Στον απόηχο των εκλογών στην Αμερική επανήλθε ως κύρια ερμηνεία (μεταξύ άλλων) η γνωστή αυτή φράση για την επικράτηση του Τραμπ. Αυτή η φράση που χρησιμοποίησε ο Β. Σόιμπλε κατά τη διάρκεια της συζήτησης στο Νταβός παρουσία του Α. Τσίπρα αποτελεί την παράφραση μιας προεκλογικής ατάκας του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον: «Είναι η οικονομία ηλίθιε». Έτσι, ο Αμερικάνικος Λαός απέρριψε την πιο λανθασμένη οικονομική πολιτική που εφαρμόστηκε ποτέ στις ΗΠΑ σύμφωνα και με τον γερουσιαστή Bernie Sanders ο οποίος και κατηγόρησε το Δημοκρατικό Κόμμα ότι αγνοεί σε μεγάλο βαθμό τις προτεραιότητες της εργατικής τάξης , λεγοντας ότι: «Ενώ η ηγεσία των Δημοκρατικών υπερασπίζεται το status quo, ο αμερικανικός λαός είναι θυμωμένος και θέλει αλλαγή. Και έχουν δίκιο».
Το ζήτημα της ανισότητας πλούτου και εισοδήματος είναι το μεγάλο ηθικό ζήτημα της εποχής μας και προτρέπει σε απρόβλεπτες πολιτικές συνέπειες. Ώς επακόλουθο αυτών των εξελίξεων στην Αμερική, για τη δημοκρατία και την οικονομική δικαιοσύνη, σοβαρές πολιτικές συζητήσεις προέκυψαν και σε άλλες χώρες, όπως η Αυστραλία και η Ελλάδα. Η βελτίωση της ηθικής συμπεριφοράς επί της ανισότητας πλούτου και εισοδήματος, μέσω της εφαρμογής ορθών πολιτικών, μπορεί να προσθέσει δισεκατομμύρια δολάρια στην εθνική παραγωγή και να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην οικονομική ανάκαμψη μιας χώρας και στο κλείσιμο της “ψαλίδας” ανισότητας. Μια αύξηση 10 τοις εκατό στην ηθική συμπεριφορά από εταιρείες και κυβερνητικούς θεσμούς θα πρόσθετε 45 δισεκατομμύρια δολάρια στο ΑΕΠ της Αυστραλίας ετησίως, σύμφωνα με τις προβλέψεις αναλύσεων. Η Ελλάδα κινείται σε ένα χειρότερο μοτίβο σε ότι αφορά την ανισότητα πλούτου και εισοδήματος σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, καθώς συγκριτικά με άλλες χώρες η ελληνική ανισότητα προκύπτει σε ένα περιβάλλον χαμηλών εισοδημάτων και ανάπτυξης.
Ο υψηλός κατώτατος μισθός της Ελλάδας
Ο πιο πρόσφατος μέσος ετήσιος προσαρμοσμένος μισθός πλήρους απασχόλησης ανά εργαζόμενο, σε κάθε μία από τις χώρες της ΕΕ των 27, με βάση τα στοιχεία για το 2023, φέρνει την χώρα μας να φιγουράρει, για άλλη μια χρονιά, στην τρίτη θέση από το τέλος, σε απόσταση αναπνοής από την Ουγγαρία.
Παρεμπιπτόντως, η Ελλάδα είναι στην τρίτη θέση από το τέλος σε σύγκριση με την Ε.Ε. και στον οικονομικό αλφαβητισμό. Οικονομικά αναλφάβητοι και άρα οικονομικά ευάλωτοι οι Έλληνες. Μέχρι πότε; Οι προεκτάσεις του οικονομικού αναλφαβητισμού αποτυπώνονται στην προσπάθεια της ελληνικής κυβέρνησης να αναδείξει τον υψηλό κατώτατο μισθό ως δείκτη επιτυχίας: «Το 2019 παραλάβαμε τον κατώτατο μισθό στα 650 ευρώ, το 2027 θα είναι στα 950 ευρώ. Μία αύξηση σχεδόν 50% και θα είμαστε απόλυτα συνεπείς σε αυτό. Τη δεύτερη τετραετία πρώτη μας προτεραιότητα πρέπει να είναι η αύξηση των μισθών, όχι μόνο του κατώτατου αλλά και του μέσου μισθού», τόνισε ο Έλληνας πρωθυπουργός και εκτίμησε ότι το 2027 ο μέσος μισθός θα είναι άνω των 1500 ευρώ.
Η έμφαση στον κατώτατο μισθό είναι απόδειξη ότι το φθηνό εργατικό δυναμικό θριαμβεύει ως συστατικό στοιχείο για το μοντέλο ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας. Η φτώχεια δεν οφείλεται πλέον στην ανεργία, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Έχει γίνει ένα δομικό στοιχείο της λειτουργίας της ελληνικής οικονομίας, μιας οικονομίας που παράγει μαζικά τους νέους φτωχούς – ανθρώπους με θέσεις εργασίας που κερδίζουν πενιχρούς μισθούς.
Η οικονομική ανάπτυξη συνδέεται στις σημερινές συνθήκες με την ακριβή εργασία, το φτηνό εργατικό δυναμικό εύλογα είναι ένας τύπος οικονομικής ανάπτυξης που όμως οδηγεί πίσω – όχι προς τη σύγκλιση αλλά προς την απόκλιση από άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Ως εκ τούτου, η ανισότητα πλούτου και εισοδήματος μπορεί να γίνει (όπως και στην Αμερική) προπομπός ανάλογων πολιτικών εξελίξεων για τους/τις ψηφοφόρους .
Έλλειψη στέγης και negative gearing στην Αυστραλία
Το negative gearing έχει επιτραπεί βάσει φορολογικής νομοθεσίας από το 1936. Αφορά (περιληπτικά) φορολογικές ελαφρύνσεις όταν το κόστος (τόκοι, συντήρηση μεταξύ άλλων)μιας ιδιόκτητης ενοικιαζόμενης κατοικίας υπερβαίνει το εισόδημα που προκύπτει κάθε χρόνο.
Θεωρήθηκε ότι θα ενθάρρυνε τις επενδύσεις στη στέγαση, συμβάλλοντας ταυτόχρονα και στην αύξηση προσφοράς κατοικιών. Ωστόσο, η συζήτηση γύρω από τον αντίκτυπό του στην οικονομική προσιτότητα αγοράς κατοικιών οδήγησε την κυβέρνηση να την καταργήσει εν μέρει το 1985. Υπήρξε έλλειψη κατοικιών και τα ενοίκια αυξήθηκαν τα δύο χρόνια μετά την κατάργηση. Ως αποτέλεσμα, το 1987, αποκαταστάθηκε η παρέμβαση και σήμερα το 2024 (37 χρόνια μετά) το negative gearing αποτελεί μια διαστρέβλωση που αποδεδειγμένα συμβάλλει στην ανισότητα πλούτου και εισοδήματος στην αναπτυγμένη οικονομία της Αυστραλίας.
Οι γενναιόδωρες φορολογικές ελαφρύνσεις που δίνονται σε επενδυτές κατοικιών θα κοστίσουν στον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό περισσότερα από 165 δισεκατομμύρια δολάρια την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με νέα κοστολόγηση. Επίσης, σύμφωνα με τα στοιχεία οι πιο εύποροι Αυστραλοί επωφελούνται δυσανάλογα από την πολιτική του negative gearing. Ενόψει των εκλογών το 2025, η συζήτηση για το negative gearing και τον φόρο κεφαλαιακών κερδών (capital gains tax) έχει φουντώσει μετά από πρόσφατη προτροπή της κυβέρνησης προς το Υπουργείο Οικονομικών να ερευνήσει τις επιπτώσεις μείωσης της φορολογικής ελάφρυνσης.
Η οικονομική προσιτότητα της στέγασης στην Αυστραλία είναι πολύ υψηλή από τότε που άρχισαν τα αρχεία το 1995, μια πλούσια χώρα στην οποία Κάθε νύχτα, 122.494 άνθρωποι στην Αυστραλία βιώνουν έλλειψη στέγης σύμφωνα με την Απογραφή του 2021. Υπάρχει όμως μια διστακτικότητα και έλλειψη συναίνεσης των πολιτικών κομμάτων που ίσως παροτρύνει τους/τις ψηφοφόρους σε εναλλακτικές λύσεις στις επόμενες εκλογές, μάλλον μια κυβέρνηση μειοψηφίας για τα εδώ δεδομένα.
Εν κατακλείδι, η κύρια ερμηνεία του μηνύματος «Είναι η οικονομία ηλίθιε» των εκλογών στην Αμερική δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη για άλλες χώρες. Ρυθμίσεις πολιτικής που διογκώνουν την ανισότητα πλούτου και εισοδήματος συμβάλλουν σε ανάλογα μηνύματα του εκλογικού σώματος. Ο χρόνος θα δείξει τι μέλλει γενέσθαι στο οικονομικό περιβάλλον της Αμερικής και τις αντιδράσεις πολιτικών κομμάτων άλλων χωρών.
* Ο Δρ. Στηβ Μπακάλης είναι ειδικός σε θέματα διεθνούς επιχειρηματικής εκπαίδευσης και διαχείρισης, έχει συνεργαστεί με το Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας, το Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας, και σε διοικητικές θέσεις σε πανεπιστήμια της Ασίας-Ειρηνικού και τα Αραβικά Κράτη του Περσικού Κόλπου.
