ΙΡΙΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Σήμερα, η Αυστραλία αναγνωρίζει και γιορτάζει τον πλούτο που φέρνουν οι άνθρωποί της, προερχόμενοι από κάθε γωνιά του Κόσμου. Όμως, τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά όταν η Cavell Ζάγκαλη δίδασκε στα εσωτερικά προάστια της Μελβούρνης τη δεκαετία του 1970.

Παντρεμένη με τον γνωστό ακτιβιστή Γιώργο Ζάγκαλη, η Cavell μπορεί να μην ήταν η ίδια μετανάστρια, αλλά αφιέρωσε τη ζωή της στη στήριξη των μεταναστών και των οικογενειών τους, και στην κοινωνική δικαιοσύνη γενικότερα.

Την εποχή που χιλιάδες νέοι Έλληνες έφταναν στην Αυστραλία, κυνηγώντας το όνειρο μιας καλύτερης ζωής, η Cavell υποδέχθηκε τα παιδιά τους στις σχολικές τάξεις. Χωρίς να ξέρουν λέξη αγγλικά, το εκπαιδευτικό σύστημα παρείχε ελάχιστη στήριξη ενώ η πίεση για αφομοίωση ήταν τεράστια.

Δασκάλα και αργότερα διευθύντρια σχολείων στα εσωτερικά προάστια της Μελβούρνης, έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της, κι έγινε μια επίμονη δύναμη στη μετάβαση της Αυστραλίας προς την πολυπολιτισμικότητα, πολύ πριν αυτή γίνει ευρέως αποδεκτή.

«Σήμερα θεωρείται αυτονόητο ότι ο πληθυσμός μιλά πολλές διαφορετικές γλώσσες. Δεν χρειάζεται πια να αφομοιωθείς για να νιώσεις ότι ανήκεις. Οι Έλληνες πάντοτε ένιωθαν υπερηφάνεια για τον πολιτισμό και την ιστορία τους, αλλά τώρα αισθάνονται ελεύθεροι να εκφράσουν και να γιορτάσουν την καταγωγή τους. Υπάρχει επίσης μια επανασύνδεση. Οι καιροί άλλαξαν, οι Ελληνοαυστραλοί ταξιδεύουν συχνά πίσω στην Ελλάδα, είναι ενήμεροι για όσα συμβαίνουν και στις δύο χώρες».

Παντρεμένη από το 1968 με τον ελληνογεννημένο συνδικαλιστή Γιώργο Ζάγκαλη, η Cavell ενστερνίστηκε τα ήθη και τα έθιμα των Ελλήνων. Έδωσε στα παιδιά τους τα ονόματα των Ελλήνων παππούδων τους και ταξίδεψε πολλές φορές στο χωριό του συζύγου της, στις Δρυμάδες της Ηπείρου, όπου ξανάχτισαν το πατρικό στη θέση εκείνου που είχε καταστραφεί στον Εμφύλιο.

Νιώθει υπερηφάνεια για τη σύνδεση των παιδιών της, και τώρα των εγγονών της, με την ελληνική τους κληρονομιά.

«Αυτές οι παραδόσεις μαθαίνουν στα παιδιά ότι ανήκουν», λέει. «Ότι μπορούν να ανήκουν σε δύο τόπους και να τιμούν την καταγωγή τους».

ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΜΙΑ ΙΣΟΤΙΜΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Τη δεκαετία του 1970 αφού «δεν υπήρχαν ουσιαστικά προγράμματα για παιδιά που δεν μιλούσαν αγγλικά, μια ομάδα από εμάς δημιουργήσαμε το ‘Inner Suburban Grou’ μέσα από το συνδικάτο των εκπαιδευτικών, για να πιέσουμε για αλλαγή».

Η προσπάθειά τους συνέβαλε στην εισαγωγή του προγράμματος «Αγγλικά ως δεύτερη γλώσσα» (English as a Second Language) και άλλων πρωτοβουλιών στήριξης των διαφόρων εθνικοτήτων στα σχολεία των εσωτερικών προαστίων.

Πέρα από τη γλώσσα, η Cavell αντιλήφθηκε επίσης την ανάγκη για πολιτισμική ένταξη, όπου οι οικογένειες των μεταναστών θα μπορούσαν να συνδεθούν. Συνέβαλε στη δημιουργία του ετήσιου ελληνικού χορού στο Δημαρχείο του Collingwood, ενώ μαζί με την Priscilla Clarke κυκλοφόρησαν παιδικά βιβλία που παρουσίαζαν τα έθιμα του Πάσχα και των Χριστουγέννων από διάφορους πολιτισμούς του Κόσμου.

Στις συναντήσεις γονέων-δασκάλων καθιερώθηκε η παρουσία διερμηνέων, ενώ τη δεκαετία του 1980 βοήθησε στη δημιουργία δίγλωσσου ελληνικού προγράμματος στα σχολεία του Collingwood και του Richmond.

«Έδινε στα παιδιά τη δυνατότητα να μαθαίνουν χρησιμοποιώντας τη μητρική τους γλώσσα, ενώ ταυτόχρονα αποκτούσαν γνώση των αγγλικών», εξηγεί.

«Με τα χρόνια, η γλώσσα έπαψε να είναι εμπόδιο. Τώρα το ζητούμενο είναι πώς θα κρατήσουμε τη γλώσσα ζωντανή για τις επόμενες γενιές».

ΚΟΙΝΟ ΟΡΑΜΑ

Η Cavell και ο Γιώργος Ζάγκαλης προέρχονταν από εντελώς διαφορετικούς κόσμους — εκείνη από το Numurkah, μια μικρή πόλη κοντά στο Shepparton, κι εκείνος από τη βόρεια Ελλάδα, σημαδεμένη από τον εμφύλιο πόλεμο. Όμως μοιράζονταν τις ίδιες αξίες και τη δέσμευση για κοινωνική δικαιοσύνη.

«Ήταν και οι δύο αγωνιστές», θυμάται η κόρη τους, Vasso Zangalis.

«Μεγαλώσαμε βλέποντάς τους να φεύγουν συνεχώς για συναντήσεις, να προετοιμάζονται για την επόμενη εκστρατεία ή διαδήλωση στην πόλη».

Λέει ότι ήταν έμπνευση να βλέπει τους γονείς της να αγωνίζονται για το δίκαιο και να συνειδητοποιεί πως ακόμη και οι απλοί άνθρωποι μπορούν να φέρουν την αλλαγή.

Ο Γιώργος Ζάγκαλης, κομμουνιστής, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ελλάδα στα 18 του, εξαιτίας του εμφυλίου, με την οικογένειά του διαλυμένη, με αποτέλεσμα η ανάγκη του να κρατήσει τη σύνδεσή του με τις ρίζες του να είναι ακόμη πιο έντονη. Και η Cavell τον στήριξε σε αυτό. Ο γάμος τους, σε μια εποχή που οι μικτοί γάμοι ήταν σπάνιοι, στηριζόταν στον αμοιβαίο σεβασμό.

«Ήταν υπέροχο να μπορώ να εκτιμήσω τον πλούτο του ελληνικού πολιτισμού και να το βλέπω να ζωντανεύει γύρω μου», λέει.

ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΛΑΟ

Οι αρχές της Cavell δοκιμάστηκαν ξανά τη δεκαετία του 1990, όταν η κυβέρνηση Kennett έκλεισε το Richmond Secondary College στο πλαίσιο εκτεταμένων περικοπών στην εκπαίδευση, με σκοπό —όπως φαινόταν— να πουληθεί το κτίριο σε ιδιώτες επενδυτές.

Πολλοί Έλληνες που ζούσαν τότε στα εσωτερικά προάστια θα θυμούνται την δυναμική αντίδραση του κόσμου, και την κατάληψη του σχολείου για περισσότερο από έναν χρόνο.

Η Cavell, που αντιμετώπιζε ταυτόχρονα και το ενδεχόμενο κλείσιμο του Richmond Girls High School, ήταν αποφασισμένη να μην επιτρέψει να χαθεί ακόμη ένα σχολείο θηλέων.

Μαζί με το προσωπικό της δούλεψαν σκληρά για να αναπτύξουν ένα νέο όραμα για το σχολείο που είχε τεθεί υπό κατάληψη, το οποίο ονόμασαν Melbourne Girls College.

Μέσα στην αντίσταση, η κυβέρνηση αναγκάστηκε τελικά να υποχωρήσει και διόρισε την Cavell ιδρυτική διευθύντρια του νέου Melbourne Girls’ College το 1994 — μια θέση που συνοδευόταν από τεράστια πίεση.

«Δεν ήμουν υπάκουη. Ήθελαν το σχολείο να γίνει επιλεκτικής εισαγωγής, κι εγώ αρνήθηκα», λέει. «Ήθελαν επίσης να αποκλείσω τους υπάρχοντες καθηγητές».

Αντίθετα, η Cavell επέμεινε να περάσουν συνέντευξη όλοι οι εκπαιδευτικοί από τα τρία σχολεία που είχαν κλείσει — το Richmond Secondary, το Richmond Girls και το Malvern Girls’.

«Δεν ήταν εύκολο. Υπήρξε προσωπικό κόστος. Αλλά ήταν σημαντικό», λέει.

Σήμερα, η αφοσίωσή της τιμάται με την υποτροφία «Cavell Zangalis Leadership Scholarship» του σχολείου, ενώ ακόμη και ένα από τα σκάφη κωπηλασίας, το μεγαλύτερο του στόλου, φέρει το όνομά της.

Χαμογελά αναγνωρίζοντας ότι ο αγώνας της δεν πήγε χαμένος. Όχι μόνο το Melbourne Girls’ College παραμένει ανοιχτό για κάθε κορίτσι της Μελβούρνης, αλλά βλέπει τώρα και τις εγγονές της να συνεχίζουν εκεί τη μόρφωσή τους.

«Η κόρη του γιου μου, του Paul, είναι στη Β’ Λυκείου. Η κόρη της Vasso σχεδιάζει να πάει κι εκείνη. Και αυτό είναι υπέροχο».

ΠΑΝΤΑ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΤΙ

ΑΚΟΜΗ ΝΑ ΓΙΝΕΙ

«Ο Γιώργος πέθανε έχοντας ακόμη τόσα πράγματα που ήθελε να κάνει — να αντιμετωπίσει νέες προκλήσεις για τους πρόσφυγες, για τις νέες μεταναστευτικές κοινότητες και άλλα», λέει.

Ωστόσο, η Cavell αντλεί δύναμη από το ελληνικό πνεύμα που παραμένει ζωντανό στην Αυστραλία.

«Η ελληνική κοινότητα, αλλά και οι διάφορες Αδελφότητες στα προάστια, συνεχίζουν να δίνουν μαθήματα Ελληνικών και να γιορτάζουν εθνικές εορτές και πανηγύρια», σημειώνει.

Χαίρεται να βλέπει τα εγγόνια της να συνδέονται με άλλα ελληνόπουλα από το ελληνικό σχολείο. Μερικές φορές, προσπαθεί κι η ίδια να τα βοηθήσει με τα ελληνικά τους ή με τις παραδοσιακές φορεσιές τους για τις σχολικές εκδηλώσεις.

«Έζησα μια πολύ καλή και πολύ ενδιαφέρουσα ζωή», λέει με χαμόγελο.

«Το ότι έζησα μία άλλη κουλτούρα και ότι μοιράστηκα πολλά απ’ όσα έκανε ο Γιώργος. Κάποιες φορές γύριζε από μια συνάντηση στις 10 το βράδυ, κι εγώ σηκωνόμουν από το κρεβάτι για να ετοιμάσω φακέλους και ανακοινώσεις…», γελά.

Σε όλη της τη ζωή, η Cavell Ζάγκαλη βοήθησε γενιές Ελληνοαυστραλών —και αμέτρητους άλλους— να νιώσουν ότι τους βλέπουν, τους ακούν και τους συμπεριλαμβάνουν. Υπήρξε μία από τις αρχιτέκτονες της πολυπολιτισμικής αφύπνισης στην Αυστραλία, καθοδηγώντας την αλλαγή μέσα από χρόνια επίμονης δράσης, χωρίς ποτέ να συμβιβάσει την πίστη της στην ισότητα και την αξιοπρέπεια.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΝΤΙΠΟΔΕΣ

Η ιστορία της Cavell Ζάγκαλη αποτελεί ένα από τα πολλά αφιερώματα που περιλαμβάνονται στο φετινό περιοδικό «Αντίποδες» (Τόμος 71, 2025), το οποίο ο Ελληνοαυστραλιανός Πολιτιστικός Σύνδεσμος Μελβούρνης θα παρουσιάσει την Κυριακή, 19 Οκτωβρίου, στις 3μμ., στο κτήριο του Παναρκαδικού Συλλόγου, στο 570 Victoria St., North Melbourne.

Η εκδήλωση και το περιοδικό είναι αφιερωμένα στο κύμα των Ελλήνων που μετανάστευσαν στην Αυστραλία κατά τις δεκαετίες του 1950 και 1960.

Η εκδήλωση θα περιλαμβάνει αξιόλογους ομιλητές, ταινίες αντιπροσωπευτικές της εποχής, επίδειξη μόδας, έπιπλα και αντικείμενα που αναπαριστούν την περίοδο, έκθεση φωτογραφίες, καθώς και γευστικές λιχουδιές της εποχής. Οι παρευρισκόμενοι ενθαρρύνονται να φορέσουν ή να κρατούν κάτι από εκείνη την εποχή και να μοιραστούν τη σημασία του.

Για να δηλώσετε την παρουσία σας επικοινωνήστε: infogaclm@gmail.com ή με την Cathy Alexopoulos στο 0428968715.

Η είσοδος είναι ελεύθερη και όλοι είναι ευπρόσδεκτοι.