Την περασμένη εβδομάδα είδαμε πως το 1957, με τη Συνθήκη της Ρώμης, δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ), η οποία απαρτιζόταν από την Γαλλία, την Δυτική Γερμανία, την Ιταλία, το Βέλγιο, την Ολλανδία, και το Λουξεμβούργο.

Στόχος της ΕΟΚ ήταν η ελεύθερη μετακίνηση κατοίκων των κρατών-μελών, και η ανεμπόδιστη διακίνηση αγαθών, υπηρεσιών, και κεφαλαίων.

Τον Φεβρουάριο του 1992, με την υπογραφή της Συνθήκης του Μάαστριχτ, η ΕΟΚ μετονομάσθηκε σε Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) και ιδρύθηκε η Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ).

Τον Ιανουάριο του 2002 το ευρώ καθιερώθηκε ως το κοινό νόμισμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντικαθιστώντας τα εθνικά νομίσματα. Όμως από τα 27 κράτη-μέλη της Ε.Ε. μόνο 16 έχουν υιοθετήσει το ευρώ ως το κοινό τους νόμισμα. Τα 16 αυτά κράτη απαρτίζουν την ευρωζώνη*.
Από τα παραπάνω γίνεται αντιληπτό πως η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν αποτελεί έναν ομοειδή συνασπισμό κρατών, αφού 11 από τα 27 κράτη-μέλη της χρησιμοποιούν ακόμη τα εθνικά τους νομίσματα.

Σε περίπου 500 εκατομμύρια ανέρχονται οι κάτοικοι των 27 κρατών-μελών της ΕΕ, καθιστώντας την πληθυσμιακά τρίτη δύναμη του Πλανήτη μας, μετά την Κίνα και την Ινδία.

Τα κύρια θεσμικά όργανα της ΕΕ είναι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο.
Tο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ) εκλέγεται από τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να εκπροσωπήσει τα συμφέροντά τους. Οι εκλογές διεξάγονται ανά πενταετία. Δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι έχει κάθε πολίτης των κρατών-μελών, σε οποιοδήποτε μέρος της ΕΕ και αν κατοικεί. Οι πιο πρόσφατες εκλογές πραγματοποιήθηκαν τον Ιούνιο 2009. Το σημερινό Κοινοβούλιο αριθμεί 736 μέλη από όλες τις 27 χώρες της ΕΕ.

Το Συμβούλιο είναι το κύριο όργανο λήψης αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εκπροσωπεί τα κράτη-μέλη, και στις συνεδριάσεις του παρευρίσκεται ένας υπουργός από κάθε κυβέρνηση κράτους-μέλους της Ένωσης. Το ποιος υπουργός παρευρίσκεται σε κάθε συνεδρίαση εξαρτάται από τα υπό συζήτηση θέματα.

Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΑΦΗΝΕΙ ΑΠΑΘΗ ΤΟ ΛΑΟ

Δεδομένου ότι οι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου επηρεάζουν, άμεσα ή έμμεσα, τη ζωή όλων των πολιτών της ΕΕ, η έλλειψη ενδιαφέροντος για την προσέλευσή τους στις ευρωεκλογές είναι ανεξήγητη. Στις εκλογές του Ιουνίου 2009 η αποχή των πολιτών στα 27 κράτη-μέλη της Ένωσης κυμάνθηκε γύρω στο 57%.
Η ερμηνεία που μπορεί να δώσει κανείς γι’ αυτό το φαινόμενο είναι ότι ο γραφειοκρατικός χαρακτήρας της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν κατόρθωσε να πείσει τους λαούς των μελών της ότι έχει τη δυνατότητα να δώσει λύσεις στα καθημερινά τους προβλήματα.

Αυτή είναι μια από τις βασικές αδυναμίες της ΕΕ. Οι πολίτες των μελών της επικεντρώνουν την προσοχή τους στις εθνικές εκλογές, γιατί κρίνουν πως από εκείνες θα εξαρτηθεί η μελλοντική πορεία της χώρας τους, και ως εκ τούτου και η δική τους προσωπική ζωή.

Με άλλα λόγια, μέχρι στιγμής δεν έχει διαμορφωθεί η συνείδηση στους λαούς της ΕΕ πως έχουν κοινή μοίρα, και πως η ευημερία του ενός βρίσκεται σε στενή συνάρτηση με την ευημερία των υπόλοιπων 26. Τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως ο Ευρωπαίος πολίτης δεν έχει πεισθεί ότι στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διακυβεύεται κάτι ουσιαστικό για τη ζωή του.
Για το λόγο αυτό η λέξη «ένωση» στην επωνυμία Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει την συνηθισμένη έννοιά της. Δεν πρόκειται για ουσιαστική ένωση, παρά για γραφειοκρατική.

Το ερώτημα όμως είναι αν οι λαοί της Ε.Ε. επιθυμούν μια πιο ουσιαστικά «ενωμένη» Ευρώπη, πράγμα που οπωσδήποτε θα σήμαινε τη μείωση της εθνικής αυτονομίας των κρατών-μελών, και αντίστοιχα την ενδυνάμωση των ευρωπαϊκών κοινοβουλευτικών θεσμών, ίσως σε βαθμό που πολιτικά θα προσέγγιζαν την διοικητική συγκρότηση χωρών όπως οι ΗΠΑ ή η Ομοσπονδία της Αυστραλίας.

Δεν είναι λίγοι οι πολιτικοί σχολιαστές και οι διεθνολόγοι που πιστεύουν πως μια Ε.Ε. που δεν είναι πολιτικά, διοικητικά και οικονομικά ενοποιημένη θα συνεχίσει να είναι εκτεθειμένη στις κερδοσκοπικές επιθέσεις του διεθνούς κεφαλαίου, και στην πολιτική μεγάλων οικονομικών δυνάμεων, όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ρωσία.
Είναι προφανές ότι οι προκλήσεις και οι ιστορικές συγκυρίες της εποχής μας απαιτούν ριζικές αλλαγές στη δομή, και στον τρόπο λειτουργίας, της Ε.Ε. Αλλαγές που θα καταστήσουν δυνατή την άσκηση μιας κοινής οικονομικής και εξωτερικής πολιτικής.

ΣΥΝ ΑΘΗΝΑ ΚΑΙ ΧΕΙΡΑ ΚΙΝΕΙ…

Ένα από τα προβλήματα, και ίσως το πιο σημαντικό, που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι η μεγάλη οικονομική ανομοιομορφία μεταξύ των κρατών-μελών που την απαρτίζουν.
Η ανομοιομορφία αυτή γίνεται ιδιαίτερα αισθητή μεταξύ των 16 χωρών που απαρτίζουν την ευρωζώνη, δηλαδή των κρατών-μελών που έχουν το ευρώ ως κοινό νόμισμα.

Συχνή είναι η αναφορά σε πλούσιες χώρες του Βορρά – Γερμανία, Γαλλία, σκανδιναβικές χώρες – και σε φτωχές χώρες του Νότου – Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, ακόμη και Ιταλία. Στις χώρες αυτές έχει τώρα προστεθεί και η Ιρλανδία, παρόλο που βρίσκεται στο Βορρά.

Είναι γνωστό πως οι χώρες του Νότου άρχισαν την ανάπτυξή τους πολύ πιο αργά από τις χώρες του Βορρά. Επιπλέον, οι συνθήκες που επικρατούσαν στις οικονομίες των χωρών αυτών – βραδυκίνητη κρατική μηχανή, συντεχνιακή νοοτροπία με αντιαναπτυξιακές συνέπειες, χαμηλή παραγωγικότητα και μεγάλες κοινωνικές ανισότητες – λειτούργησαν ανασταλτικά στο χώρο της οικονομίας, με αποτέλεσμα τη διεύρυνση του οικονομικού χάσματος μεταξύ των χωρών του Βορρά και του Νότου.
Έτσι, ο υπερβολικός δανεισμός, και ως συνέπεια η υπερχρέωση του δημόσιου τομέα, αναπόφευκτα οδήγησαν την Ελλάδα στο δάνειο των 110 δισεκατομμυρίων ευρώ διά μέσου του Μνημονίου.

Εκείνο που δεν περίμενε η διεθνής αγορά ήταν η ανάγκη και της Ιρλανδίας να καταφύγει στο πρόγραμμα στήριξης από την ΕΕ. Τώρα αναμένεται πως και η Πορτογαλία θα βρεθεί στην ίδια θέση, και στη συνέχεια ίσως και η Ισπανία. Αλλά και η οικονομική κατάσταση της Ιταλίας προξενεί ανησυχίες.
Εν όψει αυτής της κατάστασης, τίθεται το ερώτημα: ήταν λάθος η Ελλάδα να εισέλθει στην ευρωζώνη; Εξάλλου, η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, το δήλωσε απερίφραστα πρόσφατα πως η προηγούμενη σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση δεν έπρεπε να δεχθεί την Ελλάδα στην ευρωζώνη. Δεδομένου ότι η Γερμανία είναι η μεγαλύτερη, και οικονομικά ισχυρότερη χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τοποθετήσεις όπως η παραπάνω έχουν μεγάλη βαρύτητα.
Προφανώς η κ. Μέρκελ δυσανασχετεί γιατί οι Γερμανοί φορολογούμενοι καλούνται να βγάλουν την Ελλάδα από την οικονομική κρίση στην οποία οδηγήθηκε από καθαρά δικές της επιλογές.

Σύμφωνα με τον Ναπολέοντα Μαραβέγια, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών (Ελευθεροτυπία, 21/11/10), η συμμετοχή χωρών όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ισπανία στην ευρωζώνη, μαζί με τις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες, δεν πληρούσε τις αναγκαίες προϋποθέσεις, όπως αυτές προσδιορίζονται από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ.

Οι παραπάνω χώρες πίστεψαν πως εξασφαλίζοντας οικονομική σταθερότητα και χαμηλά επιτόκια, ως μέλη της ευρωζώνης, θα επιτύγχαναν μεγάλη αύξηση των εγχώριων και ξένων επενδύσεων και συνεπώς ταχύρρυθμη ανάπτυξη και γρήγορη πραγματική σύγκλιση με τις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες της ευρωζώνης.
Πράγματι, οι χώρες του Νότου σημείωσαν οικονομική ανάπτυξη τα πρώτα χρόνια μετά την ένταξή τους στην ευρωζώνη, όμως η ανάπτυξη αυτή στηριζόταν στην τάση των καταναλωτών να δανείζονται για την αγορά των καταναλωτικών αγαθών, και σε μεγαλύτερο βαθμό στη συνεχή σύναψη δανείων εκ μέρους του κράτους για την κάλυψη των δημόσιων λειτουργικών του αναγκών.

Στην περίπτωση της Ελλάδας οι κυβερνήσεις έκαναν και το εξής παράλογο: προκειμένου να καλύψουν τους τόκους από τα προηγούμενα δάνειά τους, προσέφευγαν σε νέα δάνεια με πολύ υψηλά επιτόκια, λόγω του υψηλού ρίσκου αποπληρωμής των δανείων τους.
Και όπως λέει η παροιμία «Ήταν στραβό το κλήμα, τό ’φαγε κι ο γάιδαρος». Λες και δεν έφταναν οι εγγενείς οικονομικές δυσχέρειες, ήρθε και η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, και έφερε τη χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας.

Σε τελική ανάλυση δεν φταίει το ευρώ για την οικτρή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η οικονομία της Ελλάδας. Απλά, φταίει η κατά συρροή ανεύθυνη πολιτική των κυβερνήσεων, και η αυταπάτη των πολιτών ότι το ευρώ ήταν πανάκεια**, που ως εκ θαύματος θα έλυνε όλα τα προβλήματα της χώρας, και πως οι κουτόφραγκοι θα έριχναν το σωσίβιο όταν το εθνικό σκάφος κινδύνευε να πιάσει πάτο.
Το σωσίβιο ρίχτηκε, όμως με τη μορφή του Μνημονίου, και με τον όρο πως για να σώσουν τους ναυαγούς από τα μανιασμένα κύματα, θα πρέπει και οι ίδιοι να εφαρμόσουν το αρχαίο ρητό: «Συν Αθηνά και χείρα κίνει». Μόνο τότε θα έρθει συμπαραστάτρια κι εκείνη…

Σημειώσεις
*Από την 1η Ιανουαρίου 2011 η Εσθονία εντάχθηκε στην ευρωζώνη ως το 17ο μέλος της.
**Πανάκεια. Το μέσο επίλυσης οποιουδήποτε προβλήματος.