Ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Αλκιβιάδης Στεφανής, επισκέφθηκε την Τετάρτη, 21 Απριλίου, τη Λήμνο, όπου κατέθεσε στεφάνι κατά την επιμνημόσυνη δέηση προς τιμήν των πεσόντων των στρατιωτικών σωμάτων Αυστραλών και Νεοζηλανδών, που συμμετείχαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όπως ανακοινώθηκε, την επιμνημόσυνη δέηση στο κοινοπολιτειακό κοιμητήριο Μούδρου τέλεσε ο μητροπολίτης Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου Ιερόθεος Γ΄.
Το «παρών» έδωσαν ο πρέσβης της Αυστραλίας στην Ελλάδα , Arthur Spyrou, ο περιφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Κωνσταντίνος Μουτζούρης, ο έπαρχος Λήμνου Άγγελος Βλαττάς-Λαμπρινός και ο δήμαρχος Λήμνου, Δημήτρης Μαρινάκης.
Παράλληλα, ο υφυπουργός μετέβη στην έδρα της 88ης Στρατιωτικής Διοίκησης, όπου συνάντησε τον νέο διοικητή, ταξίαρχο Θεόδωρο Αθανασόπουλο και το προσωπικό.
Ακολούθως, επισκέφθηκε την 88η Επιλαρχία Μέσων Αρμάτων, όπου τελέστηκε τρισάγιο στη μνήμη του νεαρού οπλίτη θητείας που βρέθηκε νεκρός στον θάλαμό του, το προηγούμενο Σάββατο.
Ο υφυπουργός Άμυνας Αλκιβιάδης Στεφανής, ο πρέσβης της Αυστραλίας Arthur Spyrou και ο περιφερειάρχης Β. Αιγαίου Κώστας Μουτζούρης, συζήτησαν και για την απόφαση του Υπουργείου Βετεράνων της Αυστραλίας σχετικά με την κατασκευή μνημείων στο νησί της Λήμνου, ως ένδειξη τιμής στην προσφορά των εκστρατευτικών σωμάτων Αυστραλών και Νεοζηλανδών στον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη Μάχη της Καλλίπολης.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΛΗΜΝΟΥ
Όπως είναι γνωστό, στις 25 Απριλίου 1915, ξεκινούσε η Εκστρατεία της Καλλίπολης από το λιμάνι του Μούδρου και τα στρατόπεδα που είχαν αναπτυχθεί σε όλη την περιοχή γύρω από τον Κόλπο.
Ήταν ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου. Τα συμμαχικά στρατεύματα Άγγλοι, Γάλλοι, Αυστραλοί κ.ά. έκαναν απόβαση στις απέναντι από τη Λήμνο ακτές της Καλλίπολης με στόχο την Κωνσταντινούπολη, τον έλεγχο των Στενών και την εξουδετέρωση της Τουρκίας, που ήταν σύμμαχος των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανία κ.ά.)
Η απόβαση την πρώτη και τις επόμενες μέρες και μήνες, μέχρι το τέλος του έτους, απέτυχε οικτρά. Ήταν μια κακοσχεδιασμένη επιχείρησή και, μάλιστα, με πρωτεργάτη τον μετέπειτα διάσημο Ουίνστον Τσόρτσιλ. Η περιοχή της απόβασης γέμισε πτώματα νέων παιδιών, που μόλις έβγαιναν στη στεριά αντιμετώπιζαν τα πυρά των τουρκικών δυνάμεων.
Από εκείνη την περίοδο όπου η Λήμνος, λόγω θέσης, βρέθηκε για άλλη μια φορά να συμμετέχει σε παγκόσμια γεγονότα, αυτό που μένει στο νησί είναι τα Συμμαχικά Νεκροταφεία που υπάρχουν στο Μούδρο και στο Πορτιανού.
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΠΟΛΗΣ ΠΟΥ ΘΑ ΑΠΕΤΡΕΠΕ ΤΗΝ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ
Στις 25 Απριλίου 1915, οι σύμμαχοι αποβιβάζονται στην Καλλίπολη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η μέρα αυτή θεωρείται αποφράδα για την Αυστραλία, καθώς πάμπολλοι στρατιώτες της στάλθηκαν σε μάχη χωρίς επιστροφή. Δεν πολέμησαν επειδή κινδύνευε η εδαφική ακεραιότητα της χώρας τους, αλλά επειδή η κυβέρνησή τους αποφάσισε ως μέλος της βρετανικής κοινοπολιτείας να υποστηρίξει τις επιλογές του Ηνωμένου Βασιλείου.
Η Καλλίπολη είναι η χερσόνησος στο ευρωπαϊκό τμήμα της Τουρκίας, όπου βρίσκεται το στενό των Δαρδανελλίων, το θαλάσσιο πέρασμα που ενώνει την Ευρώπη με τη Ρωσία.
Η περιοχή είχε τεράστια στρατηγική σημασία στην εξέλιξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σκοπός των συμμάχων ήταν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους το στενό των Δαρδανελλίων και να φτάσουν ως την Κωνσταντινούπολη, που ήταν η πρωτεύουσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.
Στην εκστρατεία της Καλλίπολης έλαβαν μέρος 410.000 Βρετανοί, Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί και 79.000 Γάλλοι Σύμφωνα με ιστορικούς, η νίκη των συμμάχων στην Καλλίπολη θα σήμαινε άμεσο τερματισμό της γενοκτονίας των Αρμενίων, το σταμάτημα των διώξεων κατά των ελληνικών πληθυσμών της ανατολικής Θράκης και της Ιωνίας και την αποφυγή της Γενοκτονίας στον Πόντο (1916).
Η ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΠΟΛΗΣ
Η εκστρατεία στην Καλλίπολη αποτελούσε ιδέα του Ουίνστον Τσόρτσιλ, ο οποίος τότε ήταν υπουργός Ναυτικών της βρετανικής κυβέρνησης.
Οι σύμμαχοι θα αποβιβάζονταν στην Καλλίπολη, θα εγκλώβιζαν τους Τούρκους στην ευρωπαϊκή ακτή της Χερσονήσου και θα τους ανάγκαζαν να παραδοθούν. Για τον Τσόρτσιλ, η κατάκτηση της χερσονήσου θα έβγαζε εκτός πλάνου έναν δυνατό σύμμαχο των Γερμανών και θα έκρινε την έκβαση του πολέμου.
Είχε προηγηθεί ο αποκλεισμός του θαλάσσιου περάσματος από τους Γερμανούς και τους Τούρκους. Οι Γερμανοί είχαν επικεντρώσει τις δυνάμεις τους στη Ρωσία με αποτέλεσμα να βρεθεί αποκλεισμένη από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Ο μέγας Δούκας Νικόλαος ζήτησε τη βοήθεια των συμμάχων για να χαλαρώσουν οι πιέσεις των Γερμανών και η Ρωσία να είναι ξανά ελεύθερη να επικοινωνεί με τους συμμάχους. Παρά τις αρχικές αντιρρήσεις, μετά τις πιέσεις των Ρώσων, οι Βρετανοί αποφάσισαν να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο του Τσόρτσιλ στις 15 Ιανουαρίου 1915.
Στην εκστρατεία πήραν μέρος Βρετανοί, Γάλλοι, Νεοζηλανδοί και Αυστραλοί στρατιώτες του εκστρατευτικού σώματος ANZAC. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποφάσισε να ταχθεί στο πλευρό της Αντάντ, καθώς μια ενδεχόμενη νίκη των Συμμάχων δεν θα άφηνε ανεπηρέαστη την Ελλάδα εδαφικά.
Επέτρεψε να χρησιμοποιηθεί η Λήμνος ως ναυτική βάση των συμμάχων και πρότεινε στους Βρετανούς να συμμετέχουν στον πόλεμο Έλληνες στρατιώτες. Οι πολιτικές διαμάχες μεταξύ Στέμματος και κυβέρνησης Βενιζέλου δεν επέτρεψαν τελικά την ελληνική συμμετοχή στη μάχη της Καλλίπολης.
Γάλλοι στρατιώτες στην Λήμνο
Το νησί της Λήμνου αποτέλεσε τη ναυτική βάση των συμμάχων κατά τη διάρκεια της εκστρατείας της Καλλίπολης Συμμαχικά πλοία βυθίζονται Ο Τσόρτσιλ πίστευε ότι οι Τούρκοι θα ήταν ευάλωτοι σε ναυτική επίθεση. Στις 19 Φεβρουαρίου, το ναυτικό σώμα των συμμάχων βομβάρδισε τις θέσεις των Τούρκων στην Καλλίπολη. Ένα μήνα αργότερα, συμμαχικά πλοία προσπάθησαν ξανά να παραβιάσουν το στενό των Δαρδανελλίων αλλά χωρίς επιτυχία.
Τρία βρετανικά θωρηκτά βυθίστηκαν και άλλα δύο τέθηκαν εκτός μάχης. Εφόσον η παραβίαση του στενού ήταν αδύνατη από τη θάλασσα, αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί η απόβαση του στρατιωτικού σώματος στη χερσόνησο. H απόβαση των συμμάχων Στις 25 Απριλίου 1915, εφτά μεραρχίες των Συμμάχων αποβιβάστηκαν σε πέντε διαφορετικά σημεία της Χερσονήσου. Η πρώτη αποβίβαση πραγματοποιήθηκε στο Μπουλαΐρ και στον όρμο Μπεσηκίων και τα υπόλοιπα σώματα αποβιβάστηκαν στις περιοχές Γκαμπά-Τεπέ, Κουμ-Καλέ και Άκρα Έλλης.
Οι τούρκοι στρατιώτες περίμεναν τους συμμάχους στις ακτές της Καλλίπολης πίσω από ισχυρά οχυρά. Οι σύμμαχοι είχαν να αντιμετωπίσουν έναν καλά προετοιμασμένο στρατό που τους επιτέθηκε με το που πάτησαν το πόδι τους στα τουρκικά εδάφη. Έως τον Μάιο οι Βρετανοί μετρούσαν χιλιάδες απώλειες.
Στη Νέα Ζηλανδία και την Αυστραλία έχει καθιερωθεί η ημέρα ANZAC, η οποία θεωρείται εθνική επέτειος και ημέρα μνήμης για τους νεκρούς της μάχης της Καλλίπολης .
Τους επόμενους μήνες οι συγκρούσεις μετατράπηκαν σε πόλεμο χαρακωμάτων. Τον Αύγουστο οι Σύμμαχοι ενισχύθηκαν με στρατιωτικό σώμα και πραγματοποίησαν νέα επίθεση κατά των Τούρκων. Ενώ τις πρώτες μέρες η επιχείρηση ήταν επιτυχής, τα σχέδια τους χάλασε ένας άγνωστος Τούρκος στρατιωτικός, που αργότερα θα γινόταν ο ιδρυτής του νεοτουρκικού κράτους, ο Μουσταφά Κεμάλ.
Ο Κεμάλ είχε μόλις προαχθεί στο βαθμό του συνταγματάρχη και είχε ζήτησε να είναι υπεύθυνος για την διοίκηση της άμυνας της Ραιδεστού.
Εφάρμοσε δική του αμυντική τακτική και ανάγκασε την Αντάντ να υποχωρήσει. Μετά από αρκετούς μήνες παραμονής στην χερσόνησο της Καλλίπολης, οι σύμμαχοι ήταν ακόμα καθηλωμένοι στις ακτές και ήταν αδύνατον να προχωρήσουν. Μετρούσαν ήδη χιλιάδες απώλειες από τις σκληρές μάχες και τις αρρώστιες που τους θέριζαν.
Συνολικά 247.000 ήταν οι νεκροί, οι τραυματίες και οι αγνοούμενοι από την πλευρά των συμμάχων. Πολλοί πέθαναν από αρρώστιες. Η αφόρητη ζέστη του καλοκαιριού, η έλλειψη φαγητού οδήγησε πολλούς στρατιώτες σε θάνατο από δυσεντερία.
Η εκστρατεία της Καλλίπολης είχε καταλήξει σε αδιέξοδο. Οι Σύμμαχοι είχαν υποτιμήσει τους αντιπάλους τους. Απ’ ό,τι φάνηκε, δεν γνώριζαν την ετοιμότητα των τούρκικων στρατευμάτων. Οι Γερμανοί είχαν τοποθετήσει στην Καλλίπολη, αρκετούς μήνες πριν την εισβολή, πολυβόλα, τα οποία χειρίζονταν Γερμανοί στρατιώτες.
Επιπλέον οι Τούρκοι είχαν ναρκοθετήσει το στενό των Δαρδανελλίων ώστε να είναι αδύνατη η κατάληψη της περιοχής δια θαλάσσης. 7 Ιανουαρίου 1916, δύο μέρες πριν την τελική εκκένωση της χερσονήσου από τους συμμάχους. Ο Ουίνστον Τσόρτσιλ παραιτήθηκε από την κυβέρνηση μετά τον όλεθρο της Καλλίπολης .
Η βρετανική κυβέρνηση δεχόταν έντονες πιέσεις να τερματίσει την εκστρατεία. Οι σύμμαχοι είχαν υποστεί τεράστιο στρατιωτικό πλήγμα και δεν υπήρχε καμία ελπίδα να κερδίσουν τους Τούρκους.
Τον Ιανουάριο του 1916, έπειτα από οχτώ μήνες παραμονής στην τούρκικη χερσόνησο, τα συμμαχικά στρατεύματα αποχώρησαν από τα Δαρδανέλια χωρίς να υποστούν περαιτέρω απώλειες. Ήταν μια από τις μεγαλύτερες νίκες των Τούρκων και παράλληλα μια από τις μεγαλύτερες ήττες στην βρετανική ιστορία. Η αποτυχία της εκστρατείας αυτής στέρησε από τον Ουίνστον Τσόρτσιλ τη θέση του στην κυβέρνηση.
Η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ANZAC DAY ΚΑΙ ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΑΥΣΤΡΑΛΟΙ
Χιλιάδες πολίτες της Αυστραλίας αναμένεται να λάβουν μέρος την Κυριακή στις παρελάσεις και τις άλλες εκδηλώσεις που θα γίνουν με την ευκαιρία της ς επετείου της αιματηρής απόβασης Αυστραλών και Νεοζηλανδών στρατιωτών στην Καλλίπολη, μιας επετείου που έγινε γνωστή ως Anzac Day.
Σημειώνουμε ότι στην απόβαση της Καλλίπολης πήραν μέρος και 12 Ελληνοαυστραλοί: ο δεκανέας Τζακ Μαρκ, ο υποδεκανέας Τζον Ζαβιτσάνος και οι στρατιώτες Πέρσυ Κουκουσάκης, Κώστας Αρώνης, Γιώργος Κρίτων, Ρόμπερτ Κρόκος, Άθα Χάλκας, Λεωνίδας Μανούσου, Γιώργος Πάπας, Πίτερ Ράντος, Ρόι Ραλφ και Αναστάσιος Ρεμπέα. Ο μόνος άτυχος υπήρξε ο 24χρονος μάγειρας Πίτερ Ράντος, που έπεσε στο πεδίο της μάχης.
Κάθε χρόνο στις 25 Απριλίου η Αυστραλία τιμά με εκδηλώσεις σε ολόκληρο τον κόσμο την επέτειο αυτή, με επίκεντρο την Καλλίπολη. Στη Λήμνο, όπου αποτέλεσε πέρασμα για την απόβαση της Καλλίπολης και πολλοί Αυστραλοί βρήκαν καταφύγιο μετά την καταστροφή, υπάρχουν τα δύο στρατιωτικά νεκροταφεία και ένα μνημείο για να θυμίζουν το πέρασμα των Αυστραλονεοζηλανδών από την ελληνική γη.