Κάθε ταξίδι στην Ελλάδα κρύβει και μια έκπληξη.
Διαπιστώνω πως όσο και αν την έχω γυρίσει όλη, όσο και αν νομίζω πως την ξέρω, τελικά δεν την ξέρω. Γιατί κάθε γωνιά της είναι και διαφορετική.
Μόνιμη διαδρομή είναι, βεβαίως, πάντα ο Εγρηγόρος της βόρειας Χίου. Αλλά πάντα επιλέγουμε και κάποιους άλλους προορισμούς της πανέμορφης πατρίδας.
‘Επειτα από πολλές αναβολές και αναρίθμητες προσκλήσεις είπαμε να πάμε στην Κρήτη, φιλοξενούμενοι της κουμπάρας μας, Κούλας Κλάδου, στο χωριό Γαράζο.
Πήγαμε και μας έμεινε αλησμόνητο.
Τοπίο, άνθρωποι, ήθη και έθιμα.
Γυρίσαμε, ένα μεγάλο μέρος της Κρήτης. Όλη φανταστική. Εγώ όμως θέλω να σταθώ ιδιαίτερα στο Γαράζο και στην ευρύτερη περιοχή του Μυλοπόταμου που μας εντυπωσίασαν ξέχωρα.
Σ’ αυτό συνέβαλε η κουμπάρα Κούλα αλλά και τα αναρίθμητα ξαδέλφια, ανίψια και άλλοι συγγενείς.
Όλοι μας αγκάλιασαν με ζεστασιά, με ανυπόκριτη χαρά. Μας φιλοξένησαν και μας ξενάγησαν. Αν δεν αναφέρω τα ονόματά τους είναι για να μην ξεχάσω κάποιον και τον αδικήσω. Ευχαριστώ όμως όλες και όλους για την φιλοξενία.
Και επειδή πραγματικά εντυπωσιάστηκα θέλω να μοιραστώ μαζί σας λίγα από όσα μου είπαν, είδα και διάβασα για το Γαράζο και τον Μυλοπόταμο. Τα ιστορικά στοιχεία είναι του Σωτήρη Σκουλούδη.
Ο Μυλοπόταμος,λοιπόν, μία από τις τέσσερις πρώην επαρχίες του Νομού Ρέθυμνου, είναι γνωστός για την ιδιαίτερη ταυτότητα των Ανωγείων και των Ζωνιανών.
Στην καρδιά της «επαρχίας» βρίσκεται ο δήμος Κουλούκωνα, (έχει πάρει το όνομά του από το βουνό της περιοχής) που περιλαμβάνει μια σειρά ορεινών χωριών, πλούσιων σε ιστορία και φυσικό κάλλος.
Οι ντόπιοι από ότι μου είπαν ασχολούνται με την παραγωγή σταφίδας, λαδιού και ρακί.
Στην παλιά Εθνική Οδό Ρέθυμνου-Ηρακλείου, στο 35ο χιλιόμετρο όπως κατευθυνόμαστε προς Ηράκλειο, θα στρίψουμε δεξιά προς το Γαράζο.
Είναι ο ίδιος δρόμος που οδηγεί προς τα φημισμένα Ανώγεια και τα …Ζωνιανά!
Το πρώτο θέαμα, σε σχέση με το άγριο και ξηρό σκηνικό αυτού του τμήματος του Μυλοποτάμου, εμφανίζεται λίγο πριν την είσοδό στο χωριό: το «Νησί», ονομασία η οποία προέρχεται από τον παλαιό εγκαταλελειμμένο οικισμό της περιοχής, ένα σύγχρονο συγκρότημα πολυτελούς διαμονής σε μεζονέτες, με εστιατόριο που προσφέρει όλες τις σπεσιαλιτέ της τοπικής κουζίνας και μια μεγάλη πισίνα στη μέση του κήπου.
Φτάνοντας στο Γαράζο, χωριό κτισμένο απέναντι από τα Ταλαία Όρη (εδώ γεννήθηκε ο μύθος για τον Τάλω), κάνουμε στάση στην τεράστια κατάφυτη πλατεία του χωριού. (Ακριβώς απέναντι το σπίτι της Κούλας).
Μια πλατεία όσο και αυτή της Πλατείας Συντάγματος και ιδιαίτερα καλαίσθητης με την εκκλησία της Αγίας Κυριακής να δεσπόζει στο κέντρο της.
Εκεί είναι και τα καφενεία και τα άλλα καταστήματα.
Οι μεγάλες βελανιδιές που υπήρχαν στην πλατεία (τα μεγαλύτερα δέντρα της Κρήτης τον προηγούμενο αιώνα) δυστυχώς κόπηκαν, μια νέα όμως αναπτύσσεται σηματοδοτώντας την ιστορική συνέχεια της πορείας του χωριού μέσα στο χρόνο…
Στο Γαράζο ο εκπολιτιστικός-επιμορφωτικός σύλλογος του χωριού διακρίνεται για τις συχνές πολιτιστικές διοργανώσεις που χαίρουν μεγάλης αποδοχής.
Γνωρίσαμε κάποια από τα στελέχη του, όλα είναι παιδιά και μας εντυπωσίασαν.
Εκτός από τις εκδηλώσεις έχουν Λαογραφικό Μουσείο, αναπαλαίωσαν ένα ελαιοτριβείο και κάνουν ότι μπορούν για να διατηρήσουν την πολιτιστική παράδοση του τόπου τους.
Αξίζει να αναφερθεί ότι εδώ οργανώνεται κάθε χρόνο η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου (το «εθνικό προϊόν» της περιοχής), που αποτελεί την παλαιότερη πολιτιστική εκδήλωση του Νομού Ρεθύμνης.
Εμείς δεν την προλάβαμε δυστυχώς.
Σε πολύ μικρή απόσταση από το κέντρο του χωριού, βρίσκεται ο παλιός οικισμός, που προσελκύει τον περιηγητή να περπατήσει μέσα στα πετρόκτιστα στενά σοκάκια, που θυμίζουν έντονα Χώρα αιγαιοπελαγίτικου νησιού.
Σε κάθε γωνία, εκτός από τους φιλικούς χαιρετισμούς των ντόπιων μόνιμων κατοίκων, τον περιμένουν πολυποίκιλες εκπλήξεις: ένα καλαίσθητο μοντέρνο άγαλμα στην είσοδο τιμά τον αγώνα επιβίωσης των κατοίκων σε παλαιότερες, πολύ πιο δύσκολες εποχές.
Τα σοκάκια, έχουν χαρακτηριστεί για την υψηλή πολιτιστική αξία τους, κάτι που γίνεται αμέσως κατανοητό μιας και η περιοχή έχει προσεχθεί ιδιαίτερα: τα σπίτια είναι φρεσκοβαμμένα και οι μικροί αλλά κατάφυτοι κήποι τους παρουσιάζουν μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα χρωματική και φυσική αντίθεση.
Κάτω από την αψίδα του χωριού θα κινήσει την περιέργεια ένα καταγώγι, οι παλιές τουρκικές φυλακές.
Το δημοτικό υδραγωγείο, κατασκευής 1915 είναι το δεύτερο αξιοθέατο που θα τραβήξει την προσοχή μέχρι την άφιξή μας στον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου: πρόκειται για μια πανέμορφη δίκλητη εκκλησία με καμπαναριό.
Το έφτιαξε ο ίδιος αρχιτέκτονας που διαμόρφωση τη θρυλική Μονή Αρκαδίου, της οποίας αποτελεί μικρογραφία. Ακριβώς δίπλα, αξίζει τον κόπο να επισκεφτούμε το Λαογραφικό Μουσείο.
Ο παλιός οικισμός συνδέεται με ένα ενετικό λιθόστρωτο με την Κάτω Βρύση, από όπου οι κάτοικοι υδροδοτούνταν τα παλιά χρόνια.
Από το Γαράζο, χάρη στους φιλόξενους συγγενείς, πήγαμε και σε άλλα χωριά. Ζωνιανά, Ανώγεια κ.α.
Το φυσικό κάλλος, τα ιστορικά και πολιτιστικά αξιοθέατα καθώς και η φιλοξενία και ο «ντόμπρος» χαρακτήρας των κατοίκων, ενδείκνυνται για ενδελεχή εξερεύνηση του περιηγητή και μας προκαλούν να τον ανακαλύψουμε με τον ίδιο τρόπο που πίνουμε τη ρακί: σιγά-σιγά…