Ο Αγώνας για την Απελευθέρωση των Ιωαννίνων ήταν μια μεγάλη αντιπαράθεση μεταξύ Ελλάδας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στο μέτωπο της Ηπείρου.
Οι πολεμικές Επιχειρήσεις άρχισαν τον Οκτώβριο 1912 όταν ο Ελληνικός Στρατός ανέλαβε επιθετικές πρωτοβουλίες. Συγκεκριμένα στις 21 Οκτωβρίου κατέλαβε την Πρέβεζα στην συνέχεια κινήθηκε προς την πεδιάδα των Ιωαννίνων όπου ανεκόπη από τις Τουρκικές δυνάμεις. Η κυβέρνηση Βενιζέλου ζητούσε Απελευθέρωση της Ηπείρου το συντομότερο δυνατόν πριν υπογράψει τη Συνθήκη Ειρήνης μετά των εμπλεκομένων στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου. Ο Αντιστράτηγος Κωνσταντίνος Σαπουντζάκης επιτέθηκε στα Οχυρά Μπιζανίου την 29η Νοεμβρίου του 1912 και απέτυχε προς μεγάλη απογοήτευση της Ελληνικής Κυβέρνησης.
Ο Διάδοχος Κωνσταντίνος έθεσε θέμα στην Ελληνική κυβέρνηση προς αντικατάσταση του Αντιστρατήγου Σαπουντζάκη θεωρώντας τον (ως αδέξιο).
Στις 10 Ιανουάριου 1913 κατέφθασε στο μέτωπο ο Διάδοχος Κωνσταντίνος ο οποίος ενημερώθηκε από τον Αντιστράτηγο Σαπουντζάκη. Ο Νέος Αρχηγός έδωσε εντολή προς κατάπαυση του πυρός καθ’ ότι ο Στρατός ήταν κουρασμένος και εξαθλιωμένος μετά από ατυχείς επιθέσεις. Στις 17 Ιανουαρίου ο Κωνσταντίνος με επιστολή προς τον Εσάτ Πασά, του ζήτησε την παράδοση των Ιωαννίνων και η απάντηση από τον Τούρκο Διοικητή ήταν αρνητική. Στις 19 Φεβρουάριου ο Κωνσταντίνος πολιόρκησε το Μπιζάνι, η επίθεση έγινε πρωινές ώρες της 20ής Φεβρουάριου, ενώ μέχρι τις πρώτες βραδινές ώρες μετά από σφοδρές συγκρούσεις ο Ελληνικός Στρατός κατόρθωσε να προκαλέσει πολλές απώλειες στις Τουρκικές δυνάμεις.
Ο Εσάτ Πασάς ζήτησε από τον Κωνσταντίνο να σταματήσουν οι εχθροπραξίες στέλνοντας επιστολή με τρεις απεσταλμένους για παράδοση της Πόλης. Ο Κωνσταντίνος συμφώνησε με το περιεχόμενο της επιστολής.
Το πρωί της 22ας Φεβρουάριου, 1913 μονάδες του Ελληνικού Στρατού παρέλασαν μέσα στην Πόλη υπό τις επευφημίες των κατοίκων.
Τα Γιάννενα μετά από 483 χρόνια δουλείας ήταν και πάλι ελεύθερα!
Σε αυτό το σημείο θα χρησιμοποιήσουμε ορισμένους από τους στίχους του ποιητή μας Γιώργου Σουρή:
Τα πήραμε τα Γιάννενά Το λεν πουλιά των Γρεβενών
μάτια πολλά το λένε, κι αηδόνια του Μετσόβου,
μάτια πολλά το λένε, που τα έκαψεν η παγωνιά
όπου γελούν και κλαίνε. κι ανατριχίλα φόβου……..
Πιστεύω πως θα ήταν μεγάλη παράλειψη εάν αγνοούσαμε τη συμβολή των Γυναικών για τις οποίες δεν γίνεται πολύς λόγος κατά την περίοδο της Απελευθέρωσης των Ιωαννίνων.
Δεν είναι λίγες οι ηρωίδες που πήραν μέρος κατά τη διάρκεια των αγώνων. Θα αναφερθώ στην γενναιότητα και την αντρειοσύνη της Λαμπρινής Λώλη από την Κοσμηρά Ιωαννίνων, η οποία στην επίθεση της 20ής Φεβρουάριου φόρεσε τη φουστανέλα και εντάχθηκε στο σώμα του Οπλαρχηγού Μπράτου, πολέμησε επικεφαλής ομάδας με πάθος κατά του εχθρού και εξόντωσε ολόκληρη Τουρκική μονάδα. Ακόμη δε το 1914 ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα των «Επιτροπών Εθνικής Αμύνης» και εντάχθηκε στο Επαναστατικό Σώμα της Αυτόνομης Βορείου Ηπείρου, όπου πολέμησε μαζί με τις Ιερολοχίτισσες της Κορυτσάς. Μετά την Απελευθέρωση των Ιωαννίνων μεραρχίες στρατού συνέχισαν να πολεμούν βορειότερα και μέχρι τις 5 Μαρτίου 1913 απελευθέρωσαν τις περιοχές της Βορείου Ηπείρου: Αργυρόκαστρο, Χειμάρρα, Αγίους Σαράντα, Τεπελένι, Πρεμετή και Κλεισούρα. Σημειωτέον ότι η Κορυτσά είχε απελευθερωθεί στις 12 Δεκεμβρίου 1912.
Ο ελληνικός πληθυσμός των περιοχών αυτών δέχθηκε με ανακούφιση και ενθουσιασμό τα Ελληνικά στρατεύματα. Δυστυχώς όμως οι θυσίες του Ελληνικού στρατού δεν πιάσανε τόπο καθώς τα όνειρα των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου έμειναν ανεκπλήρωτα. Οι μεγάλες Δυνάμεις οι οποίες πάντα έχουν τον πρώτο λόγο παραχώρησαν την Βόρειο Ήπειρο στο νεοσύστατο Αλβανικό Κράτος.
Τα ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότιμη και δίκαιη μεταχείριση των αδελφών ημών αποτελούν προνόμιο και δεν πρέπει να παραβιάζονται επ’ ουδενί λόγο από το Γειτονικό Κράτος. Ευελπιστούμε στην Αυτονομία της Βορείου Ηπείρου!
Η Επέτειος της Απελευθέρωσης των Ιωαννίνων για όλους τους Ηπειρώτες σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου δεν είναι μόνο μια απλή εκδήλωση ή ένας Πανηγυρικός λόγος. Οι πρόγονοί μας πολέμησαν και δικαιώθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι θυσίες τους. Εμείς ως κληρονόμοι των ιερών και οσίων των προγόνων μας, οφείλουμε να τιμήσουμε το αξιέπαινο έργο των προπατόρων μας διατηρώντας αναλλοίωτες όλες τις αρετές που μας δίδαξαν κατά καιρούς, οφείλουμε να τις μεταδώσουμε αυτούσιες στις επόμενες γενιές όπου κι αν βρισκόμαστε.
Δυστυχώς πολλοί από τους απογόνους των ηρώων που έδωσαν τη ζωή τους για να ζούμε εμείς ελεύθεροι στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης θέλουν να διαγράψουν τη Ιστορική Εθνική μνήμη, ενεργούν ως ανθέλληνες και ανιστόρητοι αυτοαποκαλούμενοι προοδευτικοί να τα θεωρούν όλα αυτά χωρίς καμία σημασία, προσπαθούν να παραχαράξουν την ένδοξη Ιστορία μας προς ικανοποίηση αυτών που θέλουν να μας καθηλώσουν και να μας περιφρονήσουν. Έχουν φθάσει στο σημείο να χαρακτηρίζουν τους υποστηρικτές της Ιστορίας Εθνικιστές, Φασίστες και Ακροδεξιούς!
Η Επέτειος των 106 χρόνων ελευθερίας των Ιωαννίνων είναι εθνική ανάταση των ηθικών δυνάμεων του Έθνους μας, είναι ύμνος της ψυχής, της ομοψυχίας και της Ενότητας του Ελληνικού λαού που γνωρίζει πολύ καλά ανά τους αιώνες ότι η ελευθερία δεν χαρίζεται αλλά κερδίζεται!
Αιωνία σας η μνήμη πεσόντες στα βουνά της Ηπείρου, δεν σας ξεχνούμε ποτέ. Είμαστε ευγνώμονες οφειλέτες σε εσάς, οφειλέτες στην Πατρίδα, οφειλέτες στην ιδέα της Ελευθερίας.
Γιάννενα, Βυζαντίου αστέρι,
Γιάννενα, της Τουρκιάς καρτέρι,
Γιάννενα, των βουνών καμάρι,
Γιάννενα, των νερών βλαστάρι,
Γιάννενα, δωρητών η γέννα,
Γιάννενα, ποιητών η πένα..!!!
Ζήτω η Ήπειρος!
Ζήτω η Ελλάδα!
Ζήτω η Αυστραλία!
Με εκτίμηση για το Δ/Σ Πανηπειρωτικής Ένωσης Μελβούρνης & Βικτωρίας
Χρήστος Ντόστας – Γραμματέας