Η βραβευμένη στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης η ταινία «Σκλάβοι στα δεσμά τους» του Τώνη Λυκουρέση, (απέσπασε δέκα βραβεία) θα εκπροσωπήσει την Ελλάδα στο Φεστιβάλ Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου που οργανώνεται στις μεγαλύτερες πόλεις της Αυστραλίας από χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η ταινία, είναι βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα, κύκνειο άσμα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη.
Η υπόθεση διαδραματίζεται στην Κέρκυρα στις αρχές του εικοστού αιώνα. Η αρχοντική οικογένεια των Οφιομάχων αναγκάζεται να παντρέψει την κόρη τους Ευλαλία με το γιατρό και βουλευτή, Αριστείδη Στεριώτη. Η νεαρή Ευλαλία ωστόσο είναι ερωτευμένη με το διανοούμενο Άλκη Σωζόμενο. Στόχος των Οφιομάχων είναι μέσω του γάμου να ξεφύγουν από το οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει. Τελικά όμως οι προσδοκίες τους δεν επαληθεύονται.
Το φιλμ προβλήθηκε ήδη στην Καμπέρα και θα προβληθεί στις 19 και 21 Φεβρουαρίου στη Βρισβάνη, στις 26 και 28 Φεβρουαρίου στο Σίδνεϊ, στις 3 Απριλίου στην Αδελαίδα και στις 16 και 17 Απριλίου στη Μελβούρνη.
Στο ίδιο φεστιβάλ (2011 Windows on Europe Film Festival) θα προβληθεί και η κυπριακή ταινία Kalabush στις 15 και 16 Απριλίου (Cinema Nova).
Στο διήγημά του, πάνω στο οποίο είναι στηριγμένο το φιλμ του Λυκουρέση, ο Κωνσταντίνος Θεοτόκης αισθάνεται γηρασμένο το καθεστώς της αστικής τάξης.
Την αίσθησή του αυτή την μεταλλάσσει στο μυθιστόρημα «Σκλάβοι στα δεσμά τους» και το τελειώνει το 1905 μετά δεκάχρονο μόχθο. Λίγο αργότερα ξεσπά η Ρώσικη Επανάσταση.
Ο Θεοτόκης εκφράζει την αίσθησή του πως επίκειται αλλαγή αφηγούμενος την αμέσως προηγούμενή της, εκείνη δηλαδή που έστειλε την φεουδαρχία -στην οποία και ο ίδιος ανήκε- στο περιθώριο και έφερε στα πράγματα την αστική τάξη.
Σήμερα, με την αστική δημοκρατία βαρύτατα ασθενή και τον σοσιαλισμό στην εκδοχή του «υπαρκτού» να έχει κάνει ένα πέρασμα διάττοντος αστέρος από την Ιστορία, είναι φυσικό για ευαίσθητους δημιουργούς όπως ο Τώνης Λυκουρέσης, ο αέρας να έχεει την οσμή της κοινωνικής ανακατάταξης.
Συνήθως τους καλλιτέχνες ενδιαφέρει κυρίως η ανθρώπινη ψυχή στην κορύφωση της ευαισθησίας των κοινωνικών γεγονότων. Ούτε τα πριν, ούτε τα μετά, ούτε οι αιτίες. Μιλάμε πάντα για ό,τι εκφράζεται καλλιτεχνικά, όχι για ό,τι προβληματίζει προσωπικά τον καλλιτέχνη.
Τόσο λοιπόν τον Θεοτόκη, όσο και τον Λυκουρέση ενδιέφεραν το ύφος, το κλίμα, οι μεταπτώσεις, οι συμπεριφορές, οι παραχωρήσεις, αλλά και οι δικαιώσεις ή τιμωρίες των ανθρώπων κατά την πάλη τους με τη δίνη των κοινωνικών ανακατατάξεων.
Ο ψυχισμός τους που τους κάνει συγχρόνως καλούς και κακούς, στην πάλη τους να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις της αλλαγής στην κοινωνική συμπεριφορά. Τα ιστορικά γεγονότα και τα κοινωνικά φαινόμενα είναι για τους Ιστορικούς και για τους Κοινωνιολόγους, όχι για τους Καλλιτέχνες.
Κι είναι αξιοθαύμαστο το πόσο αναλογικά, σε σχέση με την κοινωνική κρίση που πραγματεύεται ο καθένας, κρατήθηκαν από τον Τώνη Λυκουρέση οι αποστάσεις που τηρεί ο Θεοτόκης από τον ρεαλισμό.
Οι διάλογοι είναι σημερινοί, όχι εποχής, όπως επίσης και οι συνήθειες των ανθρώπων, γλωσσικό ιδίωμα δεν υπάρχει. Και όμως αυτή η αποστασιοποίηση από την εποχή του έργου γίνεται με φειδώ και στο βαθμό που δεν το προδίδει.
Πίσω από το μύθο κινείται ένας άλλος αδιόρατος κόσμος. Που ούτε ο αναγνώστης, ούτε ο θεατής μπορεί να συλλάβει απτά. Οι ψυχές μέσα στην αβεβαιότητα, την ανασφάλεια, τον εξαναγκασμό από την πραγματικότητα, αντιμετωπίζουν την κοινωνική μεταβολή όπως η καθεμιά νομίζει πως θα σωθεί. Είτε βρίσκεται από τη μεριά των κοινωνικά ηττημένων, είτε από εκείνη των νικητών.
Ένας ευθύγραμμος ρυθμός, η σχεδόν παντελής απουσία γέλιου -εκτός από εκείνο του καγχασμού- και μια γκρίζα πάχνη που σκεπάζει τα πάντα, σκηνοθετικά και φωτογραφικά, εντάσσει πλήρως το θεατή στην καθημερινότητα των άλλοτε κραταιών Οφιομάχων, που πια ζουν για να επιβιώνουν.
Εκείνο που διασώζεται και δικαιώνεται μέσα σε όλες τις καταστάσεις είναι κατά τον Θεοτόκη -αλλά και κατά τον Λυκουρέση- η έννοια της θυσίας. Η μόνη που τελικά ισορρόπησε από όλα τα πρόσωπα του δράματος είναι η Ευλαλία, εκείνη που δέχθηκε να παίξει χάριν της θυσίας το ρόλο του θύματος, εκείνη που στην αρχή είχε τον οίκτο όλων.
Ο κινηματογραφικός Λυκουρέσης επιστράτευσε σε αυτήν την ταινία τον εικαστικό -είναι και απόφοιτος ζωγραφικής της ΑΣΚΤ- για να δείξει το αρχοντικό/τάφο της αριστοκρατίας. Οι σκηνές του είναι πίνακες της επτανησιακής σχολής, σκοτεινοί και μαύροι. Ίδιοι με εκείνους που πάνω στον παραλογισμό του κομματιάζει ο κόντε Οφιομάχος. Δεν έχουν τίποτα από το λαμπερό φως της Κέρκυρας. Παντού σκοτάδι και άνθρωποι/φαντάσματα που περιφέρονται σαν σκιές. Η απόστασή τους από τον νατουραλισμό είναι όση η απόσταση του Θεοτόκη από τον ρεαλισμό.
Και εδώ βρίσκεται και η μεγάλη επιτυχία του «Σκλάβοι στα δεσμά τους» ως κινηματογραφικό έργο.
Ο Τώνης Λυκουρέσης – Σκηνοθέτης από την Ζάκυνθο, σπούδασε οικονομικά στην ΑΣΟΕΕ, σκηνοθεσία κινηματογράφου στη Σχολή Σταυράκου και ζωγραφική στην ΑΣΚΤ με το Νίκο Νικολάου. Ιδρυτικό μέλος και κινηματογραφικός κριτικός του περιοδικού «Σύγχρονος κινηματογράφος», είναι σήμερα γενικός γραμματέας της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών.
Η υπόθεση διαδραματίζεται στην Κέρκυρα στις αρχές του εικοστού αιώνα. Η αρχοντική οικογένεια των Οφιομάχων αναγκάζεται να παντρέψει την κόρη τους Ευλαλία με το γιατρό και βουλευτή, Αριστείδη Στεριώτη. Η νεαρή Ευλαλία ωστόσο είναι ερωτευμένη με το διανοούμενο Άλκη Σωζόμενο. Στόχος των Οφιομάχων είναι μέσω του γάμου να ξεφύγουν από το οικονομικό αδιέξοδο στο οποίο έχουν περιέλθει. Τελικά όμως οι προσδοκίες τους δεν επαληθεύονται.
