώς οι ελληνικοί ναοί συνήθως χρησίμευαν ως αποθήκες θησαυρών που προσφέρονταν στους θεούς. Αλλά πολλοί άλλοι υποστηρίζουν ότι η λέξη Εκατόμπεδον αναφέρεται σε μια ανοιχτή αυλή στην Ακρόπολη.

Γι’ αυτό τον λόγο ακριβώς, το γκράφιτι με το σχέδιο του Μίκωνα είναι σημαντικό. Εάν ο Μίκων αποκάλεσε τον ναό που σχεδίασε Εκατόμπεδον, τότε είναι πιθανό ότι ο όρος Εκατόμπεδον στο διάταγμα αναφέρεται επίσης σε ναό. Άλλωστε ο ίδιος ο Παρθενώνας ονομαζόταν κάποτε Εκατόμπεδον.

Παρόλο που το Εκατόμπεδον που σχεδίασε ο Μίκων έχει εξαφανιστεί, είναι πιθανό ότι κάποια από τα αρχαία ευρήματα που βρίσκονται στο Μουσείο της Ακρόπολης, να ανήκουν σε αυτό, καθώς κάποτε στεκόταν στην τοποθεσία όπου βρίσκεται σήμερα ο Παρθενώνας.

Η επιγραφή είναι επίσης σημαντική γιατί δείχνει ότι, σε αντίθεση με ό,τι συνήθως πιστεύεται, οι βοσκοί μπορούσαν να διαβάζουν και να γράφουν, ακόμη και σε εκείνη την εποχή. Το γιατί οι βοσκοί δημιούργησαν τόσα πολλά γκράφιτι δεν είναι γνωστό – μπορεί απλώς να ήταν μια μορφή απόδρασης κατά τις βαρετές ώρες της δουλειάς τους.

Μετά από σύγκριση του σχεδίου του Μίκωνα και της γραφής του με άλλα σχέδια και επιγραφές που έχουν ανακαλυφθεί στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας, οι αρχαιολόγοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι πρόκειται για την παλαιότερη γνωστή μαρτυρία θαυμασμού της αρχιτεκτονικής της Ακρόπολης, με βάση την πιστή και ευνοϊκή απεικόνιση των κιόνων που μοιάζει με τη στέγη του οικοδομήματος. Σημειώνουν επίσης ότι το γκράφιτι του Μίκωνα είναι πλέον η παλαιότερη καταγεγραμμένη περίπτωση ατόμου που χρησιμοποιεί τον όρο «Εκατόμπεδον» αναφερόμενο σε έναν μεγάλο ναό ή κτίριο.

Η έρευνα συνεχίζεται καθώς η επιγραφή του βοσκού έχει υποστεί διάβρωση, και δυσκολεύει την πλήρη εκτίμηση του.