Η «Αντιγόνη» είναι ένα από τα αξιόλογα λογοτεχνικά δράματα τα οποία διαμορφώθηκαν στους αγροτικούς Δήμους της Αττικής και εισέβαλαν θριαμβευτικά στην Αθήνα κατά τον έκτο αιώνα Στη συνέχεια έγιναν γιορτή και θεσμοθετήθηκαν αργότερα ως εκδήλωση και τέκνα της Δημοκρατίας.
Για εκατοντάδες χρόνια η υπόθεση της τραγωδίας «Αντιγόνη» γοητεύει τις φιλολογικές προσεγγίσεις για τον τρόπο που ο ποιητής χτίζει το πορτραίτο μιας νέας γυναίκας που επιλέγει συνειδητά και χωρίς δεύτερη σκέψη να υπερασπίσει τον άγραφο κώδικα σεβασμού προς τους νεκρούς, ενάντια στην αυθαίρετη, ανήθικη, παράλογη και απάνθρωπη βούληση της αυταρχικής εξουσίας.
Η αποφασιστικότητα στην τέλεση της ενάρετης πράξης, η πρωτοφανής για γυναίκα γενναιότητα και η εκούσια επιλογή της αυτοθυσίας, που τη χαρακτηρίζουν, καθιστούν την Αντιγόνη διαχρονικό σύμβολο ηθικής στάσης και θεμιτής αντίστασης απέναντι σε κάθε αυθαίρετη, τυραννική και καταπιεστική εξουσία που προσβάλλει τον άνθρωπο.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ
Ο Οιδίπους, γιος του Λαΐου, σκότωσε, χωρίς να το γνωρίζει τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μητέρα του, την Ιοκάστη, με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Πολυνείκη και τον Ετεοκλή και δύο κόρες, την Αντιγόνη και την Ισμήνη. Όταν αποκαλύφθηκε η τραγική αλήθεια, η Ιοκάστη απαγχονίστηκε και ο Οιδίπους αυτοτυφλώθηκε και αυτοεξορίστηκε.
Στη συνέχεια τα δύο αδέλφια Ετεοκλής και Πολυνείκης συμφώνησαν να κυβερνούν εναλλάξ τη Θήβα ανά έναν χρόνο. Μετά το πρώτο έτος διακυβέρνησης, ο Ετεοκλής αρνήθηκε να παραχωρήσει το θρόνο στον Πολυνείκη. Έτσι ο δεύτερος έφυγε από τη Θήβα και πήγε στο Άργος, όπου παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά Άδραστου και οργάνωσε εκστρατεία εναντίον της Θήβας. Η εκστρατεία απέτυχε, όμως και οι δύο αδελφοί σκοτώθηκαν σε μονομαχία μεταξύ τους. Το θρόνο ανέλαβε τότε ο Κρέων, αδελφός της Ιοκάστης, που διέταξε να μείνει άταφο το πτώμα του Πολυνείκη επειδή πρόδωσε την πατρίδα του.
Η Αντιγόνη, υπακούοντας στην αγάπη, στην αφοσίωση και στην ανθρωπιά, αλλά και στον άγραφο νόμο που έχει θεϊκή προέλευση, παραβαίνει την εντολή του Κρέοντα και θάβει το σώμα του αδελφού της. Τώρα είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τη θανατική ποινή.
Ο Κρέων, πιστεύοντας ότι ο νόμος του Κράτους υπερέχει των οικογενειακών δεσμών, δεν δέχεται να μετατρέψει τη θανατική καταδίκη της Αντιγόνης. Όταν τελικά πείθεται από τον μάντη Τειρεσία να ενδώσει και να την απελευθερώσει, η Αντιγόνη έχει κρεμαστεί στον υπόγειο θάλαμο, στη φυλακή της. Τότε ο Αίμων, γιος του Κρέοντα, αυτοκτονεί από τον έρωτα και την οδύνη του για τη νεκρή Αντιγόνη, ενώ η σύζυγος του Κρέοντος Ευρυδίκη αυτοκτονεί και αυτή από τη θλίψη της, με μια κατάρα εναντίον του άνδρα της.
Στο τέλος του έργου ο Κρέων απομένει μόνος του και συντετριμμένος. Η στενόμυαλη και αδικαιολόγητη προσήλωσή του στα δημόσια καθήκοντά του θα προκαλέσει τους θεούς, εφόσον αρνείται το πατροπαράδοτο καθήκον των ανθρώπων προς τους νεκρούς.
Πρόσωπα της τραγωδίας είναι η Αντιγόνη, η Ισμήνη, αδελφή της, ο Κρέοντας, βασιλιάς των Θηβών και θείος της Αντιγόνης, ο Αίμων, γιος του Κρέοντα και αρραβωνιαστικός της Αντιγόνης, ο μάντης Τειρεσίας, η Ευρυδίκη, σύζυγος του Κρέοντα, ένας φρουρός, ο Πρώτος και Δεύτερος αγγελιοφόρος και, τέλος, ο Χορός αποτελούμενος από 15 γέροντες των Θηβών.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΚΡΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Λογοτεχνικές κριτικές και αξιολογήσεις για την «Αντιγόνη» έχουν γίνει από πάρα πολλούς κριτικούς και επιστήμονες οι οποίοι την θεωρούν αποκορύφωμα της ανθρώπινης σκέψης. Άλλοι πάλι είπαν ότι η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή δεν είναι μόνον η ωραιότερη από τις ελληνικές τραγωδίες, αλλά από όλα τα έργα που δημιούργησε το ανθρώπινο πνεύμα που αγγίζει περισσότερο την τελειότητα.
Και άλλοι τονίζουν ότι με τη μεγάλη διορατικότητά του και την μοναδική διεισδυτικότητα της σκέψης του, ο Σοφοκλής επισημαίνει ότι η Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα σηματοδοτεί το αποκορύφωμα του ανθρώπινου εγκόσμιου πνεύματος στις φιλοσοφικές, ποιητικές και πολιτικές πραγματώσεις. Επισημαίνουν ακόμη ότι κάθε επαναφορά στην Ελληνική Μυθολογία αντιπροσωπεύει την επιστροφή στο ξέφωτο της κλασικής Ελλάδας και αυτό είναι το πεπρωμένο του Δυτικού Πολιτισμού. Η «Αντιγόνη» θα παραμένει μία αξιολογότατη ελληνική τραγωδία που θα διδάσκεται και θα ανεβαίνει αδιάκοπα σε όλα τα θέατρα του Κόσμου και όπου υπάρχουν αυτά, υπάρχει και αυτό που λέμε σήμερα Πολιτισμός.
Για την αλήθεια, να αναφέρουμε μόνο έναν στίχο της τραγωδίας που την κάνει αθάνατη: «Ούτοι συνέχθειν, αλλά συμφιλείν έφυν». Αποφθεγματικός λόγος του Σοφοκλή που σημαίνει: «Δεν γεννήθηκα για να μισώ, αλλά για να αγαπώ». (στίχος 523). Σπάνια στην παγκόσμια λογοτεχνία και ποίηση συναντάμε τόσο ξεκάθαρο και απλοϊκό μήνυμα με τόσο σπουδαίο νόημα διαχρονικά. Είναι η αυθεντική διατύπωση της πιο αρχέγονης και ακατάλυτης αγάπης πολλούς αιώνες πριν το κήρυγμα του χριστιανισμού ή το κίνημα του Ουμανισμού του 14ου-15ου αιώνα.
ΚΑΙ Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗ
Στο κλασικό μας πλέον αυτό έργο/δράμα, η Αντιγόνη µε την πράξη της έγινε σύμβολο της αδελφικής αγάπης, του ανθρωπισμού και της ταπεινοφροσύνης. Είναι πάντα επίκαιρη λόγω της παρουσίας του πόνου, της καταπίεσης και της αντίστασης. Ο αριθμός των σημερινών διασκευών του αντιγονικού μύθου είναι τεράστιος. Όχι µόνο στην Ευρώπη, αλλά και στις άλλες ηπείρους, όπως στη Λατινική Αµερική και στη Νότια Αφρική, γράφονται έργα που έχουν ως θέμα τον αντιγονικό μύθο και τη σύγκρουση της Αντιγόνης µε τον Κρέοντα. Ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του 19ου και 20ού αιώνα ο θρύλος της Αντιγόνης µε το κείμενο του Σοφοκλή έγιναν ιερά σύμβολα για το ευρωπαϊκό πνεύμα.
Η «Αντιγόνη» διδάσκεται σε όλα τα μήκη και πλάτη του Κόσμου. Επίσης, διδάσκεται σε όλα τα Γυμνάσια της Αυστραλίας και κάθε χρόνο γράφονται παρόμοια εγκωμιαστικά σχόλια από όλους τους μαθητές μας που σήμερα παρακολουθούν τις γυμνασιακές τους σπουδές. Με το πνεύμα της Αντιγόνης, επίσης, μπορούν κάλλιστα να αναλυθούν όλα τα καθημερινά μας γεγονότα του φετινού μας σωτήριου έτους του 2025, το οποίο μας απομακρύνει κάθε μέρα από την ανθρώπινη λογική!
Η ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΣΤΟΥΣ ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ
Στο πλαίσιο των φιλοσοφικών αναζητήσεων και αξιόλογων συζητήσεων του Φιλοσοφικού Καφενείου Μελβούρνης, και στη μηνιαία Συνάντηση στις 5 Αυγούστου 2025, θα αναλυθεί πλατιά η «Αντιγόνη» του Σοφοκλή με κάθε λεπτομέρεια για να αισθανθούμε το θριαμβευτικό της αντίκτυπο και στα σύγχρονα γεγονότα του κόσμου που μάς αφορούν σήμερα.
Προαναγγέλλεται ότι η ενημερωτική και διεισδυτική Διάλεξη και συζήτηση θα γίνει από τον καθηγητή της Αρχαίας Ελληνικής Ιστορίας, Μυθολογίας και Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου La Trobe, κ. Christopher Gribbin, ο οποίος θα είναι ο επίσημος προσκεκλημένος στην εκδήλωση αυτή στην Παλλακωνική Αδελφότητα στο Brunswick.
Και ενώ βρισκόμαστε στην κοιτίδα των Λακώνων και Σπαρτιατών της Μελβούρνης, εδώ ταιριάζει να υπενθυμίσουμε το υπέροχο Επίγραμμα τοy Σιμωνίδη που έγραψε μετά τη μάχη των Θερμοπυλών, όπου σκοτώθηκαν οι 300 Σπαρτιάτες μαζί με το Βασιλιά τους Λεωνίδα, και είναι ένα από τα πιο γνωστά επιγράμματα και μας το έσωσε ο ιστορικός μας Ηρόδοτος:
«Ω, ΞΕΙΝ ΑΓΓΕΛΛΕΙΝ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΙΣ ΟΤΙ ΤΗΔΕ ΚΕΙΜΕΘΑ, ΤΟΙΣ ΚΕΙΝΩΝ ΡΗΜΑΣΙ ΠΕΙΘΟΜΕΝΟΙ» (Ω ξένε, ανάγγειλε στους Λακεδαιμόνιους ότι εδώ ταφήκαμε, υπακούοντας στα προστάγματά τους).
