Η διδασκαλία των Νεοελληνικών Σπουδών σε ακαδημαϊκό επίπεδο σε πανεπιστήμια του εξωτερικού βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό υπό φάση αναδιοργάνωσης έπειτα από την κοινωνικοοικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας. Ένα ιδιαίτερο εργαλείο για τη μελέτη της επίδρασης των Νεοελληνικών Σπουδών αποτελεί η εξέλιξη της σύγχρονης Νεοελληνικής λογοτεχνίας κατά τη τελευταία δεκαετία.

Ο συγκεκριμένος πυλώνας έγινε αφορμή για τη μελέτη (επικείμενη δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό Slavic & East European Information Resources) του βιβλιοθηκονόμου και καθηγητή ξένων γλωσσών David C. Wilson (University of South Carolina) που αξιολογεί τον αντίκτυπο της νέας γενιάς λογοτεχνών όπως αποτυπώνεται από την ανάπτυξη των συλλογών βιβλίων και από το ενδιαφέρον των βιβλιοθηκών στο εξωτερικό. Συγκεκριμένα, εξάγοντας δεδομένα για Ελληνικά βιβλία λογοτεχνίας που εκδόθηκαν κατά το διάστημα 2008-2018 κυρίως από τη μεγαλύτερη βιβλιογραφική βάση δεδομένων WorldCat, αλλά και άλλες επιμέρους βάσεις δεδομένων (Karlsruhe Virtual Catalog) δημιουργήθηκε η λίστα των 100 πιο διαδεδομένων τίτλων Νεοελληνικής λογοτεχνίας με κριτήριο τον αριθμό των βιβλιοθηκών που διαθέτουν αντίτυπα του εκάστοτε τίτλου, ενώ στον πίνακα (ένθετος στην φωτό) παρουσιάζεται η λίστα των 10 πρώτων.

Ο συγκεκριμένος κατάλογος καταγράφει παραστατικά τόσο τη διεθνή αλλά και την εγχώρια απήχηση των συγκεκριμένων βιβλίων και θα μπορούσε να θεωρηθεί αντικειμενικό μέτρο εκδοτικής επιτυχίας, ειδικά για την Ελληνική αγορά βιβλίων που δεν διαθέτει έναν ακριβή τρόπο μέτρησης των εκδοτικών πωλήσεων συνολικά.

Σημαντική δυσκολία για τις ξενόγλωσσες βάσεις δεδομένων αποτελεί η αναγνώριση των Ελληνικών χαρακτήρων, καθώς ίδιοι τίτλοι εμφανίζονται πολλαπλές φορές και έγινε ιδιαίτερη μέριμνα για να μετριαστεί αυτό το πρόβλημα.

ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΟΡΥΦΗΣ

Μολονότι φαίνεται ότι εδραιωμένοι συγγραφείς με πλούσιο εκδοτικό παρελθόν αποτελούν τη πλειονότητα της πρώτης δεκάδας, η πρώτη θέση ανήκει στο βιβλίο Φυσιογνωμία: Αλλοιωμένη αλήθεια του πρωτοεμφανιζόμενου, 25χρονου συγγραφέα Νίκου Τουμαρά. Η δυναμική και η ζωντάνια της νεανικής γραφής φαίνεται πως εκτιμήθηκε ιδιαιτέρως σε διεθνές επίπεδο, ξεπερνώντας μεταξύ άλλων καταξιωμένους συγγραφείς όπως ο Πέτρος Μάρκαρης, ο Χρήστος Χωμενίδης και ο Δημοσθένης Κούρτοβικ. Η περίπττωση του Νίκου Τουμαρά είναι μοναδική, καθώς ο συγγραφέας είναι ο νεότερος της λίστας των 100 βιβλίων (ο μόνος γεννημένος τη δεκαετία του 1990), ο μοναδικός που έχει κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με το όνομά του, ενώ το βιβλίο του έχει και τη μεγαλύτερη γεωγραφική διασπορά καθώς βρίσκεται σε βιβλιοθήκες 8 διαφορετικών χωρών. Επιπλέον, ο συγκεκριμένος τίτλος, μαζί με το βιβλίο Ρένα του Αύγουστου Κορτώ, είναι οι πιο πρόσφατες κυκλοφορίες της λίστας, μόλις το 2017, με δυνατότητα περαιτέρω ανάπτυξης και παραγγελιών σε επίπεδο συλλογών βιβλιοθηκών τα επόμενα χρόνια.

Αξιοσημείωτο γεγονός είναι ότι στη λίστα των πρώτων 10 υπάρχει μόλις 1 γυναίκα συγγραφέας, η Μάρω Δούκα, και βρίσκεται στη τελευταία 10η θέση, μια τάση άνισης κατανομής γυναικών-ανδρών που είναι έκδηλη γενικώς σε ολόκληρη τη λίστα των πρώτων 100 βιβλίων.

Οι 10 πιο δημοφιλείς τίτλοι Νεοελληνικής λογοτεχνίας της τελευταίας δεκαετίας (2008-2018)

ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΕΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ ΣΕ ΗΠΑ ΚΑΙ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

Ως αποτέλεσμα της ενδελεχούς ανάλυσης των στοιχείων, έγινε δυνατή η εξαγωγή στοιχείων και συμπερασμάτων για το μέγεθος των συλλογών Νεοελληνικών Σπουδών στα σημαντικότερα πανεπιστήμια. Σε επίπεδο χωρών, ιδρύματα της Αυστραλίας και των ΗΠΑ φαίνεται πως έχουν αναπτύξει τις μεγαλύτερες συλλογές αλλά με διακριτούς στόχους και προσανατολισμούς.

Το Πανεπιστήμιο του Harvard διαθέτει την πλουσιότερη συλλογή σε τίτλους Νεοελληνικής λογοτεχνίας της τελευταίας δεκαετίας με 1578 βιβλία, ενώ είναι από τα λίγα Αμερικανικά ιδρύματα που δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα λογοτεχνικά είδη, περιλαμβάνοντας τίτλους «ελαφριάς», αισθηματικής λογοτεχνίας που παραδοσιακά αγνοούνται από αντίστοιχες, ερευνητικής συλλογές. Στη δεύτερη θέση βρίσκεται η συλλογή του Πανεπιστημίου Columbia με 887 τίτλους, το Πανεπιστήμιο Princeton με 283 και το Πανεπιστήμιο του Michigan με 128 πρόσφατους τίτλους. Άλλες συλλογές με διαρκή προσθήκη νέων τίτλων είναι η συλλογή του πανεπιστημίου Ohio (Ohio State University), η συλλογή Tsakopoulos Hellenic Collection (California State University), καθώς και η Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου.

Επομένως, με πιθανή επιπρόσθετη εξαίρεση και τη δημοτική βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης, Ελληνικά λογοτεχνικά βιβλία αποκτώνται σχεδόν αποκλειστικά για ερευνητικούς σκοπούς από ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες και την ιδρυματική στελέχωση των αντίστοιχων Τμημάτων Κλασσικών ή Νεοελληνικών Σπουδών.

Αντιθέτως, οι αντίστοιχες συλλογές σε βιβλιοθήκες της Αυστραλίας ακολουθούν μια διαφορετική πορεία, καθώς αυξάνονται με ταχύτερους ρυθμούς οι αγορές τίτλων από τοπικές, δημοτικές βιβλιοθήκες που απευθύνονται άμεσα στον απόδημο Ελληνισμό και όχι για ακαδημαϊκό ενδιαφέρον. Έτσι, η αισθηματική λογοτεχνία φαίνεται να ανθίζει μέσα σε αυτό το πλαίσιο και πολλές γυναίκες συγγραφείς (Λένα Μαντά, Ρένα Ρώσση – Ζαΐρη) είναι ιδιαίτερα δημοφιλείς. Η έλλειψη ενδιαφέροντος από τις ερευνητικές βιβλιοθήκες των ΗΠΑ, όμως, εξηγεί γιατί υπολείπονται αρκετά από υπόλοιπους τίτλους και τέτοια λογοτεχνικά είδη βρίσκονται μακριά από την κορυφή, κάπου στη μέση της λίστας.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΣΥΝΕΧΕΙΑ

Οι συλλογές Νεοελληνικών τίτλων σε μεγάλο βαθμό μοιάζουν να είναι αποσυνδεδεμένοι σημαντικά, καθώς υπάρχει κενό ακαδημαϊκού ενδιαφέροντος από την αρχαία προς τη σύγχρονη περίοδο. Η εστίαση στην κλασσική εποχή δικαιολογεί τη μεμονωμένη ανάπτυξη προγραμμάτων Νεοελληνικών Σπουδών, καθώς και την περιορισμένη, μη διαδεδομένη δημιουργία προγραμμάτων εκμάθησης της Νεοελληνικής γλώσσας που θα μπορούσε να γίνει αφορμή για την περαιτέρω άνθιση του αναγνωστικού ενδιαφέροντος για τις νεότερες γενιές Ελλήνων λογοτεχνών.

Τέλος, ο τομέας των Νεοελληνικών Σπουδών μοιάζει να είναι αποκομμένος και από άλλες παρεμφερείς σπουδές γεωγραφικής εγγύτητας, όπως οι Σλαβικές Σπουδές, ενώ διαχωρίζεται ταυτοχρόνως αισθητά από προγράμματα Κλασσικών Σπουδών που έχουν ιστορικό προσανατολισμό. Το μέλλον της ανάπτυξης της Νεοελληνικής γλώσσας, αν και παρουσιάζεται πρωτίστως αμφίσημο, διαθέτει δυνατότητες εξέλιξης εφόσον συνδεθεί καλύτερα η αξία της συνέχειας της ελληνικής κληρονομιάς και παράδοσης από την Αρχαία Ελληνική ως τη Νεοελληνική περίοδο. Το αυξημένο ενδιαφέρον για νέους λογοτέχνες και βιβλία, όπως το πρώτο βιβλίο της λίστας «Φυσιογνωμία: Αλλοιωμένη αλήθεια», δημιουργεί αισθήματα αισιοδοξίας για τη μελλοντική εξέλιξη των συλλογών βιβλιοθηκών.

*O David C. Wilson είναι βιβλιοθηκονόμος και καθηγητής ξένων γλωσσών στο University of South Carolina.