Με όποιον και να μιλήσετε σήμερα, μετά την καλημέρα, θα διαπιστώσετε ότι όλοι οι συνομιλητές μας διακατέχονται από ένα τρομερό καθημερινό άγχος: το άγχος των παιδιών, το άγχος της οικονομικής κρίσης, το άγχος της ασθενείας, το άγχος των εξετάσεων, της δουλειάς, της ανεργίας, της επιχείρησης και ο κατάλογος μπορεί να απαριθμήσει –χωρίς υπερβολή– εκατοντάδες άγχη.

Η λέξη μας άγχος είναι πανάρχαια. Πριν από τρεις χιλιάδες χρόνια την χρησιμοποίησε ο Όμηρος στην Ιλιάδα: Ραψωδία Γ’ και στίχος 371, όπου μιλάει για το Μενέλαο και λέει: «άγχε μιν ιμάς υπό δειρήν». Το στίχο αυτό οι λόγιοί μας Καζαντζάκης και Κακριδής, τον αποδίδουν στη σημερινή μας γλώσσας ως εξής: «Στον απαλό λαιμό τον έπνιγε το ξομπλιαστό λουρίκι». Όπως βλέπετε, το αρχαίο μας ρήμα άγχω είχε τη σημασία του πνίγω, σφίγγω. Εξάλλου σήμερα έχουμε την αγχόνη, δηλ. την κρεμάλα όπου οι κατάδικοι οδηγούνται στον απαγχονισμό.

ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ

Από την ίδια ελληνική ρίζα κάναμε τα σημερινά μας ρήματα άγχομαι, αγχώνω και αγχώνομαι.

Το άγχος χαρακτηρίζεται από την κατάσταση του φόβου, της ανασφάλειας, της τρομερής αγωνίας.
Το άγχος το ζούμε ως εναγώνια αναμονή, σκεφτόμενοι ότι κάτι κακό μάς περιμένει. Κάναμε και άλλα μέρη του λόγου με επιτυχία.

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

Για τους αρχάριους θα έλεγα –με την άδεια των προχωρημένων– ότι το άγχος κλίνεται όπως το λάθος: του άγχους, τα άγχη, των αγχών (μάλλον ασυνήθιστο). Το δέχεται το ακουστικό σας αισθητήριο; Τα ρήματα είναι ομαλά: αγχώνω, άγχωνα, άγχωσα και στην παθητική φωνή αγχώνομαι, αγχωνόμουν, αγχώθηκα και έχω αγχωθεί. Η μετοχή έγινε ο/η αγχωμένος/η. Κάναμε και το ουσιαστικό η άγχωση και το επίθετο ο αγχώδης = αυτός που σχετίζεται με το άγχος: ο αγχώδης τρόπος, η αγχώδης προσπάθεια. Αυτός που προκαλεί το άγχος λέγεται αγχωτικός και, τέλος, το επίρρημα: μιλούμε αγχωτικά. Περιγράφουμε πολλές φορές το άγχος ως ασφυκτικό, ψυχονευρικό, αλλά και ελαφρό όταν δεν μάς πνίγει το λαιμό που λέει ο Όμηρος.

Όταν έχουμε μια απλή κατάσταση αγωνίας που είναι παροδική, τότε το άγχος μας λέγεται ότι είναι χαμηλής έντασης και είναι μάλλον φυσιολογικό φαινόμενο. Όταν, όμως, η αγωνία μας έχει μεγάλη ένταση και περιμένουμε ένα κακό να μάς συμβεί, τότε αυτό είναι μια παθολογική κατάσταση. Μας αλλάζει τη συμπεριφορά, φέρνει νευρικότητα και επηρεάζει το νευρικό μας σύστημα. Όπως και να έχουν τα πράγματα, όλοι μας ζούμε με το σύνδρομο του καθημερινού άγχους.
Ως λέξη θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε, πως το άγχος είναι νεολογισμός από το αρχαίο μας άγχω για να αποδώσουμε τις σύγχρονες αγωνίες και ανησυχίες του πολιτισμού μας που δημιουργήσαμε.

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ

Το άγχω μπήκε στη λατινική γλώσσα ως ango – angere – με ουσιαστικό angina=πόνος, σφίξιμο και angor-angoris με την ίδια σημασία. Τα λεξικά το σημειώνουν: From Greek άγχω.

Από εδώ σημασιολογικά και ετοιμοπαράδοτο το πήρε η Αγγλική και έκανε το ρήμα anguish=to choke=πνίγω. Το επίθετο έγινε anxious και το ουσιαστικό angina (προφέρεται αντζάινα)=οξύς πόνος=acute pain (ελληνικόριζες λέξεις).
Από εδώ έγινε και η λέξη που χρησιμοποιείται πολύ σήμερα η anxiety (ανξάιατι)=φόβος, ανησυχία, ανυπομονησία, αλλά και δυνατή επιθυμία. Anxiety is a state of being anxious = μία κατάσταση το να είσαι αγχώδης. Επίσης και η λέξη awesome = τρομερός από το άγχος βγήκε.

Στο λεξικό Word Finder, έκδοση Readers Digest, Sydney 1979 σημειώνεται το εξής: Exploring the word:… You will be pleased to know that our words anguish, anxious, anxiety come from Latin angere, to choke. Thus the idea of chocking with anguish or anxiety has been around for a long time. Δυστυχώς δεν ερευνούν πιο κάτω/πέρα από τα λατινικά. Ποιος σκότωσε τον Όμηρο; Από τότε που πετάξαμε τον Όμηρο, το ελληνικό υπόστρωμα των γλωσσών παραμένει άγνωστο, όπως άγνωστη παραμένει και η Ελληνική σκέψη.

ΚΑΙ ΩΣ ΕΠΙΜΥΘΙΟ

Σήμερα την ψυχική ένταση και το καθημερινό μας πνίξιμο και άγχος το μονοσυλλαβίσαμε από το τρισύλλαβο Λατινικό ρήμα destringo=τεντώνω, το οποίο στην αγγλική τεντώστρα έμεινε μόνο ως stress και στο Ελληνικό άγχος σήμερα προσθέσαμε και το στρες. Δεν μας έφτανε το καθημερινό άγχος, αλλά σήμερα αναφερόμαστε αγγλοπρεπώς στο ανομολόγητο στρες.