ΕΦΟΣΟΝ δεν γνωρίζουμε τίποτα για τον Όμηρο, κάθε σημερινή ανάγνωση των επών του είναι φυσικό να ασκεί κάποια βία πάνω στο κείμενο.
ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ την ομηρική αυθεντικότητα μόνο στα πολεμικά ήθη, προβάλλοντας δηλαδή την Ιλιάδα και αποσιωπώντας την Οδύσσεια, η «Ομηρική μάχη» αναλαμβάνει να περιγράψει τον ομηρικό πολεμιστή ως μια από τις πιο ακέραιες εμφανίσεις της ελληνικής ψυχής.
ΟΙ αξίες γεννιούνται πάντα μέσα στον κίνδυνο και τον πόλεμο.
ΔΕΝ είναι, λοιπόν, παράξενο που το έπος –παρά τις σφαγές και τις αιμοσταγείς αριστείες– παρουσιάζεται ως ένα πολύπτυχο εγχειρίδιο ήθους, όπου, κατάπληκτος ο αναγνώστης, ανακαλύπτει ότι η «αρετή» και το «αγαθό» ταυτίζονται με τη δεινότητα στην ανθρωποκτονία.
ΤΙ να ενσαρκώνουν αυτοί οι πολεμιστές, που διαπρέπουν με το δόρυ στο χέρι;
ΤΗΝ απάντηση δίνει ο Πλάτωνας, που αποπέμπει οριστικά από τον ελληνικό κόσμο τον επικό ήρωα και, φυσικά, τον δημιουργό του έπους.
ΕΧΟΥΝ περάσει αρκετά χρόνια, από τότε που διάβασα την Ιλιάδα και την Οδύσσεια, καθώς και το βιβλίο του Κωστή Παπαγιώργη η «Ομηρική Μάχη», απ’ όπου αντέγραψα και το πιο πάνω απόσπασμα.
ΕΚΤΟΤΕ, έχουν γραφεί δεκάδες βιβλία, από πολλούς και διάφορους ιχνηλάτες της ιστορίας, οι οποίοι, μελετώντας σε βάθος τη μνημειώδη ποίηση του Ομήρου, την προσεγγίζουν και την ερμηνεύουν διαφορετικά, προσπαθώντας να φωτίσουν και τις «αόρατες» σκιές της.
ΚΑΙ δεν θα μπορούσε, βέβαια, να γίνει διαφορετικά, αφού, τόσο η Οδύσσεια όσο και η Ιλιάδα, 2.700 χρόνια από τότε που γράφτηκαν από τον Όμηρο, συνεχίζουν να συγκαταλέγονται μεταξύ των δέκα πιο πολυδιαβασμένων βιβλίων σε ολόκληρο τον κόσμο και να συναρπάζουν τους αναγνώστες τους.
ΓΙΑ να ξαναθυμηθώ, λοιπόν, τα όσα έχω διαβάσει και να εμπλουτίσω τις ελλιπείς και περιορισμένες γνώσεις μου, «για το τι ήθελε να πει ο ποιητής», αποφάσισα το περασμένο Σάββατο να παρακολουθήσω δυο διαλέξεις: μια για την Οδύσσεια και μια για την Ιλιάδα.
ΟΙ διαλέξεις δόθηκαν στο πλαίσιο του Φεστιβάλ για τον Όμηρο, που γίνεται στη Μελβούρνη αυτήν την εβδομάδα και αυτές που παρακολούθησα δόθηκαν στο Πολιτιστικό Κέντρο της Ελληνικής Κοινότητας και το Ελληνικό Μουσείο.
ΣΤΗ διάλεξη για την Οδύσσεια, στο Πολιτιστικό Κέντρο μίλησε ο καθηγητής Τζέιμς Ο’Μάλι και για την Ιλιάδα, ο γνωστός Αυστραλός συγγραφέας Ντέιβιντ Μαλούφ και ο καθηγητής του Πανεπιστημίου La Trobe, Κρις Μακί, που έχει σπουδάσει Αρχαία Ελληνικά και Λατινικά και έχει μελετήσει την ποίηση του Ομήρου.
ΤΑ πιο πάνω λόγια, δεν τα έγραψα για να σας πω, ότι οι διαλέξεις ήταν καλές και διαφωτιστικές, για όσους ήθελαν να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους, αλλά για να σας πω, ότι ο εδώ υπαρκτός ελληνισμός, «που πίνει νερό» στο όνομα των αρχαίων Ελλήνων, έλαμψε, για άλλη μια φορά, διά της απουσίας του.
ΟΛΟΙ εμείς, που αισθανόμαστε υπερήφανοι, κάθε φορά που ακούμε έναν «ξένο», να αναφέρεται στους αρχαίους προγόνους μας, κατά βάθος δεν δίνουμε «δεκάρα τσακιστή», για τον πολιτισμό τους…
ΚΑΙ, βεβαίως, δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Πώς να ενδιαφερθείς περισσότερο, για κάτι που δεν γνωρίζεις;
ΟΙ γνώσεις μας γύρω από τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, είναι εντελώς ανεπαρκείς, έως ανύπαρκτες…
ΕΙΜΑΣΤΕ τόσο άσχετοι, που ούτε την κληρονομιά που, κατά λάθος βρήκαμε, μιας και γεννηθήκαμε εκεί, δεν μπορούμε να αξιοποιήσουμε και να διαχειριστούμε…
ΤΩΡΑ θα μου πείτε (και δικαιολογημένα), ότι από τη στιγμή που το ελληνικό κράτος, χρησιμοποιεί τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό ως τουριστικό και όχι πολιτιστικό προϊόν, τι μπορούμε να κάνουμε εμείς;
ΑΣΕ που εμείς εδώ έχουμε και άλλες δουλειές να κάνουμε. Σιγά μην αφήσουμε τα δικά μας Φεστιβάλ, για τη Σαρδέλα, το Ούζο, τη Φασολάδα, το Κρασί, τη Φασκομηλιά, τον Ταύρο, τα σουβλάκια, τα πανηγύρια, και τις γιορτούλες για τις εθνικές επετείους και την απελευθέρωση των ιδιαίτερων πατρίδων μας, να πάμε να ακούσουμε τι λένε για τον Όμηρο.
ΑΠΟ τη στιγμή που είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων -και αυτό το ξέρουν όλοι-, δεν χρειάζεται να ξέρουμε και τις… περιττές λεπτομέρειες για τα ποιήματα του Ομήρου ή για το τι έγραφε ο Θουκυδίδης, ο Ηρόδοτος, ο Αισχύλος και ο Ευριπίδης…
ΑΥΤΑ είναι για τους «ξένους» που ανακαλύπτουν… καθυστερημένα τους αρχαίους Έλληνες και όχι εμάς τους απογόνους τους, που φέρουμε στο… DNA μας τον πολιτισμό τους…
ΣΤΗ συνέχεια αναδημοσιεύω από την εφημερίδα «Καθημερινή» ένα σχετικό απόσπασμα, από το άρθρο που έγραψε μετά την επίσκεψη του Μπαράκ Ομπάμα στην Αθήνα, ο Στέφανος Κασσιμάτης. Να πως έχει:
«ΕΙΜΑΣΤΕ απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων». Το είπε ο Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας στον Πρόεδρο Ομπάμα.
ΔΕΝ είναι μόνον το κύρος του Προέδρου, που με κάνει να σταματήσω στη φράση του, είναι και ο τρόπος της εκφοράς.
ΤΟ είπε ως διαπίστωση, ως δεδομένο, ως «fact of life», που θα έλεγε ο Τσίπρας. Όπως όταν σε ρωτάει κάποιος, πού είναι η στάση του μετρό και εσύ -που ξέρεις- του λες.
ΣΤΗΝ προκειμένη περίπτωση, δεν είχε προηγηθεί ερώτηση του Προέδρου Ομπάμα· η απάντηση δόθηκε προληπτικά διά παν ενδεχόμενο, που λένε. Για να ξέρει, επειδή μετά θα πήγαινε στη χώρα του Φαλμεράιερ. (σημ.: όταν δηλαδή στη συνέχεια θα επισκεπτόταν τη Γερμανία).
ΣΤΗ συνέχεια σχολιάζοντας, επίσης, ο Κασσιμάτης και ομιλία του Αλέξη Τσίπρα, έγραψε:
«Ο πρωθυπουργός, απευθυνόμενος στον Ομπάμα, αναφέρθηκε δύο φορές σε αυτά που, όπως είπε, «κουβαλάει ο λαός μας μέσα του», από την αρχαιότητα: την παράδοση της δημοκρατίας, την πνευματική και την πολιτισμική παράδοση.
ΔΕΝ έχω πρόθεση να ειρωνευθώ τις απλοϊκές ιδέες του πρωθυπουργού επί του ζητήματος της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού, όσο και αν δεν τις συμμερίζομαι.
ΑΝΤΙΘΕΤΩΣ, αποδέχομαι την ισχύ τους και τη χρησιμοποιώ για να υποστηρίξω την πρότασή μου. Γιατί;
ΔΙΟΤΙ το σκέπτομαι ως εξής: αν όλα αυτά τα σπουδαία τα μεταφέρουμε μέσα μας ως απόγονοι, επειδή μας μεταδίδονται με την κληρονομικότητα, τότε είναι λογικό να καταργούμε, λ.χ., τη διδασκαλία των αρχαίων.
ΤΙ να τα κάνουμε, άμα τα έχουμε μέσα μας; Εφόσον τα αρχαία δεν φεύγουν με την αφόδευση, θα τα βρούμε εκεί μέσα μας όταν τα χρειαστούμε.
ΛΟΓΙΚΟ, επίσης, να μη μας πειράζει, ούτε αν η Δημοκρατία μας, έχει σχεδόν καταστραφεί από το καρκίνωμα του εθνικολαϊκισμού.
ΚΑΙ αυτήν την έχουμε μέσα μας και άρα είναι ασφαλής – γύρω μας, άσ’ τη να διασύρεται· «το μέσα μετράει, φίλε, όχι το έξω», όπως μπορεί να σας βεβαιώσει και ο τελευταίος πίθηκος, στο τελευταίο καφενείο της τελευταίας τρύπας της ελληνικής γης, όπου μπορούν να ζουν άνθρωποι.
ΛΟΓΙΚΟ, τέλος, να πιστεύουμε κατά πλειοψηφία ότι μας ψεκάζουν, διότι τον λόγο και την επιστήμη τα έχουμε μέσα μας ως Έλληνες, οπότε ας τα αφήσουμε να κοιμούνται για να μεγαλώσουν…».
ΑΥΤΑ για σήμερα και τα συμπεράσματα δικά σας…