«Με τον όρο Ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος, Μάρτιος 1946- Αύγουστος1949, εννοούμε την περίοδο ενόπλων συγκρούσεων που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα μεταξύ του Ελληνικού Στρατού και των ανταρτικών δυνάμεων του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας».

***

ΠΕΡΑΣΑΝ πάνω από 70 χρόνια. Όμως το θέμα του εμφυλίου πολέμου (1946-1949) παραμένει καυτό. Και θα καίει όσο δεν αποκαλύπτεται η αλήθεια και από τις δυο πλευρές.

ΠΟΛΛΟΙ αποτόλμησαν να πουν την «αλήθεια» τους: μίλησαν σε συμπόσια, έδωσαν συνεντεύξεις, έγραψαν απομνημονεύματα, αφηγήθηκαν βιώματα, λυτρώθηκαν. Άλλοι βασανίζονται με «εσωτερικούς» δικούς τους «εμφυλίους». Φυσικά, το σημαντικό -όπως λέει ο Ουμπέρτο Έκο- δεν είναι να έχεις αναμνήσεις, αλλά να έρχεσαι αντιμέτωπος με αυτές. Η διαχείριση της μνήμης όμως, δεν είναι εύκολη υπόθεση: πολλοί σιωπούν, «φεύγουν» χωρίς να μιλήσουν!

ΒΕΒΑΙΑ, η Ιστορία δεν είναι μόνο μαρτυρίες απλών ανθρώπων ή καταγραφή ντοκουμέντων. Ιστορία είναι η γραφίδα που κρατάει διαρκώς στο χέρι ο πανδαμάτωρ χρόνος καταγράφοντας και ξεκαθαρίζοντας από τη θολούρα κάθε υποτιθέμενη «ιστορική» αλήθεια. Όπως ακριβώς κάνει το τρεχούμενο νερό στο ποτάμι που, στο πέρασμά του, ξελαμπικάρει τις πέτρες. Γι’ αυτό, περιμένουμε τη δημοσιοποίηση των επίσημων αρχείων του ΚΚΕ. Τότε η Ιστοριογραφία θα μπορέσει να θεωρήσει εαυτήν α δ έ κ α σ τ η. Λένε ότι η Ιστορία γράφεται από τους νικητές. Πιθανόν. Όμως, πρόκειται για προσωρινή «ιστορία» που εξυπηρετεί μόνο πολιτικές σκοπιμότητες. Αυτές ανατρέπονται εύκολα σε μια ευνομούμενη πολιτεία, είτε από συνεχείς αναθεωρήσεις είτε από έρευνες/προσθήκες ιστορικών στοιχείων.

ΜΕΡΟΚΑΜΑΤΙΑΡΗΔΕΣ αγρότες, κατατρεγμένοι Πόντιοι πρόσφυγες, οι γονείς και οι συγγενείς μου. Έζησα σε πολύ μικρή ηλικία τα τρομερά χρόνια του εμφυλίου -κυρίως τον απόηχό τους- στη Μακεδονία. Βιώνω μέχρι σήμερα τις συνέπειές του. Φορές, νιώθω εξόριστος σε μια δυστοπία της οποίας μερικές βαριές λέξεις («ανταρτοπόλεμος», «συμμοριτοπόλεμος», «ανταρτόπληκτα», «κουκουέδες», «φασίστες», «παιδομάζωμα» κ.ά.) μένουν σφηνωμένες σαν καρφιά στο μυαλό μου. Το ίδιο θα συμβαίνει και με τους επιζήσαντες της «άλλης πλευράς». Με άλλες λέξεις… Ζούμε σέρνοντας ένα βασανιστικό παρελθόν που κανένας «νήδυμος -αδιατάρακτος- ύπνος» -όπως λέει ο Σωτήρης Δημητρίου- δεν μπορεί να αλαφρύνει.

ΠΟΛΛΟΙ και ποικίλοι είναι οι πόλεμοι. Μα, πιο άγριος και απάνθρωπος από τον εμφύλιο δεν υπάρχει. Το μαύρο χρώμα του, σαν άλλος αόρατος ιστός, παγιδεύει την ύπαρξή σου. Επιδρά -δέστε το στη μεταπολιτευτική και στη μνημονιακή πολιτική- στον τρόπο με τον οποίο βλέπει κανείς τα πράγματα… Ανδρωθήκαμε στο ήμασταν, με τα γεγονότα μιας τραγικής δεκαετίας, τις αντιλήψεις και τα έντονα πάθη που ακόμη και σήμερα δυστυχώς διαποτίζουν το σήμερα, το είμαστε. Κάθε «μεταρρυθμιστική» ιδέα, κάθε απόπειρα ή ενέργεια συμφιλίωσης με το παρελθόν, φιλτράρεται αναγκαστικά από προσωπικά βιώματα που επηρεάζουν άμεσα το σήμερα που με τη σειρά του διαμορφώνει το αύριο.

ΤΟ ΤΙ υπήρξε για μένα προσωπικά ο εμφύλιος, έχει ξαναγραφεί: στίγματα από αλληλοφονικά, ανείπωτες αγριότητες στα χωριά, δεύτερο κάψιμο του χωριού μας (1947), παντού θρήνος, μαυροφορεμένες γυναίκες, πείνα· γενειοφόροι «αντάρτες», ζωσμένοι χιαστί τ’ άρματα, να απειλούν με το όπλο τη χαροκαμένη μάνα, εμένα πεντάχρονο και την αδελφή μου· να καίνε το προσφυγόσπιτό μας, να εξαφανίζονται στο πουθενά. Κι όπως γράφαμε (* ), «Το δέντρο της ζωής μας έμεινε για πάντα «καμένο» από εκείνο τον «σπάταλο σε αίμα» αδελφοκτόνο πόλεμο: πέντε από τα κλαδιά-ριζώματά του (5 μέλη της οικογένειάς μας) «έφυγαν» βίαια, θύματα ιδεοληψιών και μοιραίων παιχνιδιών εξουσίας των ξένων». Η εικόνα του εμφυλίου «μου» είναι κατάμαυρη.

… ΠΡΟΧΘΕΣ, «Σάββατο των Ψυχών» (18/2/17), στη Μητρόπολη Χανίων ξαναμνημονεύσαμε νοερά τους νεκρούς και των δυο παρατάξεων. Για καταλλαγή ψυχών, ζωντανών και νεκρών. Έτυχε να’ χω στη ζωή μου καρδιακούς φίλους/συγγενείς «συμπαιδοπολίτες»: με γονείς αριστερούς που όμως κυνηγήθηκαν άγρια στο Παραπέτασμα και έλιωσαν εκεί λησμονημένοι (Ουγγαρία). Δεν αποτελούμε επομένως ξεχωριστή περίπτωση. Και «η άλλη πλευρά» είχε ανάλογα, ίσως και σε χειρότερη εκδοχή, θύματα. Κι αν σήμερα υπάρχει σιωπή, είναι γιατί ο εμφύλιος υπήρξε μια βαθύτατα διχαστική περίοδος της μεταπολεμικής ιστορίας μας.

ΝΕΕΣ μελέτες δημοσιοποιούνται. Πολλές αλλάζουν ακράδαντες πεποιθήσεις περί του εμφυλίου, ανατρέπουν κομματικές μονολιθικότητες ή αποκαλύπτουν εσκεμμένες αποκρύψεις. Πιστεύουμε πως, έστω αργά, η αλήθεια θα αποκαλυφθεί.

ΕΙΝΑΙ γεγονός ότι η εμπλοκή μιας (οποιασδήποτε) «στρατευμένης» ιδεολογίας στην ερμηνεία ιστορικών γεγονότων, προκαλεί μόνο σύγχυση: για τον εμφύλιο, επί 40 χρόνια (1949-1989) κυριαρχούσε η άποψη των «νικητών». Στη μεταπολίτευση, για άλλα 40 χρόνια κυριάρχησε η «αριστερή» άποψη. Όμως, ο εμφύλιος υπήρξε μια οδυνηρότατη εθνική τραγωδία, όχι μόνο παραταξιακή διένεξη. Όταν, λοιπόν, δημοσιοποιηθεί (αν δημοσιοποιηθεί ποτέ!) όλη η αλήθεια, πιστεύουμε ότι αυτή θα αποτελέσει οδηγό για τις επόμενες γενιές: τί και για ποιο λόγο θα πρέπει να αποφεύγουν οι νέοι κάθε είδους «στρατεύσεις», ώστε να μη γίνονται θύματα ιδεοληπτικών παθών τα οποία οδηγούν αναπόφευκτα μόνο στην αυτοκτονία ενός λαού: με μόνους κερδισμένους τους ξένους.

*Από τα «Χανιώτικα Νέα», 28-2-2017, του συμμαθητή και παιδοπολίτη φίλου μου Σταύρου Καλαϊτζόγλου, που γράφει και εκ μέρους μου. (Οι επεξηγηματικές σημειώσεις παραλείφτηκαν).