Περί τα τέλη Νοέμβρη, μία σειρά από κυβερνητικές πρωτοβουλίες γύρω από την πολιτική του ελληνισμού της Διασποράς, και δη τους νέους/ες της ελληνικής διασποράς και την ελληνόγλωσση εκπαίδευση, έφεραν στην επιφάνεια τις ανακολουθίες του Στρατηγικού Σχεδίου για τον Απόδημο Ελληνισμό (2024-2027) του Υπουργείου Εξωτερικών και το χάσμα ανάμεσα στα κυβερνητικά οράματα και πράξεις για την ελληνική διασπορά. Πιο συγκεκριμένα, στις 27 και 28 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», το 1ο Συμπόσιο της Νεολαίας της Διασποράς, σε συνέχεια του Στρατηγικού Σχεδίου του ΥΠΕΞ για τον Απόδημο Ελληνισμό. Παράλληλα όμως, εκείνες τις ημέρες, οργανώθηκε στη Γερμανία (Βαυαρία) από την ελληνική διασπορά και τους νέους/ες του Μονάχου μεγάλη διαμαρτυρία για τις κυβερνητικές παραλείψεις που μπορεί να οδηγήσουν στο κλείσιμο του ελληνικού σχολείου του κρατιδίου.
Για όσους/ες δεν παρακολουθούν τις υποθέσεις της διασποράς, το εν λόγω Στρατηγικό Σχέδιο – το οποίο επιδιώκει την ενδυνάμωση των σχέσεων της Ελλάδας με την ελληνική διασπορά, την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί της και την ενίσχυση του ελληνικού στοιχείου ανά τον κόσμο κλπ. – είχε τεθεί από το Υπουργείο σε αρχική διαβούλευση περί τα μέσα του περασμένου Φεβρουαρίου (έως τις 13.05.2024) και τελική περί τα μέσα Ιουλίου (λήξη διαβούλευσης 20.08.2024). Στα τέλη Νοεμβρίου, το Σχέδιο παρουσιάστηκε στο ΥΠΕΞ και συζητήθηκε στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπής Ελληνισμού της Διασποράς (26.11.2024).
Σε αυτό το πλαίσιο, 80 νέοι/ες ηλικίας 18-25 ετών, ελληνικής καταγωγής και προερχόμενοι από τέσσερις ηπείρους και 16 χώρες, συγκεντρώθηκαν στην Αθήνα για να συζητήσουν θέματα που αφορούσαν: στην ελληνόγλωσση εκπαίδευση, στην επαγγελματική κατάρτιση, στις τέχνες, στον πολιτισμό και στην κοινωνική συνοχή υπό τον τίτλο: “Diaspora Youth Symposium, Diaspora Dialogues, Connecting Youth Voices around the world”. Η επιλογή των νέων δεν πραγματοποιήθηκε με κάποια διαδικασία ανοικτής πρόσκλησης για την υποβολή εισηγήσεων κλπ. Aρκετοί/ες συμμετέχοντες/ουσες είχαν φιλοξενηθεί το καλοκαίρι σε κατασκηνώσεις στην Ελλάδα, στο πλαίσιο των προσπαθειών της Ελληνικής Πολιτείας, και συγκεκριμένα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, επομένως το γεγονός αποτέλεσε για τους ίδιους/ες ευκαιρία.
Συνολικά βέβαια, η ανάγκη δικτύωσης των νέων της Διασποράς με στόχους α) τη διασφάλιση του δικαιώματος της συμμετοχής σε πολιτικές διεργασίες του ελληνικού κράτος και των ελληνικών διασπορών, β) την προστασία του δικαιώματος εκπροσώπησής τους σε κοινωνικές ζυμώσεις – ώστε να ακούγεται η «φωνή» των νέων της διασποράς στην Ελλάδα – και εν γένει γ) την ενδυνάμωση της σχέσης των νέων της Διασποράς με την Ελλάδα, δεν είναι σημερινή. Η ανάγκη είχε επισημανθεί ήδη από την εποχή λειτουργίας του πολύπαθου Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ), το οποίο θεωρούσε ζωτικό να δημιουργηθούν δυναμικές και δημιουργικές συλλογικότητες νεολαίας σε κάθε γεωγραφική περιφέρεια του, ώστε να συνδράμουν στις δράσεις εκπαίδευσης, πολιτισμού και παιδείας κλπ. του θεσμικού οργάνου.
Έτσι, εάν και η σημασία του 1ο Συμποσίου της Νεολαίας της Διασποράς δεν μπορεί να αμφισβητηθεί, οι πραγματικές βάσεις συμμετοχής και ενδυνάμωσης της σχέσης των νέων της Διασποράς με την Ελλάδα μπορούν να τεθούν με την επαναλειτουργία του ΣΑΕ. Με τον τρόπο αυτό, οι νέοι/ες σύνεδροι θα προέρχονται από όλες τις περιφέρειες και τα μέρη του κόσμου, θα επιλέγονται από τα «κάτω», μέσω των παροικιακών φορέων και των δομών της διασποράς, ύστερα από ανοικτές διαδικασίες πρόσκλησης υποβολής εισηγήσεων. Η επαναλειτουργία του Συμβουλίου, ως συμβουλευτικού οργάνου της ελληνικής Πολιτείας για θέματα που αφορούν τον παγκόσμιο ελληνισμό συμπεριλαμβανομένου του απόδημου και ομογενειακού ελληνισμού, όπως έχει προβλεφθεί συνταγματικά, και πάντοτε με τρόπο που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες των ελληνικών διασπορών, θα αποτελέσει μέρος της λύσης για την τόνωση των σχέσεων των νέων της διασποράς και της Ελλάδας.
Όμως, το Στρατηγικό Σχέδιο για τον Απόδημο Ελληνισμό του Υπουργείου Εξωτερικών δεν περιλαμβάνει καμία αναλυτική αναφορά, περιγραφή ή ανάλυση σχετικά με την επαναλειτουργία του ΣΑΕ. Με εξαίρεση μία ευσύνοπτη αναφορά της τάξεως της μίας σειράς, το Στρατηγικό Σχέδιο δεν κάνει καμία άλλη μνεία στο ζήτημα της επανασυγκρότησης του ΣΑΕ, προσελκύοντας ως αποτέλεσμα κριτική από την ελληνική διασπορά την περίοδο των διαβουλεύσεων του.
Χωρίς την επαναλειτουργία του ΣΑΕ, είναι σχεδόν απίθανο να αποφευχθεί η αναπαραγωγή παρωχημένων νοοτροπιών περί της «μητροπολιτικής» Ελλάδας και της «περιφερειακής» διασποράς, ο διακηρυκτικός λόγος και η εθνοκεντρική προσέγγιση του Στρατηγικού Σχεδίου, η οποία αποτυπώθηκε και στους χαιρετισμούς κατά την έναρξη του Συμποσίου. Παράλληλα, δύσκολα να υπάρξει δέσμευση γύρω από τα χρηματοδοτικά εργαλεία που δύναται να υποστηρίξουν την υλοποίηση των ενεργειών του Στρατηγικού Σχεδίου του ΥΠΕΞ κατά την τριετία 2024-2027. Ταυτόχρονα, η όποια ασυνέπεια ανάμεσα στην κυβερνητική πράξη και τα διακυβεύματα για τους νέους/ες της διασποράς, την ελληνόγλωσση εκπαίδευση και ούτω καθεξής, θα είναι πιο δύσκολο να συζητηθεί και να αντιμετωπιστεί από τους εκπροσώπους των ελληνικών διασπορών.
Eίναι άξιο μνείας, ότι κατά την περίοδο διοργάνωσης του Συμπoσίου στην Αθήνα και παρουσίασης του Στρατηγικού Σχεδίου του ΥΠΕΞ στην Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Ελληνισμού της Διασποράς (26.11) και σε ημερίδα του Γερμανο-Ελληνικού Επιχειρηματικού Συνδέσμου στην Αθήνα (22.11), περισσότεροι από 400 νέοι, μαθητές, γονείς, και εκπαιδευτικοί της ελληνικής διασποράς του Μονάχου (25.11), διοργάνωναν κινητοποίηση διαμαρτυρίας έξω από το προξενείο ώστε να αποφευχθεί το κλείσιμο του μεγαλύτερου ελληνικού σχολείου του κρατιδίου. Το εν λόγω σχολείο, προβλέπεται να κλείσει τον Ιούλιο 2025, εάν η ελληνική πλευρά δεν διαπραγματευτεί με τον ιδιοκτήτη του ακινήτου.
Χρειάζονται λοιπόν, ακόμη πιο στέρεες και πιο ολοκληρωμένες θεσμικές παρεμβάσεις γύρω από την ελληνόγλωσση εκπαίδευση, τους νέους/νέες της Διασποράς και τις ανάγκες τους, από αυτές που ήδη πραγματοποιούνται υπό το υπάρχον Στρατηγικό Σχέδιο του ΥΠΕΞ και πιο αποφασιστικά βήματα με τη συνεχή συμμετοχή της ελληνικής διασποράς.
