Στο μάθημα της Ελληνικής γλώσσας – και εδώ στη Μελβούρνη – όλοι οι μαθητές μαθαίνουν πώς να χρησιμοποιούν τη γνώση τους πολύ έξυπνα και πολιτισμένα. Για το λόγο τούτο όλοι οι δάσκαλοι προετοιμάζουν έναν κατάλογο με όλα τα στοιχεία που στολίζουν τη γλώσσα και για το λόγο αυτό όλα αυτά τα στολίδια της γλώσσας ονομάζονται καλολογικά στοιχεία.
Συνήθως αρχίζουμε με τα περιγραφικά επίθετα γιατί με αυτά μπορούμε να στολίζουμε το λόγο μας αναλόγως. Είναι γεγονός πως τα επίθετα κοσμούν τον προφορικό, αλλά και το γραπτό μας λόγο. Για παράδειγμα: μπορούμε να περιγράψουμε μία πόλη ως αξιοθέατη, αγροτική, αιώνια, εύθυμη, ζωηρή, αλλά και κατεστραμμένη και πληκτική. Επίσης μία ημέρα, μπορεί να είναι αποφράδα, αξέχαστη, βροχερή, συννεφιασμένη αλλά και χρονιάρα, κρίσιμη ή θλιβερή. Τα επίθετα όντως στολίζουν το λόγο μας. Πολλές φορές και οι συνώνυμες λέξεις κατορθώνουν πολλά.
ΑΛΛΑ ΚΑΛΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ας απαριθμήσουμε τα πιο συχνά μας καλολογικά στοιχεία. Αυτά είναι:
1) Η Παρομοίωση: Πονηρός σαν αλεπού, αμίλητος σαν ψάρι, λιώνει σαν κερί.
2) Η Προσωποποίηση: Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά. Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη περπατώντας η Δόξα μονάχη.
3) Η Υπερβολή: Στο έμπα χίλιους σκότωσε, στο έβγα δυο χιλιάδες.
4) Η Περίφραση: Ο Γέρος του Μωριά (εννοώντας τον Κολοκοτρώνη).
5) Η Αλληγορία: Ο Αι-Νικόλας άσπρισε τα γένια του (χιόνισε- στην Ελλάδα).
6) Ο Ευφημισμός: Εύξεινος Πόντος αντί Μαύρη θάλασσα.
7) Η Αντίθεση: Γέλιο – κλάμα, λυπημένος – χαρούμενος.
8) Η Μετωνυμία: Η Μελβούρνη κοιμάται – αντί οι Μελβουρνιώτες.
9) Η Συνεκδοχή: Άναψε το τουφεκίδι – αντί άρχισε ο πόλεμος.
10) Το Οξύμωρο σχήμα: Δώρον άδωρο, έξυπνος βλάκας.
ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ
Λέμε: έχω στο χέρι μου ένα χρυσό δαχτυλίδι. Αυτό είναι κυριολεξία γιατί όντως έχω ένα δακτυλίδι στο χέρι μου. Εάν όμως περιγράψουμε έναν πολύ καλό ποδοσφαιριστή – που βάζει πολλά τέρματα – και πούμε ότι ο παίχτης αυτός έχει χρυσά πόδια, τότε αυτό είναι Μεταφορά. Μεταχειριζόμαστε την ίδια λέξη – εδώ χρυσά – σε μεταφορική χρήση, ήτοι μεταφορικά.
Οι μεταφορές είναι συχνότατες στη γλώσσα μας και σε κάθε άλλη γλώσσα. Η έκφραση είναι πιο χτυπητή αν πούμε πως κάτι είναι πολύ μαύρο, το λέμε με μια εικόνα: Ήταν μαύρος σαν πίσσα. (Εδώ έχουμε μία παρομοίωση). Όπως και μαύρος σαν κάρβουνο. Έπειτα παραλείποντας το μόριο «σαν» λέμε: Ήταν μαύρος, πίσσα, κάρβουνο. Αυτή είναι η μεταφορά. Έτσι λέμε: φάνηκε λιοντάρι στον πόλεμο, το νέο ήταν πικρό φαρμάκι.
Μεταφορικά λέγονται και εκφράσεις, φράσεις ολόκληρες, ακόμη και οι παροιμίες. Ας δούμε μερικές μεταφορές μαζί:
1)Έχασε τα νερά του, 2) ψαρεύει σε θολά νερά, 3) στη Μελβούρνη έριξε άγκυρα, 4) έβαλε πλώρη για την Ινδία, 5) τα άκουσε και έπιασε φωτιά, 6) τρώει τα σίδερα, 7) κάθισε στα αυγά του, 8) τώρα τραβάει τα μαλλιά του, 9) κοιμάται με τις κότες (ακαταλαβίστικη για τους εδώ μαθητές μας), 10) κάποιο λάκκο έχει η φάβα, 11) κυλούσαν τα δάκρυα ποτάμι, 12) έχει η ζωή φαρμάκια, 13) μαύρισε η καρδιά του, 14) το έχω βάρος στην ψυχή μου, 15) φασούλι το φασούλι γεμίζει το σακούλι, 16) για χάρη του βασιλικού ποτίζεται και η γλάστρα.
Όπως βλέπετε η μεταφορά, αλλά και όλα τα καλολογικά στοιχεία, ανεβάζουν το επίπεδο της γλώσσας. Μια τέτοια καλλιεργημένη γλώσσα μπορεί να γίνει το σύμβολο στην αναγέννηση της Ελληνικής Παιδείας, αυτό χρειαζόμαστε.
Η ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Το γλωσσικό φαινόμενο της μεταφοράς είναι συχνό στην Ελληνική γλώσσα. Στην Αγγλική είναι συχνότατο. Οι αγγλόφωνοι το τονίζουν και όλας: This is a metaphor, he uses several metaphors, great metaphor!
Ας δούμε τι λένε τα λεξικά πρώτα για τη σημασία της: Metaphor comes from Greek μετά=beyond, after+φέρειν = to carry something, carried beyond another, hence a figure of speech in which one object is carried beyond, put behind, or likened to another as if it were that other. Example: “He was a lion in battle”. Ήτοι ό,τι είπαμε στα ελληνικά παραπάνω. Άλλα παραδείγματα: In poetry the rose is often a metaphor for love. She is an angel, black death και όλα τα ανωτέρω. Ένα πανεπιστήμιο των ΗΠΑ κατατάσσει τις μεταφορές σε 13 είδη: Absolute metaphor, complex metaphor, conceptual, conventional, creative, dead, extended, mixed, primary, root, submerged, therapeutic και visual. Αυτή είναι η υπερθετική χρήση της μεταφοράς στην Αγγλική.
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Ο Αριστοτέλης στην «Ποιητική» του μιλάει για γλωσσική ευχαρίστηση της μεταφοράς. Όλες οι ιδιαίτερες κοινωνικές ομάδες δημιουργούν το δικό τους κώδικα συνεννόησης – την αργκό τους ή σλάνγκ – που είναι πλήρης μεταφορών. Και όπως το είπε ο Άγγλος ποιητής και κριτικός G.K. Chesterton (1974-1936) ότι «All slang is metaphor, and all metaphor is poetry» = Όλες οι αργκό είναι μεταφορές και όλες οι μεταφορές είναι ποίηση!
