Οι «Διασπορικοί Διάλογοι» του Θεματικού Δικτύου για την Ελληνική Διασπορά έχουν σκοπό να διαδώσουν στην Ελλάδα αλλά και ευρύτερα τις απόψεις και το έργο εκπροσώπων της κοινωνίας πολιτών, θεωρητικών, ακαδημαϊκών και ερευνητών που ασχολούνται ενεργά με την ελληνική διασπορά. Προωθώντας τον διάλογο και την αλληλεπίδραση, οι «Διασπορικοί Διάλογοι» επιδιώκουν να αναδείξουν τις φωνές όλων των διασπορών (ελληνοαυστραλιανής, ελληνοαμερικανικής κ.λπ.) και να συζητήσουν εναλλακτικές προτάσεις και πρωτοβουλίες για το μέλλον τους.
«Πιστεύω ότι εάν οι Έλληνες της Διασποράς ενημερωθούν από την Ελληνική Πολιτεία για τη νέα νομοθεσία και καταλάβουν ότι τα πράγματα είναι πιο απλά, θα πάρουν το ζήτημα «στα χέρια τους» δημιουργώντας ένα νέο, αυτοχρηματοδοτούμενο και ανεξάρτητο ΣΑΕ».
Μαρίνα Φράγκου
Διδάκτωρ Ανθρωπογεωγραφίας και πρώτη διευθύντρια του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ)
Στις 26/2/2021 ψηφίστηκε από τη Βουλή ο Νόμος 4781/2021 με τίτλο «Οργάνωση και λειτουργία Υπουργείου Εξωτερικών, Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού [ΣΑΕ], ρύθμιση θεμάτων διεθνούς αναπτυξιακής συνεργασίας και ανθρωπιστικής βοήθειας και άλλες διατάξεις». Έκτοτε, το Υπουργείο Εξωτερικών και οι διασπορικές κοινότητες δεν έχουν λάβει ουσιαστικές πρωτοβουλίες για την επαναλειτουργία του ΣΑΕ. Πώς το εξηγείτε;
Έχουν ήδη περάσει τέσσερα χρόνια από την ψήφιση του σχετικού νόμου 4781/2021 για το νέο ΣΑΕ. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει προχωρήσει η ανασυγκρότηση του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού. Kατά την άποψή μου, αυτό οφείλεται σε δύο λόγους. Πρώτον, δεν υπήρχε ενημέρωση της Διασποράς γύρω από την ύπαρξη της νομοθεσίας. Ακόμα και σήμερα λίγοι γνωρίζουν την ύπαρξη της νομοθεσίας. Είναι επιτακτική ανάγκη λοιπόν να οργανωθεί μία εκστρατεία ενημέρωσης.
Δεύτερον, υπήρχε πάντοτε μία γενικότερη αδράνεια σε σχέση με το ΣΑΕ λόγω της ελληνικής κρίσης και της διακοπής της χρηματοδότησης από την ελληνική Πολιτεία το 2012. Την ίδια στιγμή, όμως, το ΣΑΕ παρουσίαζε στασιμότητα στο ζήτημα της αυτοχρηματοδότησής του, παρ’ ότι το θέμα είχε επιλυθεί από το 2012 με σχετική νομοθεσία, προβλέποντας ότι αρμόδιοι για το ζήτημα είναι τα μέλη των περιφερειακών συμβουλίων. Εν τούτοις, μέχρι και σήμερα το ζήτημα δεν έχει τεθεί.
Ωστόσο, αδυνατώ να πιστέψω ότι η ελληνική Διασπορά δεν μπορεί να βρει τρόπους χρηματοδότησης, ακόμα και όταν πρόκειται για ελληνικές κοινότητες με λιγοστούς πόρους. Με τον νέο νόμο, μιλάμε πάντα για την επανίδρυση ενός νέου ΣΑΕ, μικρού, ευέλικτου και απλού ως προς την οργανωτική δομή, το οποίο θα έχει ως υποχρέωση να διοργανώνει μία Γενική Συνέλευση σε τακτά χρονικά διαστήματα, όπως θα ορίζει το ΣΑΕ ανάλογα με τις δυνατότητές του. Σε αυτή τη βάση, θεωρώ ότι κάποιες από τις προαπαιτούμενες εργασίες του θεσμού θα μπορούσαν να λαμβάνουν χώρα στο πλαίσιο των καθημερινών εργασιών των παροικιακών οργανώσεων στις εκάστοτε γεωγραφικές περιφέρειες χωρίς πρόσθετο κόστος.
Θεωρώ ότι οι ρυθμίσεις που έγιναν μεταξύ 1995-2021 για το ΣΑΕ ήταν απαραίτητες, ώστε να διορθωθούν κάποιες αστοχίες που είχαν παρατηρηθεί στον αρχικό σχεδιασμό. Για παράδειγμα, κάποιες αλλαγές αφορούσαν στις γεωγραφικές περιφέρειες και στην ανάγκη να αυξηθούν από τέσσερις σε επτά.
Επίσης, κάποιες μεταρρυθμίσεις προέβλεπαν τη δυνατότητα συμμετοχής Kυπριακών οργανώσεων, όπως της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Απόδημων Κυπρίων (ΠΟΜΑΚ) και της Παγκόσμιας Συντονιστικής Επιτροπής Κυπριακού Αγώνα (ΠΣΕΚΑ). Μία ακόμη μεταρρύθμιση όριζε ότι οι πρόεδροι των περιφερειών θα γίνονταν συντονιστές/αντιπρόεδροι, ενώ κάποιες ρυθμίσεις έγιναν για να επιλύσουν απλά ζητήματα, όπως είναι η κατάρτιση του προγράμματος (agenda setting) της Γενικής Συνέλευσης και η επιλογή των μελών της. Για το τελευταίο, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι το ΣΑΕ έχει λόγο στην επιλογή των μελών.
Tέλος, κάποιες αλλαγές έγιναν με σκοπό να οριστούν τα χρονικά διαστήματα σύγκλισης της Γενικής Συνέλευσης. Κατά τον αρχικό σχεδιασμό, η Γενική Συνέλευση γινόταν κάθε δύο χρόνια. Κατόπιν όμως, αποφασίστηκε η σύγκληση του οργάνου να πραγματοποιείται κάθε τέσσερα χρόνια. Τέτοιες παρεμβάσεις ήταν απαραίτητες, και δεν θεωρώ ότι επηρέασαν την πορεία του εγχειρήματος αρνητικά, ούτε υπήρξαν ενστάσεις από τον Eλληνισμό της διασποράς για αυτές τις αλλαγές.
Eπί των ημερών του ΣΑΕ, κερδήθηκαν πολλές μικρές αλλά και μεγάλες νίκες. Ο πρώτος πρόεδρος, Ανδρέας Άθενς, υπήρξε πρόσωπο μεγάλης αποδοχής και ευρείας εμβέλειας. Το ΣΑΕ ήταν τυχερό, καθώς ο πρώτος πρόεδρος έδωσε αίγλη στο εγχείρημα. Τα ιατρικά κέντρα που δημιουργήθηκαν αποτέλεσαν ένα τεράστιο ανθρωπιστικό έργο, αφού ήταν προσβάσιμα σε όλους και όχι μόνο σε Έλληνες των περιοχών της πρώην ΕΣΣΔ, ενώ επίσης λειτούργησαν ως μοχλός συσπείρωσης των παροικιακών κοινοτήτων. Η ίδρυση και λειτουργία των ιατρικών κέντρων κατέδειξε τις δυνατότητες κινητοποίησης του ελληνισμού για έναν κοινό στόχο. Ήταν ένα έργο με όραμα, το οποίο προσέδωσε στο ΣΑΕ αξιοπιστία και καθιέρωσε τον θεσμό στη συνείδηση των απανταχού Ελλήνων.
Μία μικρή αλλά σημαντική νίκη του ΣΑΕ αφορούσε τη μείωση της στρατιωτικής θητείας για τους ομογενείς από έξι σε τρεις μήνες. Έτσι, σήμερα ένας νέος της Διασποράς μπορεί ευκολότερα να ανταποκριθεί στο καθήκον και να εκπληρώσει τις στρατιωτικές υποχρεώσεις του. Το μεγαλύτερο όμως όφελος ήταν η δικτύωση των Ελλήνων της Διασποράς. Πριν τη λειτουργία του ΣΑΕ αυτή η δυνατότητα δεν υπήρχε. Δεν μιλώ μόνο για τη δικτύωση που έλαβε χώρα με τις «ξεχασμένες» κοινότητες της πρώην ΕΣΣΔ για τις οποίες μάθαμε πολλά, αλλά για τη δικτύωση και την αλληλεπίδραση που αναπτύχθηκε ανάμεσα στους Έλληνες της Αμερικής, και τους Έλληνες της Αυστραλίας και της Λατινικής Αμερικής.
Παράλληλα, αναδείχτηκε ο «πλούτος» της ελληνικής Διασποράς, ενώ καταδείχθηκε ότι η ελληνική περίπτωση δεν έχει μόνο ένα είδος διασποράς. Αξιοποιώντας την κατηγοριοποίηση του Robin Cohen (1997) η ελληνική περίπτωση θα λέγαμε ότι χαρακτηρίζεται είτε ως «θυματική» διασπορά (victim diaspora), η οποία προκύπτει από ένα συλλογικό τραύμα πολέμου ή γενοκτονίας, είτε ως εμπορική διασπορά (trade diaspora), η οποία απαρτίζεται από εμπόρους/επιχειρηματίες, ή ακόμη και ως εργατική διασπορά (labour diaspora). Ταυτόχρονα όμως, η ελληνική περίπτωση διαθέτει πολιτισμική διασπορά (cultural diaspora). Έτσι, η ελληνική περίπτωση μπορεί να θεωρηθεί μία διασπορά μικτού τύπου, απαρτιζόμενη από όλες τις προηγούμενες κατηγορίες. Τα τελευταία χρόνια αναδείχθηκε η διασπορά διαρροής εγκεφάλων («brain drain»), η οποία μετανάστευσε κυρίως στην Ευρώπη. Αυτός ο «πλούτος» αναδείχτηκε κατά τη λειτουργία του ΣΑΕ.
Οι Έλληνες/νίδες του Brain Drain αποτελούν μέρος του συνολικού μεταναστευτικού πληθυσμού της οικονομικής κρίσης. Μπορεί το ΣΑΕ να αναδείξει τα προβλήματα των οικονομικά ασθενέστερων μεταναστών ελληνικής καταγωγής; Και με ποιο τρόπο;
Το φαινόμενο διαρροής εγκεφάλων που παρουσιάστηκε την τελευταία δεκαπενταετία αποτελεί το πιο πρόσφατο κεφάλαιο στην ιστορία της ελληνικής Διασποράς. Αφορά μία «δεξαμενή» επιστημόνων που μετανάστευσε στο εξωτερικό, η οποία θα πρέπει να αξιοποιηθεί λόγω των ισχυρών δεσμών τους με την Ελλάδα. Το ΣΑΕ μπορεί να αναδείξει τα προβλήματά τους και να υποβάλλει προτάσεις, όμως δεν θα πρέπει να αναμένουμε ότι θα λύσει όλα τα ζητήματα στο πλαίσιο του συμβουλευτικού ρόλου του. Σχεδόν όλα τα ελληνικά υπουργεία έχουν αρμοδιότητες και υλοποιούν δράσεις που αφορούν στις ανάγκες των Ελλήνων/νίδων της διασποράς. Για παράδειγμα, το Υπουργείο Εργασίας υλοποιεί τις «Ημέρες Καριέρας» στο εξωτερικό, όπου οι ελληνικές επιχειρήσεις έρχονται σε επαφή με εργαζομένους της διασποράς που επιθυμούν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, μετατρέποντας το brain drain σε brain gain. Έτσι, είναι σημαντικό να μην αναμένουμε τα πάντα από το ΣΑΕ.
Η οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα το 2010 αποδυνάμωσε τη λειτουργία του ΣΑΕ. Μπορεί η εμπειρία του παρελθόντος να αξιοποιηθεί ως δίδαγμα για το μέλλον; Με ποιο τρόπο και προς ποια κατεύθυνση;
Υπήρχαν φορές που η Γενική Συνέλευση του ΣΑΕ αντιμετωπίστηκε ως ένα τεράστιο συνέδριο δημοσίων σχέσεων. Όμως η πραγματικότητα είναι ότι παρείχε σοβαρές ευκαιρίες για δικτύωση και συνεργασίες, γεγονός που ωφέλησε όλους τους συμμετέχοντες.
Πολλά από τα δίκτυα που δημιουργήθηκαν τότε παραμένουν ενεργά σήμερα, αφού το ΣΑΕ αποτελούνταν από εκπροσώπους οργανώσεων και όχι από μεμονωμένα άτομα της Διασποράς. Αρκετές οργανώσεις υπάρχουν ακόμη και σήμερα, και πιστεύω ότι θα πρέπει να αξιοποιηθούν για τη νέα προσπάθεια.
Το ΣΑΕ πρέπει να ανταποκριθεί στη νέα αποστολή του. Ο νέος νόμος δίνει τη δυνατότητα στον θεσμό να επιλύει πολλά ζητήματα. Ακόμα και το χρονικό διάστημα σύγκλησης των Γενικών Συνελεύσεων παραμένει ανοικτό. Αυτό σημαίνει ότι το ΣΑΕ μπορεί να επαναλειτουργήσει άμεσα, χωρίς τις πανηγυρικές συνελεύσεις που το χαρακτήρισαν στο παρελθόν, αξιοποιώντας την πρότερη εμπειρία. Με τη νέα νομοθεσία το ΣΑΕ μπορεί να γίνει αυτό που όλοι εύχονταν παλαιότερα: ένας οικονομικά αυτοδύναμος οργανισμός με λίγα μέλη, τα οποία θα εκλέγονται από το σύνολο της Διασποράς.
Θα μπορούν αυτά τα λίγα μέλη να μιλήσουν εκ μέρους της διασποράς, όταν η ελληνική διασπορά είναι τόσο ανομοιογενής; Με ποιο τρόπο θα συντονιστούν όσοι/ες μετέχουν στο εγχείρημα, ώστε να έχουν την αποδοχή των υπολοίπων και ο αρχικός ενθουσιασμός να μην εξαερωθεί σε απογοήτευση και εγκατάλειψη της προσπάθειας;
Θα χρειαστεί χρόνος, ώστε να υπάρξει εμπιστοσύνη στον νέο θεσμό. Θα ήταν όμως ουτοπικό να αναζητούμε καθολική αποδοχή. Κανένα όργανο ή θεσμός δεν έχει ποτέ την ομόφωνη αποδοχή του συνόλου. Επίσης, το ΣΑΕ δεν είναι ούτε και θα πρέπει να ενεργεί ως «κυβέρνηση» της Διασποράς. Βέβαια, θα πρέπει να υπάρχουν διαφανείς και δημοκρατικές διαδικασίες, ενώ η όποια ηγεσία χρειάζεται να είναι νομιμοποιημένη. Όσο για τον συντονισμό του προεδρείου, οι Nέες Τεχνολογίες επιτρέπουν πολλές δράσεις και σχεδόν ανέξοδα. Εάν το νέο ΣΑΕ προσηλωθεί στον συμβουλευτικό του ρόλο, η απογοήτευση που υπάρχει τώρα θα μετατραπεί σε ενθουσιασμό.
Τα τελευταία χρόνια ιδιώτες, εγχώριοι ή διεθνείς Μη Κυβερνητικοί Οργανισμοί κλπ. κατέδειξαν ότι η δικτύωση, η εκπροσώπηση και η αλληλεπίδραση ανάμεσα στην ελληνική Διασπορά και την Ελλάδα μπορεί να επιτευχθεί πέραν του ΣΑΕ. Με ποιο τρόπο θα συνυπάρξει το ΣΑΕ με τα διεθνή δίκτυα της ελληνικής Διασποράς που έχουν καθιερωθεί, π.χ. The Hellenic Initiative;
Συζητώντας τις σχέσεις του ΣΑΕ με τις υπόλοιπες ελληνικές διασπορικές οργανώσεις, π.χ. The Hellenic Initiative, είναι σημαντικό να αποσαφηνιστεί ότι o εν λόγω οργανισμός έχει διαφορετικές προτεραιότητες από εκείνες του ΣΑΕ. Ο οργανισμός «The Hellenic Initiative» είναι μία μη-κυβερνητική οργάνωση με σκοπό τη συγκέντρωση πόρων για την αντιμετώπιση κρίσεων στην Ελλάδα, τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης. O οργανισμός Hellenic Initiative δεν έχει τον συμβουλευτικό και γνωμοδοτικό ρόλο του ΣΑΕ. Είναι μία σημαντική πρωτοβουλία, όμως δεν εκπροσωπεί το σύνολο της διασποράς ούτε ενεργεί ως συμβουλευτικό όργανο για την ελληνική πολιτεία. Συνεπώς, όλοι οι διασπορικοί οργανισμοί μπορούν να συνυπάρξουν, αφού οι ρόλοι τους είναι διαφορετικοί.
Οι σημερινές ανάγκες της ελληνικής Διασποράς είναι πολύ ευρύτερες από τις δυνατότητες οποιουδήποτε ΣΑΕ. Σε κάθε περίπτωση όμως, θα πρέπει οι προσδοκίες σχετικά με τον ρόλο του οργάνου να είναι καθορισμένες από την αρχή, ενώ επίσης χρειάζεται να δοθεί χρόνος για να δημιουργηθούν σχέσεις εμπιστοσύνης.
Η οργάνωση και χρηματοδότηση του ΣΑΕ θα στηρίζεται στις ομογενειακές οργανώσεις. Και το ερώτημα «ποιος δικαιούται να ομιλεί για τη Διασπορά» αναδεικνύεται ως το σημαντικότερο όλων. Θα μετέχουν οργανισμοί (νομικές οντότητες) ή/και φυσικά πρόσωπα στις εργασίες του; Ποιος θα είναι ο ρόλος της Εκκλησίας; Θα εκπροσωπούνται όλες οι γενιές; Θα ήθελα κάποιες σκέψεις σχετικά με τη μελλοντική αρχιτεκτονική συγκρότηση του ΣΑΕ.
Κατά την περίοδο λειτουργίας του ΣΑΕ διαφάνηκε το κενό που υπήρχε ως προς τη νομική οντότητα του οργανισμού. Δημιουργήθηκε λοιπόν το παράλληλο Ίδρυμα (Νομική Μορφή ΣΑΕ). Σήμερα, το ζήτημα της νομικής προσωπικότητας προκύπτει εκ νέου. Μία λύση θα ήταν να λειτουργήσει το ΣΑΕ ως Μη-Κυβερνητική Οργάνωση εκτιμώντας τα υπέρ και κατά.
Όπως διαφαίνεται στη νομοθεσία, στο Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού συμμετέχουν εκπρόσωποι του απόδημου και ομογενειακού Ελληνισμού ανά Περιφέρεια. Οι Περιφέρειες από τις οποίες εκλέγονται οι εκπρόσωποι στο Σ.Α.Ε είναι: α) Περιφέρεια Καναδά, β) Περιφέρεια ΗΠΑ, γ) Περιφέρεια Χωρών Κεντρικής και Νοτίου Αμερικής, δ) Περιφέρεια Χωρών της Παρευξείνιας Ζώνης και Κεντρικής Ασίας, στ) Περιφέρεια Χωρών Ωκεανίας – Άπω Ανατολής και ζ) Περιφέρεια Χωρών Αφρικής – Εγγύς και Μέσης Ανατολής.
Ο αριθμός των εκπροσώπων του απόδημου και ομογενειακού ελληνισμού στο ΣΑΕ είναι πενήντα. Ανά γεωγραφική περιφέρεια ο Καναδάς έχει έξι εκπρόσωπους, οι ΗΠΑ δέκα εκπροσώπους, η Λατινική Αμερική πέντε, οι χώρες της Ευρώπης εννέα, οι χώρες της πρώην ΕΣΣΔ έξι, οι χώρες της Ωκεανίας και Άπω Ανατολής εννέα και οι χώρες της Αφρικής/Εγγύς-Μέσης Ανατολής πέντε εκπροσώπους. Είναι μία ισορροπημένη κατανομή ανάλογα με τον πληθυσμό.
Οι εκπρόσωποι της ελληνικής Διασποράς ανά Περιφέρεια εκλέγονται μέσω εσωτερικών διαδικασιών του απόδημου και ομογενειακού Ελληνισμού, όπως αυτές διενεργούνται στις αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των Ελλήνων της Διασποράς.
Η Εκκλησία μπορεί να μετέχει στις συνεδριάσεις της Γενικής Συνέλευσης με μέλη χωρίς δικαίωμα ψήφου (ένας εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου και ένας εκπρόσωπος κάθε Πρεσβυγενούς Πατριαρχείου). Στο ΣΑΕ μπορούν να εκπροσωπηθούν όλες οι γενιές. Έτσι, η «μπάλα είναι στο γήπεδο των αποδήμων».
Σύμφωνα με στοιχεία του 2019 υπάρχουν σχεδόν 118 χώρες, οι οποίες διαθέτουν θεσμούς αντίστοιχους του ΣΑΕ. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει τη σπουδαιότητα τέτοιων θεσμών, αλλά, όχι μόνο αυτό‧ υπάρχει η Συνομοσπονδία της Παγκόσμιας Διασποράς (Global Diaspora Confederation), η οποία εκπροσωπεί παγκοσμίως τις διασπορικές οργανώσεις άλλων εθνών.
Η συμμετοχή όλων των δυνάμεων του παγκόσμιου Ελληνισμού στο ΣΑΕ δεν αποτελεί σημείο διαπραγμάτευσης. Μήπως όμως έτσι οδηγηθούμε σε μία υψηλού κόστους συγκρότηση και λειτουργία με πιθανό κίνδυνο τη μη επαναλειτουργία του θεσμού; Με ποιο τρόπo μπορεί το εγχείρημα να χρηματοδοτηθεί; Θα αποτελούσε ένα Ταμείο Ομογενών μέρος της λύσης παράλληλα με εράνους παγκόσμιας εμβέλειας ή/και χρηματοδότηση από φορείς;
Όλα τα προαναφερόμενα είναι προς συζήτηση, καθώς το ΣΑΕ σταμάτησε τη λειτουργία του το 2012, όταν διακόπηκε η χρηματοδότησή του από την ελληνική πολιτεία. Η αναζήτηση τρόπων αυτοχρηματοδότησης από το ΣΑΕ αποτελεί σίγουρα μία πρόκληση. Είναι σίγουρα εφικτό, εάν το πιστέψουν κάποιοι πρωτοπόροι, βγουν μπροστά και παρουσιάσουν ένα συνεκτικό σχέδιο. Υπάρχουν πολλές οργανώσεις, αλλά και φυσικά πρόσωπα που δύνανται να συμβάλλουν. Αρχικά, θα μπορούσε να υπάρχει μία ετήσια συνδρομή, που θα ορίζεται ανάλογα με τον αριθμό των μελών των οργανώσεων. Έτσι, εάν η οργάνωση είναι μεγάλη, θα έχει και μεγαλύτερη συνδρομή.
Συνολικά όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η πρόσφατη νομοθεσία αναφέρεται σε μία Γενική Συνέλευση πενήντα εκπροσώπων του απόδημου και ομογενειακού ελληνισμού, οι οποίοι θα συνέρχονται σε σταθερή βάση, ύστερα από απόφαση του ΣΑΕ.
Με αυτό το σκεπτικό, είναι σημαντικό να δημιουργηθεί ένας ιστότοπος για το νέο ΣΑΕ, ο οποίος θα περιέχει τη νομοθεσία μεταφρασμένη σε διάφορες γλώσσες και θα προσκαλεί τις οργανώσεις να γίνουν μέλη με κάποια συνδρομή. Στην πορεία, όταν θα συγκροτηθούν οι γεωγραφικές περιφέρειες, είναι σημαντικό να καταρτιστεί ο Κανονισμός Λειτουργίας. Ακολούθως, θα μπορούσαν να γίνουν εκλογές για τη συγκρότηση της Γενικής Συνέλευσης και των πενήντα μελών, όπως αναφέρει ο νόμος. Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε να συνδράμει με ένα μικρό ποσό, εάν ενδιαφέρεται για την επαναλειτουργία του θεσμού, όμως πρωτίστως θα πρέπει να οργανώσει μία καμπάνια ενημέρωσης, ώστε η νομοθεσία των τελευταίων τεσσάρων χρόνων να μην αποτελέσει «κενό γράμμα».
Το ζήτημα της χρηματοδότησης είναι καίριο. Yπάρχει η πεποίθηση ότι οι Έλληνες της διασποράς θα δυσκολευτούν να συνδράμουν σε ένα δευτεροβάθμιο ή τριτοβάθμιο φορέα που είναι «μακριά» από τα άμεσα ενδιαφέροντά τους. Αρκετοί προτιμούν φορείς που αναπτύσσουν δράση σε εθνικό και όχι σε διεθνές επίπεδο. Μήπως ο συντονισμός και η χρηματοδότηση του εγχειρήματος θα έπρεπε να γίνει εξ ολοκλήρου από το ελληνικό κράτος;
H εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση μπορεί να συνδράμει στον συντονισμό, όπως αναφέρει η σχετική νομοθεσία. Ωστόσο, το ΣΑΕ χρειάζεται να διατηρήσει την ανεξαρτησία του. Επομένως, ο θεσμός δεν θα πρέπει να χρηματοδοτείται από την ελληνική πολιτεία. Επαναλαμβάνω ότι το κόστος λειτουργίας ενός συμβουλευτικού οργάνου όπως είναι το ΣΑΕ, είναι πλέον μικρότερο από ό,τι ήταν στο παρελθόν.
Οι νέοι της Διασποράς γνωρίζουν ελάχιστα ή/και καθόλου για το ΣΑΕ. Με ποιο τρόπο θα μπορούσαν να κινητοποιηθούν για να μετέχουν, τι είδους κίνητρα θα μπορούσαν να τους προσφερθούν και από ποιους φορείς, αφού οι σχέσεις τους με τις «παραδοσιακές κοινότητες» της διασποράς δεν είναι τόσο ισχυρές;
Tο μεγάλο έλλειμμα προσέγγισης νεότερων μεταναστευτικών γενεών είχε διαφανεί από την ίδρυση του ΣΑΕ, καθώς στην ιδρυτική συνέλευση του 1995 το 71% των συνέδρων είχε γεννηθεί στην Ελλάδα. Το 1999 κατά τη δεύτερη Γενική Συνέλευση του οργάνου η κατάσταση ήταν κάπως βελτιωμένη, καθώς οι νέοι της κατηγορίας 20-30 ετών αποτελούσαν το 16% του συνόλου. Ακόμη και όταν η δημιουργία οργανώσεων νεολαίας έγινε υποχρεωτική σε κάθε περιφέρεια, τα τελικά αποτελέσματα κυμαίνονταν περίπου στα ίδια ποσοστά, με τη νεολαία να αποτελεί λιγότερο από 20% των συνέδρων.
Με βάση την εμπειρία μου, θεωρώ ότι μπορούμε να συνομιλήσουμε με τη νεολαία της Διασποράς μέσω των φοιτητικών οργανώσεων και Ενώσεων των πανεπιστημίων του εξωτερικού, π.χ. Hellenic Clubs and Unions. Επίσης, μέσω των Συλλόγων παραδοσιακών ελληνικών χορών, όσο και αν εκπλήσσει η διαπίστωση. Πλέον, οι νέοι συμμετέχουν μόνο στα χορευτικά συγκροτήματα των εθνικοτοπικών οργανώσεων μετέχοντας σε διαγωνιστικά φεστιβάλ χορού, χορευτικές παραστάσεις και εκδρομές.
Γενικότερα, όμως, όσο και αν αγαπάμε την ελληνική γλώσσα και επιθυμούμε τη διατήρηση και τη διάδοσή της, εάν συνεχίσουμε να αλληλεπιδρούμε με τη νεολαία αποκλειστικά στα Ελληνικά, δεν θα την προσελκύσουμε. Το γεγονός ότι τα κείμενα των διαβουλεύσεων και οι εργασίες που αφορούν στο ΣΑΕ και σε άλλα ζητήματα της διασποράς συγγράφονται μόνο στα Ελληνικά είναι πολύ αποτρεπτικό και θα πρέπει να αλλάξει. Πιστεύω ότι εάν οι Έλληνες της Διασποράς ενημερωθούν από την ελληνική πολιτεία για τη νέα νομοθεσία και καταλάβουν ότι τα πράγματα είναι πιο απλά, θα πάρουν το ζήτημα «στα χέρια τους» δημιουργώντας ένα νέο, αυτοχρηματοδοτούμενο και ανεξάρτητο ΣΑΕ.
Προς αυτή την κατεύθυνση, θα μπορούσαν να συνδράμουν οι διανοούμενοι της ελληνικής διασποράς και των πανεπιστημίων του εξωτερικού; Και με ποιο τρόπο;
Είναι σημαντικό να μετέχουν διανοούμενοι και πανεπιστημιακοί της διασποράς στη συγκρότηση του ΣΑΕ, καθώς θα εμπλουτίσουν τον θεσμό με τις γνώσεις και τις εμπειρίες τους. Οι διανοούμενοι και πανεπιστημιακοί της ελληνικής διασποράς μπορούν να κάνουν ακόμη ένα βήμα και να αναλάβουν πιο ενεργά πρωτοβουλίες για τη συγκρότηση του εγχειρήματος.
Οι απόψεις των συμμετεχόντων/ουσών στους «Διασπορικούς Διαλόγους» εκφέρονται ελεύθερα, χωρίς πρότερη παρέμβαση ή υπόδειξη. Οι συμμετέχοντες/ουσες εκφράζουν την προσωπική τους γνώμη, είτε συμμετέχουν ως εκπρόσωποι θεσμικών φορέων και οργανισμών είτε ατομικά. Ως εκ τούτου, οι θέσεις τους δεν είναι απαραίτητα θέσεις και απόψεις του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών «ΕΝΑ».
