Σκεπτόγραμμα

Όλοι μας στη Μελβούρνη την 1η Νοεμβρίου 2011 είδαμε την παγκοσμίως μεγάλη και θεαματική ιπποδρομία του Melbourne Cup. Τη λαμπρή αυτή ιπποδρομία που την είδαν 105.979 φίλιπποι θεατές στο Flemington –ειδικά για φέτος– θα την θυμόμαστε για την ανέλπιστη…  ισοπαλία της. Ούτε μία τρίχα, ούτε το πάχος ενός τσιγαρόχαρτου χώρισε το νικητή από το δεύτερο.

Πώς τα φέρνει η τύχη, αλλά και η ζωή. Ο τυχερός πρώτος να χαίρεται αφάνταστα για το μεγάλο του άθλο, και ο δεύτερος –και παρά τρίχα πρώτος– να υποφέρει απερίγραπτα ο άθλιος. Τι σου είναι και αυτή η γλώσσα μας. Ο άθλος –το κατόρθωμα– γέννησε τον άθλιο που προσπάθησε απίστευτα, αλλά… ξέμεινε πίσω.

ΑΘΛΟΣ ΚΑΙ ΣΗΜΑΣΙΑ

Όλοι μας γνωρίζουμε τους άθλους του Ηρακλή. Άθλος είναι ένα σπάνιο κατόρθωμα, ένα ηρωικό επίτευγμα, μία πρωτάκουστη επιτυχία. Έχουμε πολλούς άθλους. Ένας πολιτικός άθλος είναι η νίκη στις εκλογές. Ένας οικονομικός άθλος είναι η σωτηρία από μία οικονομική κρίση.
Το κατόρθωμα να έχουμε σήμερα όλη την αρχαία μας Γραμματεία τυπωμένη σε βιβλία είναι ένας εκδοτικός άθλος.
Στον πληθυντικό πολλές φορές χρησιμοποιείται ο άθλος σήμερα με ειρωνική διάθεση. Λέμε: «Οι άθλοι της σημερινής κυβέρνησης» και εννοούμε τις αρνητικές επιπτώσεις των έργων αυτών.

ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

Ο άθλος ως ελληνική λέξη υπάρχει από την εποχή του Ομήρου. Άθλος είναι ο αγώνας για τη νίκη. Το βραβείο για τον αγώνα έγινε το άθλο. Σήμερα το λέμε και έπαθλο. Αυτό είναι το Αριστείο. Η ενασχόληση και η συστηματική βελτίωση και επίδοση σε κάτι ονομάστηκε αθλητισμός, τα αθλήματα που σήμερα τα λέμε σπορ.
Αυτός που σχετίζεται με τα αγωνίσματα, γυμνάζοντας το σώμα του ονομάστηκε αθλητικός (επίθετο). Οι ειδήσεις του αθλητισμού σήμερα ονομάστηκαν αθλητικά. Όταν γυμνάζομαι και επιδίδομαι στον αθλητισμό τότε αθλούμαι, αθλείσαι, αθλείται, αθλούμαστε, αθλείστε, αθλούνται. (Το αθλούμαι θαρρώ πως δεν μπορεί να γίνει αθλιέμαι).
Αυτός που φέρνει τον άθλο σε πέρας ονομάστηκε αθλοφόρος, νικητής και τροπαιούχος (=έχει τρόπαιο = βραβείο). Ο άθλος παρήγαγε σήμερα το άθλημα, την άθληση, τον αθλητή, τον αθλητικογράφο και πολλά άλλα.

Ο ΑΘΛΟΣ ΓΕΝΝΗΣΕ ΤΟΝ ΑΘΛΙΟ

Στο πέρασμα του χρόνου, ο άθλος γέννησε και τον άθλιο, με τη σημασία του αξιολύπητου, του κακομοίρη και του δυστυχή. Άθλιος έγινε αυτός που προσπάθησε με όλη του τη δύναμη και κόπιασε φοβερά και απίθανα, αλλά τελικά απέτυχε. Νιώθουμε συμπάθεια που αγωνίστηκε για τον άθλο, αλλά δεν τα κατάφερε. Φαίνεται ότι του αφήσαμε το όνομα, γιατί προσπάθησε ο…  άθλιος. Ένας τέτοιος άθλιος είναι και ο σημερινός μας αναβάτης (τζόκεϊ) που όντως έχει τη συμπάθειά μας, αλλά βγήκε δεύτερος.
Επίσης, αυτούς που ζούνε σε μεγάλη δυστυχία τους λέμε και άθλιους. Ας υπενθυμίσουμε εδώ και το κλασικό έργο του Βίκτωρα Ουγκώ: «Οι Άθλιοι» = οι κακόμοιροι, οι κακορίζικοι. Άθλιος όμως είναι και αυτός που κάνει κακό και το ξέρει. Λέμε: η άθλια συκοφαντία. Από εδώ βγήκε και αθλιότητα. Ίσως και άλλες χρήσεις που μπορείτε να σκεφτείτε. Έχει η γλώσσα μας γυρίσματα!

Ο ΑΘΛΟΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ

Ο αθλητής –αυτός που αγωνίζεται– μπήκε στη λατινική γλώσσα ως athlete. Το θ δεν το πήραν από το Ελληνικό αλφάβητο, γιατί δεν είχαν τέτοιο φθόγγο, αλλά το απέδωσαν με τα δύο σύμφωνα TH=Θ. Όταν μπήκε στην Αγγλική ορθογραφήθηκε ως athlete. Το τονίζουν όμως ότι προέρχεται από το ομηρικό αfεθλος το οποίο με την κατάργηση του δίγαμμα F έμεινε άεθλος και κατέληξε στον άθλον = a prize. Λένε πως και το Αγγλικό Wed=παντρεύω από την ίδια ρίζα έγινε. Ο αθλητής παρήγαγε το επίθετο athletic το οποίο όπως τα gymnastics έγινε athletics= τα αθλητικά αγωνίσματα = αθλοπαιδιές. Ο αθλητισμός γέννησε το athleticism. Η αρχική Ελληνική σημασία του κατορθώματος παρέμεινε σε όλα αυτά τα παράγωγα.

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ

Ο άθλος = το επίπονο κατόρθωμα, παρήγαγε τον άθλιο και την αθλιότητα. Μοιάζει πολύ με τον αγώνα = την κοπιώδη κατάσταση που παρήγαγε την αγωνία που είναι η μεγάλη ταραχή και ανησυχία και πολλές άλλες παραπλήσιες σημασίες. Την αγωνία οι αγγλόφωνοι την πήραν ως agony, αλλά παραμέλησαν τον αγώνα.
Για το λόγο τούτο δεν μπόρεσαν να μεταφράσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες και τους ονόμασαν Olympic Games, δηλ. Ολυμπιακά παιχνίδια που δεν είναι. Άρα, ο ελληνικός πολιτισμός μόνο με την Ελληνική γλώσσα εκφράζεται!