Ένα γεωπολιτικό παράδοξο εξελίσσεται στη Μέση Ανατολή, με το Ιράν και το Ισραήλ να… πανηγυρίζουν ταυτόχρονα για τη «νίκη» τους, έπειτα από την πρόσφατη στρατιωτική κλιμάκωση που λίγο έλειψε να τινάξει στον αέρα ολόκληρη την περιοχή.
Για «ιστορική νίκη» του Ισραήλ απέναντι στο Ιράν έκανε λόγο ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου, σε βιντεοσκοπημένο μήνυμά του προς τους συμπατριώτες του.
«Επιτύχαμε μια ιστορική νίκη» είπε ο Νετανιάχου, προειδοποιώντας ότι το Ισραήλ θα φροντίσει ώστε «να αποτύχει κάθε προσπάθεια» αναδημιουργίας του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος.
«Πρέπει να ολοκληρώσουμε την εκστρατεία απέναντι στον ιρανικό άξονα, να νικήσουμε τη Χαμάς και να επιτύχουμε την απελευθέρωση όλων των ομήρων που κρατούνται στη Γάζα, τόσο των ζωντανών όσο και των νεκρών», πρόσθεσε.
Ο πρόεδρος του Ισραήλ έπλεξε το εγκώμιο του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, λέγοντας ότι το Ισραήλ «δεν είχε ποτέ έναν καλύτερο φίλο στον Λευκό Οίκο».
Σύμφωνα με μια πρώτη εκτίμηση των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών, τα αεροπορικά πλήγματα των ΗΠΑ σε τρεις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, το περασμένο σαββατοκύριακο, δεν κατέστρεψαν τα βασικά στοιχεία του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης και πιθανότατα το καθυστέρησαν μόνο για λίγους μήνες.
Το αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο CNN μετέδωσε την πληροφορία το βράδυ της Τρίτης, επικαλούμενο τρεις πηγές με γνώση του περιεχομένου της σχετικής αποτίμησης.
Σύμφωνα με το CNN, η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, Κάρολαϊν Λέβιτ, χαρακτήρισε «κατηγορηματικά λανθασμένη» αυτήν την «υποτιθέμενη εκτίμηση».
«ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 12 ΗΜΕΡΩΝ»
Ο πρόεδρος του Ιράν, Μασούντ Πεζεσκιάν, ανακοίνωσε «το τέλος του πολέμου 12 ημερών που επιβλήθηκε» από το Ισραήλ, σε γραπτό μήνυμα προς το έθνος, το οποίο δημοσιοποίησε το επίσημο ιρανικό πρακτορείο ειδήσεων IRNA.
«Μετά την ηρωική αντίσταση του μεγάλου μας έθνους, που γράφει ιστορία με την αποφασιστικότητά του, είμαστε μάρτυρες της εφαρμογής μιας εκεχειρίας και του τέλους του πολέμου αυτού των 12 ημερών που επιβλήθηκε από τον τυχοδιωκτισμό και την πρόκληση» του Ισραήλ, γράφει ο Πεζεσκιάν.
Ο πρόεδρος του Ιράν δήλωσε επίσης ότι το κράτος- «τρομοκράτης» του Ισραήλ ήταν εκείνο που ξεκίνησε τον πόλεμο, ενώ το Ιράν τον ολοκλήρωσε με επιτυχία, σύμφωνα με ιρανικά μέσα ενημέρωσης.
Το Ισραήλ ανακοίνωσε ότι από τις 25 Ιουνίου αίρονται όλα τα εσωτερικά περιοριστικά μέτρα, σηματοδοτώντας σταδιακή επιστροφή στην καθημερινότητα. Αεροδρόμια, σχολεία, συναγωγές και δημόσιες υπηρεσίες θα επαναλειτουργήσουν κανονικά.
Σε ένα γεωπολιτικό αφήγημα όπου όλες οι πλευρές εμφανίζονται ως νικητές, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προβάλλει ως ο «πρωταθλητής» της διπλωματίας. Ο Ρεπουμπλικανός βουλευτής Μπάντι Κάρτερ πρότεινε επίσημα τον Τραμπ για το Νόμπελ Ειρήνης, υποστηρίζοντας πως διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην επίλυση της σύγκρουσης Ιράν–Ισραήλ και απέτρεψε την απόκτηση πυρηνικού οπλοστασίου από το Ιράν, το οποίο χαρακτήρισε «υπ’ αριθμόν ένα χρηματοδότη της διεθνούς τρομοκρατίας».
Το παγκόσμιο σκηνικό καταγράφει μια ανησυχητική τάση «κανονικοποίησης» των γεωπολιτικών συγκρούσεων, όπου η έννοια της «νίκης» μετατρέπεται σε εργαλείο εσωτερικής κατανάλωσης.
Ο Ισραηλινός πρωθυπουργός δήλωσε ότι οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις (IDF) εξουδετέρωσαν την ανώτερη στρατιωτική ηγεσία του Ιράν, περιλαμβανομένων τριών αρχηγών του γενικού επιτελείου, επιστημόνων και άλλων υψηλόβαθμων αξιωματούχων.
Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου υποστήριξε επίσης ότι η ισραηλινή επιχείρηση προκάλεσε σοβαρά πλήγματα σε κρίσιμες πυρηνικές εγκαταστάσεις στο Ισφαχάν, τη Νατάνζ και το Αράκ. Δεν παρέλειψε, μάλιστα, να εκφράσει την ικανοποίησή του για τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών στις επιθέσεις, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στον Ντόναλντ Τραμπ.
Παρά τη λήξη των εχθροπραξιών, η ένταση παραμένει. Ισραήλ και Ιράν συνεχίζουν να προβάλλουν αντικρουόμενες αφηγήσεις περί «νίκης», ενώ αναλυτές προειδοποιούν ότι η παύση πυρός ενδέχεται να είναι προσωρινή, αφήνοντας το μέλλον της περιοχής αβέβαιο.
ΑΝΟΙΞΑΝ ΟΙ ΕΝΑΕΡΙΟΙ ΧΩΡΟΙ
Στο πλαίσιο της σταδιακής αποκλιμάκωσης, το Ιράν άνοιξε εκ νέου —έστω και μερικώς— τον εναέριο χώρο του για εμπορικές πτήσεις, σε μια κίνηση που εκλαμβάνεται ως το πιο ξεκάθαρο σημάδι ύφεσης μετά από 12 ημέρες πολεμικής έντασης με το Ισραήλ.
Σύμφωνα με την πλατφόρμα παρακολούθησης πτήσεων FlightRadar24, η ιρανική εναέρια ζώνη είναι πλέον προσβάσιμη για αφίξεις και αναχωρήσεις προς και από την Τεχεράνη, υπό την προϋπόθεση προηγούμενης έγκρισης.
Την ίδια στιγμή, και το Ισραήλ προχώρησε στο άνοιγμα του δικού του εναέριου χώρου, διευκολύνοντας την επανεκκίνηση των διεθνών πτήσεων στην ευρύτερη περιοχή.
Παρά τις εκατέρωθεν καταγγελίες για παραβιάσεις στις πρώτες ώρες της εφαρμογής της εκεχειρίας, η κατάσταση δείχνει να σταθεροποιείται από το απόγευμα της Δευτέρας (24/6), με ενδείξεις αποκλιμάκωσης να ενισχύονται.
Το ιρανικό κρατικό πρακτορείο IRNA, καθώς και τα μεγάλα ειδησεογραφικά μέσα Fars και Mehr, προβάλλουν εικόνες πλήθους πολιτών συγκεντρωμένων στην Πλατεία Επανάστασης της Τεχεράνης, σε μια έκφραση στήριξης προς τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας.
Την ίδια ώρα, σε αιφνιδιαστική δήλωση μέσω του κοινωνικού δικτύου Truth Social, ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, επανεμφανίστηκε στο προσκήνιο των εξελίξεων, δηλώνοντας:
«Ήταν μεγάλη μου τιμή να καταστρέψω όλες τις πυρηνικές εγκαταστάσεις και δυνατότητες, και στη συνέχεια να σταματήσω τον πόλεμο!»
Ωστόσο, εγείρονται σοβαρά ερωτήματα για το αν υπήρξε πράγματι καταστροφή των ιρανικών πυρηνικών υποδομών, με διπλωματικές πηγές να τηρούν σιγή ή να διαψεύδουν σενάρια ευρείας κλίμακας επίθεσης.
Η ΚΙΝΑ ΚΑΤΑΔΙΚΑΖΕΙ ΤΙΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ
Αργοπορημένα, αλλά με σαφή θέση, τοποθετήθηκε το Πεκίνο μέσω του υπουργού Εξωτερικών, Wang Yi, ο οποίος εξέφρασε τη στήριξη της Κίνας στο Ιράν και τόνισε την ανάγκη για μια «πραγματική εκεχειρία».
«Η Κίνα στηρίζει το Ιράν στην προάσπιση της κυριαρχίας και της ασφάλειάς του και, στη βάση αυτής της στήριξης, στην επίτευξη ουσιαστικής κατάπαυσης του πυρός, ώστε ο λαός να επιστρέψει στην κανονικότητα», δήλωσε ο κ. Wang κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής επικοινωνίας με τον Ιρανό ομόλογό του, Abbas Araghchi.
Η δήλωση αυτή έρχεται λίγες ημέρες μετά την κινεζική καταδίκη των αμερικανικών επιθέσεων κατά ιρανικών πυρηνικών εγκαταστάσεων, εντείνοντας το παγκόσμιο διπλωματικό παίγνιο γύρω από τη Μέση Ανατολή.
ΕΥΘΡΑΥΣΤΗ Η ΕΚΕΧΕΙΡΙΑ ΙΡΑΝ – ΙΣΡΑΗΛ
Παρά την οργισμένη αντίδραση του Ντόναλντ Τραμπ για την παραβίαση της ανακωχής από το Ισραήλ έναντι του Ιράν, φαίνεται πως δεν θα υπάρξουν σοβαρές συνέπειες, καθώς ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ «είναι μέρος αυτού του πολέμου», όπως δήλωσε στο Sputnik ο έμπειρος πολεμικός ανταποκριτής Elijah J. Magnier.
Ο Τραμπ «ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε το τέχνασμα κατά του Ιράν», καλώντας σε πυρηνικές συνομιλίες, ενώ στη συνέχεια «έδωσε το πράσινο φως στον Νετανιάχου για να ξεκινήσει τον πόλεμο», αγνοώντας την αποστολή αμερικανικών αεροσκαφών για βομβαρδισμό του Ιράν.
Πλέον, ο Τραμπ «προσπαθεί να παρουσιαστεί ως ο καλός που σταματά έναν πόλεμο, τον οποίο ο ίδιος επέτρεψε στο Ισραήλ να ξεκινήσει».
Παρά τη στάση του Νετανιάχου, οι ΗΠΑ διατηρούν σημαντική επιρροή στο Ισραήλ, καθώς η χώρα μπορεί να ξεκινήσει έναν πόλεμο μόνη της, αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να τον ολοκληρώσει. «Ακόμη και απέναντι σε μη κρατικούς παράγοντες όπως η Χαμάς ή η Χεζμπολάχ, οι Ισραηλινοί ζητούν απεγνωσμένα στήριξη από τις Ηνωμένες Πολιτείες».
Παρότι τόσο το Ισραήλ όσο και το Ιράν εμφανίζονται ήρεμα και πρόθυμα να τερματίσουν τις εχθροπραξίες, η κατάσταση μοιάζει περισσότερο με την έναρξη ενός νέου κεφαλαίου της σύγκρουσης παρά με ειρήνη.
«Εάν αυτό το κεφάλαιο ξεκινήσει με επίθεση πυραύλων, πυρηνική δοκιμή ή με την κατασκευή πυρηνικής βόμβας από το Ιράν, αυτό θα εξαρτηθεί από το τι θα μας αποκαλύψει το μέλλον».
ΟΡΓΗ ΤΡΑΜΠ
Προηγουμένως, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, εξαπέλυσε σφοδρή φραστική επίθεση κατά του Ισραήλ αλλά και του Ιράν, κατηγορώντας τις ηγεσίες τους για παραβίαση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός και για βομβαρδισμούς μεγάλης κλίμακας. Χαρακτηριστικά δήλωσε: «Δεν ξέρουν τι στο διάολο κάνουν!».
Παρά την επίσημη εντολή του Τραμπ για άμεση παύση των βομβαρδισμών και σεβασμό της εκεχειρίας, το βράδυ της Τρίτης (18/6) εκδηλώθηκε νέο μπαράζ επιθέσεων.
Σύμφωνα με πληροφορίες από το Israeli Army Radio, ισραηλινά μαχητικά έπληξαν ραντάρ κοντά στην ιρανική πρωτεύουσα, προκαλώντας διεθνή ανησυχία για ανεξέλεγκτη κλιμάκωση.
Μάλιστα, καθ’ οδόν προς τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη, ο Τραμπ προχώρησε σε δηλώσεις που προκάλεσαν αίσθηση:
«Πρέπει να κάνω το Ισραήλ να ηρεμήσει. Δεν μου αρέσει το γεγονός ότι προχώρησαν σε επίθεση μόλις συμφωνήθηκε η εκεχειρία. Τέτοιο πράγμα δεν έχω ξαναδεί. Δεν είμαι ευχαριστημένος με το Ισραήλ.Έχουμε δύο χώρες που πολεμούν τόσο πολύ και τόσο σκληρά, που δεν ξέρουν τι στο διάολο κάνουν».
Σύμφωνα με δημοσιεύματα του Axios, ο Ντόναλντ Τραμπ επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον Μπενιαμίν Νετανιάχου, ο οποίος φέρεται να δεσμεύτηκε πως το Τελ Αβίβ θα περιορίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις, χωρίς ωστόσο να τις ακυρώσει πλήρως.
Την ίδια στιγμή, ο Ισραηλινός υπουργός Άμυνας, Israel Katz, ανακοίνωσε επισήμως ότι διέταξε νέες επιθέσεις κατά στόχων στην Τεχεράνη, επικαλούμενος «κατάφωρη παραβίαση της εκεχειρίας» από το Ιράν.
Από την πλευρά του, το Ιράν διαψεύδει ότι εκτόξευσε πυραύλους, κατηγορώντας το Ισραήλ πως συνέχισε τις επιθέσεις για τουλάχιστον 90 λεπτά μετά την έναρξη της εκεχειρίας.
ΤΡΑΜΠ: ΔΕΝ ΘΕΛΩ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΘΕΣΤΩΤΟΣ ΣΤΟ ΙΡΑΝ
Ο Ντόναλντ Τραμπ ξεκαθάρισε πως δεν επιδιώκει αλλαγή καθεστώτος (regime change) στο Ιράν, επισημαίνοντας ότι κάτι τέτοιο «θα προκαλούσε χάος».
Οι δηλώσεις του Αμερικανού προέδρου έγιναν την Τρίτη 24 Ιουνίου, εν πτήσει προς τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ, λίγες ώρες μετά την επιβολή εκεχειρίας στη φλεγόμενη σύγκρουση Ισραήλ – Ιράν.
«Το Ιράν δεν θα αποκτήσει ποτέ πυρηνικά όπλα», διεμήνυσε ο Τραμπ, χωρίς περιστροφές.
Παράλληλα, ο Ντόναλντ Τραμπ αποκάλυψε ότι είχε άμεση τηλεφωνική επικοινωνία με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος προσφέρθηκε να μεσολαβήσει για την αποκλιμάκωση της έντασης με την Τεχεράνη.
Η εμπρηστική ρητορική του Τραμπ περί αλλαγής καθεστώτος είχε αναζωπυρωθεί από την πρώτη στιγμή των ισραηλινών επιθέσεων κατά ιρανικών στρατιωτικών και πυρηνικών εγκαταστάσεων. Σε ανάρτησή του στο Truth Social είχε γράψει:
«Δεν είναι πολιτικά ορθό να χρησιμοποιείται ο όρος ‘αλλαγή καθεστώτος’, αλλά αν η σημερινή ιρανική κυβέρνηση δεν μπορεί να κάνει το Ιράν ξανά σπουδαίο, τότε γιατί να μην υπάρξει αλλαγή;».
Ωστόσο, μόλις 48 ώρες μετά τη συμμετοχή των ΗΠΑ στις επιθέσεις, ο Τραμπ φάνηκε να αλλάζει στάση, καλώντας σε αποκλιμάκωση και τερματισμό των βομβαρδισμών. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά: «Και οι δύο πλευρές δεν ξέρουν τι στο διάολο κάνουν».
Η μεταστροφή στη στάση του Ντόναλντ Τραμπ φαίνεται πως υποκινήθηκε και από τον Βλαντιμίρ Πούτιν, με πληροφορίες από τη Μόσχα να κάνουν λόγο για έντονη παρασκηνιακή διπλωματική δραστηριότητα.
Όπως ανέφερε ο ανταποκριτής του Sky News, Ivor Bennett:
«Ο Τραμπ έκανε τον θόρυβο, αλλά στο παρασκήνιο ο Πούτιν φέρεται να επικοινώνησε με όλους τους βασικούς παίκτες, συνομιλώντας με ηγέτες της περιοχής για να επιβληθεί η εκεχειρία».
Η συνάντηση του Ρώσου προέδρου με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, καθώς και η δημόσια στήριξη της Μόσχας προς την Τεχεράνη, φαίνεται πως επιτάχυναν τις εξελίξεις.
Αναλυτές εκτιμούν ότι η παρέμβαση Πούτιν δεν υπαγορεύτηκε μόνο από γεωπολιτικά συμφέροντα, αλλά και από την πρόθεση να αποκτήσει μοχλό πίεσης έναντι του Τραμπ:
«Αν πράγματι διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη της εκεχειρίας, τότε όχι μόνο διασφάλισε τα ρωσικά συμφέροντα στην περιοχή, αλλά απέκτησε και πολιτικό κεφάλαιο, το οποίο ενδέχεται να αξιοποιήσει σε άλλα μέτωπα, όπως αυτό της Ουκρανίας», τονίζουν διπλωματικές πηγές.
