Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) στα μέσα του 2020 βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλές προκλήσεις, οι οποίες θα δοκιμάσουν στο έπακρον την κοινωνική της δομή, αλλά και την συνοχή της.
Για παράδειγμα, καλείται να αντιμετωπίσει ζητήματα όπως η οικονομική κρίση που προκάλεσε ο κορονοϊός, οι οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, και οι σημαντικές μετακινήσεις πολιτών από ένα κράτος-μέλος σε άλλο κράτος-μέλος της Ε.Ε.
Πρόσφατα η Ε.Ε. δεσμεύθηκε για τη διάθεση ενός ποσού ύψους 750 δισεκατομμυρίων ευρώ, για την αντιμετώπιση της οικονομικής ύφεσης και τη μετάβαση σε μια νέα εποχή οικονομικής ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής.
Η διάθεση των 750 δισεκατομμυρίων ευρώ συγκρίθηκε με το Σχέδιο Μάρσαλ από τις ΗΠΑ το 1947 για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής οικονομίας, μετά από τις μεγάλες καταστροφές που είχαν προκληθεί κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση στηρίζει έμπρακτα την Έρευνα και την Καινοτομία με προγράμματα που προσφέρουν τις κατάλληλες ευκαιρίες, και τα χρηματοδοτικά μέσα για τη βελτίωση της ζωής των κατοίκων της Ευρώπης.
Το προηγούμενο «Πρόγραμμα Πλαίσιο Ορίζοντας 2020», με διάρκεια από το 2014 ως το 2020, ανέδειξε την έρευνα και την καινοτομία ως κεντρικούς μοχλούς για την έξυπνη, βιώσιμη, και ολοκληρωμένη ανάπτυξη, επιδιώκοντας παράλληλα και την αποτελεσματική αντιμετώπιση σημαντικών κοινωνικών προκλήσεων.
Έχοντας την εμπειρία του προγράμματος Ορίζοντας 2020, η Ε.Ε. από την αρχή του 2020 έχει ενεργοποιήσει ένα νέο φιλόδοξο πρόγραμμα για την Έρευνα και την Καινοτομία, με διάρκεια από το 2021 μέχρι το 2027, και με προτεινόμενο προϋπολογισμό από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ύψους 100 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Το πρόγραμμα αυτό έχει τους ακόλουθους κύριους στόχους:
* Την ενίσχυση της επιστημονικής και τεχνολογικής βάσης της Ε.Ε. και του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας.
* Την τόνωση της ικανότητας καινοτομίας, της ανταγωνιστικότητας και της απασχόλησης στην Ευρώπη.
* Την ανταπόκριση στις προτεραιότητες των πολιτών, και τη διατήρηση του κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου που αντανακλά τις ευρωπαϊκές αξίες.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις οικονομολόγων, με τα προαναφερθέντα κονδύλια θα ενισχυθεί η καταπολέμηση της φτώχειας και της ανεργίας, θα αυξηθούν οι επενδύσεις, και θα επιτευχθεί ο εκσυγχρονισμός της οικονομίας των χωρών της Ε.Ε., ενώ παράλληλα θα προστατευθούν τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε.
ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ
Παράλληλε με τα προαναφερθέντα μέτρα η Ε.Ε. ανακοίνωσε τη διάθεση 560 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη σύσταση ενός «Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας», ο οποίος θα χρησιμοποιηθεί για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις σε προγράμματα οικονομικά, κοινωνικά, και περιβαλλοντικά.
Τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. καλούνται να υποβάλουν εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο πλαίσιο των εθνικών τους προγραμμάτων για μεταρρυθμίσεις, τα οποία ταυτίζονται με τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές της Ε.Ε. Η έμφαση θα δοθεί στις επενδύσεις και τις μεταρρυθμίσεις για τη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα των οικονομιών. Ο Μηχανισμός θα είναι διαθέσιμος σε όλα τα κράτη-μέλη, αλλά θα στοχεύει ειδικά στα κράτη-μέλη που πλήττονται περισσότερο από την οικονομική κρίση, και των οποίων οι ανάγκες ανθεκτικότητας είναι οι μεγαλύτερες. Η χρηματοδότηση των συγκεκριμένων προγραμμάτων θα αρχίσει από την 1η Ιανουαρίου 2021.
Τα κράτη-μέλη με επίπεδα ανεργίας των νέων πάνω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. θα πρέπει να προγραμματίσουν τουλάχιστον το 15% αυτών των κονδυλίων να διατεθούν για την στήριξη των νέων, ενώ τουλάχιστον το 5% των κονδυλίων θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για να βοηθηθούν τα παιδιά να ξεφύγουν από τη φτώχεια.
Πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την ενίσχυση του προϋπολογισμού για το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης κατά 15 δισεκατομμύρια ευρώ για την στήριξη των γεωργών και των αγροτικών περιοχών, ώστε να προβούν στις διαρθρωτικές αλλαγές που είναι αναγκαίες σύμφωνα με την ισχύουσα Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η ενίσχυση αυτή θα συμβάλει επίσης στην επίτευξη των φιλόδοξων στόχων για το κλίμα και το περιβάλλον που τίθενται με τη νέα στρατηγική για τη βιοποικιλότητα.
Ο κ. Πάνος Τσακλόγλου, Καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, σε άρθρο του στην αθηναϊκή εφημερίδα Το Βήμα στις 17 Ιουνίου, μεταξύ άλλων ανέφερε και τα ακόλουθα:
«Παρά τα αναπόφευκτα επιμέρους προβλήματα, διαχρονικά η σταδιακή οικονομική και πολιτική ολοκλήρωση της Ε.Ε. έχει πετύχει εξαιρετικά αποτελέσματα. Ποτέ η ήπειρός μας δεν γνώρισε τόσο μεγάλο διάστημα χωρίς σημαντικές πολεμικές συρράξεις, ενώ η Ε.Ε. αναδείχθηκε σε φάρο δημοκρατίας και, τουλάχιστον μέχρι την κρίση χρέους, η ευημερία των πολιτών της βελτιωνόταν διαρκώς, ενώ το ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας ήταν σημείο αναφοράς για πολλές χώρες του Πλανήτη».
Η Κριστίν Λαγκάρντ, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στις 18 Ιουνίου 2020 προειδοποίησε τους ηγέτες της Ε.Ε. ότι αν δεν καταλήξουν σε μια συμφωνία σχετικά με το πακέτο στήριξης των οικονομιών, πιθανώς να προκαλέσουν την αναταραχή των αγορών.
Ο κ. Προκόπιος Παυλόπουλος, τέως Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας και Επίτιμος Καθηγητής της Νομικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, ο οποίος πήρε μέρος σε συζήτηση για το «Ευρωπαϊκό Χρηματοπιστωτικό Δίκαιο» στο πλαίσιο του Οικονομικού Φόρουμ των Δελφών, επισήμανε, μεταξύ άλλων, και τα εξής:
«Θεμελιώδης προϋπόθεση για την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση και, ιδίως, για την ολοκλήρωση της δομής της Ευρωζώνης, είναι η τελική διαμόρφωση μιας αντιστοίχως ολοκληρωμένης “Ενιαίας Αγοράς”, υπό το φως των κανονιστικών δεδομένων του άρθρου 26, παράγραφος 2, της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σύμφωνα με τα οποία: «Η εσωτερική αγορά περιλαμβάνει χώρο χωρίς εσωτερικά σύνορα, μέσα στον οποίο εξασφαλίζεται η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των προσώπων, των υπηρεσιών και των κεφαλαίων σύμφωνα με τις διατάξεις των Συνθηκών».
Ο κ. Παυλόπουλος εξέφρασε την άποψη πως μια Ενιαία Αγορά προϋποθέτει οικονομική ολοκλήρωση μέσω της συνδυαστικής επιδίωξης και συντέλεσης της ανάλογης μικρο-οικονομικής αλλά και μακρο-οικονομικής ολοκλήρωσης.
Το σχέδιο ανάκαμψης της Ε.Ε. από τον κορονοϊό είναι το νέο σχέδιο Μάρσαλ, δήλωσε ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας Κλάους Ρέγκλινγκ, σε πρόσφατη ομιλία του με τίτλο: «Μελλοντική Ευρώπη – Βιώσιμη». Όπως είπε, τα πακέτα μέτρων στήριξης από τους τρεις ευρωπαϊκούς θεσμούς – Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας – είναι περίπου αντίστοιχου μεγέθους με το σχέδιο Μάρσαλ.
Η Γιάνκα Ερτέλ, Διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων με την Ασία, στις 2 Ιουλίου 2020 δήλωσε ότι η «εποχή της αφελούς οικονομικής συνεργασίας της Ευρώπης με την Κίνα έχει τελειώσει» και πρόσθεσε ότι η κατάσταση γίνεται σταδιακά απειλητική και για την Ε.Ε.
Ως εκ τούτου, η κ. Γιάνκα Ερτέλ δήλωσε πως η Ευρώπη θα πρέπει να επαναπροσδιορίσει τις προτεραιότητές της, ειδικά σε ό,τι αφορά τις κρίσιμες υποδομές, την τεχνολογία αιχμής και την παραγωγική και εφοδιαστική αλυσίδα, και να τις υπερασπιστεί ακόμα και με σκληρές αποφάσεις αν χρειαστεί.
Το ερώτημα δεν είναι, δήλωσε η κ. Γιάνκα Ερτέλ, αν η Ευρώπη μπορεί να γίνει αυτάρκης στην παραγωγή όλων των αγαθών, αλλά αν μπορεί να μειώσει την εξάρτησή της από την Κίνα ως σημαντική πηγή αγαθών, μεταξύ των οποίων και ιατρικών ειδών που είναι κρίσιμα για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έχει η ακόλουθη δήλωση της κ. Γιάνκα Ερτέλ «Οι σχέσεις της Ε.Ε. με την Κίνα υφίστανται μια σημαντική μεταβολή. Η εποχή της αφελούς οικονομικής συνεργασίας με την Κίνα έχει τελειώσει. Οι ευρωπαϊκές χώρες ζυγίζουν πλέον τις περιπλοκές για την οικονομία και την ασφάλεια από αυτήν την αλληλεπίδραση. Η διατήρηση τεχνολογίας αιχμής είναι πολύ σημαντική για τη μελλοντική ανταγωνιστικότητα».
Στην πρόσφατη συνάντησή τους η Άνγκελα Μέρκελ και Εμανουέλ Μακρόν δήλωσαν τη δέσμευσή τους για το Ταμείο Ανάκαμψης και τη διατήρηση της ισχύος της Ε.Ε., και εξέφρασαν την ακόλουθη άποψη: «Την γαλλο-γερμανική δέσμευση μπορούμε να τη μετατρέψουμε σε μια στιγμή επιτυχίας».
Κατά την άποψή μου από τα παραπάνω προκύπτει το συμπέρασμα πως η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει τη συνοχή, και έχει την οικονομική δυνατότητα, να αντιμετωπίσει επιτυχώς τις οικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού, και ως εκ τούτου έχει δηλώσει την αποφασιστικότητά της να θέσει αποτελεσματικούς περιορισμούς στις επεκτατικές βλέψεις της Κίνας αναφορικά με την Ευρώπη.