Ναρκωτικά, σεξ, αλκοόλ: οι σημερινοί νέοι απέχουν

Στην πύλη του κολεγίου της Σάντα Μόνικα στο Λος Άντζελες, ένα νεαρό αγόρι με skateboard κάθεται κοντά σε μια παρέα που καπνίζει μαριχουάνα χαζεύοντας την πανεπιστημιούπολη. Και το δικό του κεφάλι είναι “βαρύ” αλλά όχι από το χόρτο. Είναι ανήσυχος: τον ζορίζουν πολλές σκέψεις: το φοιτητικό του δάνειο, η πιθανή δυσκολία που θα αντιμετωπίσει για να βρει δουλειά, το άγχος του μήπως καταλήξει στο δρόμο. “Δεν θέλω να ακουστώ υπερβολικός”, λέει “αλλά ζούμε σε μια εποχή που τα ρομπότ αντικαθιστούν τους ανθρώπους στις δουλειές τους”. Δεν καπνίζει ούτε πίνει πολύ. Το στίγμα ενάντια σε αυτά τα πράγματα είναι πιο έντονο από ότι ήταν για τη γενιά των γονιών του, εξηγεί.

Οι νέοι, σύμφωνα με τον Economist συμπεριφέρονται και σκέφτονται διαφορετικά από την προηγούμενη γενιά και αυτές οι αλλαγές καταγράφονται σχεδόν σε κάθε πλούσια χώρα, από την Αμερική, την Αυστραλία και την Ολλανδία μέχρι τη Νότια Κορέα. Ίσως η πιο προφανής αλλαγή είναι ότι οι έφηβοι μεθούν λιγότερο συχνά. Αρχίζουν να πίνουν σε μεγαλύτερη ηλικία: για παράδειγμα, η μέση ηλικία κατά την οποία οι νεαροί Αυστραλοί δοκιμάζουν για πρώτη φορά αλκοόλ έχει αυξηθεί από 14,4 που ήταν το 1998, σε 16,1. Αλλά και όταν ξεκινούν το αλκοόλ, τείνουν να πίνουν με μεγαλύτερη μετριοπάθεια. Στη Βρετανία, όπου το ένα τέταρτο των νέων ηλικίας 16 έως 24 ετών δεν πίνει καθόλου, ο αριθμός των παμπ ελαττώνεται κατά περίπου 1000 το χρόνο, ενώ για τα νυχτερινά κλαμπ τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα. “Στο παρελθόν, οι νέοι έβγαιναν πρωτίστως για να πιουν και ίσως να φάνε”, λέει η Kate Nicholls, επικεφαλής της British Association of Licensed Multiple Retailers. “Πλέον συμβαίνει το αντίθετο, βγαίνουν κυρίως για να φάνε και ίσως και να πιουν κάτι”.

Αλλαγές καταγράφονται όμως και στη χρήση καπνού και ναρκωτικών ουσιών. Οι έρευνες του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας δείχνουν ότι το ποσοστό των εφήβων ηλικίας 15 έως 16 ετών που δοκιμάζουν το κάπνισμα είναι σε πτώση από το 1999. Ένα διαρκώς αυξανόμενο ποσοστό των εφήβων δεν έχει δοκιμάσει ποτέ του τίποτα (αλκοόλ, τσιγάρο, κάνναβη, εισπνεόμενες ουσίες, ηρεμιστικά). Το ποσοστό των εφήβων που απέχουν ολοκληρωτικά από όλες τις ουσίες αυξήθηκε από 11% σε 31% στη Σουηδία μεταξύ του 2003 και του 2015, ενώ στην Ισλανδία πήγε από το 23% στο εντυπωσιακό ποσοστό 61%. Στις ΗΠΑ, όλα τα παράνομα ναρκωτικά εκτός από τη μαριχουάνα (η οποία δεν είναι παράνομη παντού) είναι πλέον λιγότερο δημοφιλή και ευτυχώς παρατηρείται και εντυπωσιακή μείωση της χρήσης οπιούχων στους εφήβους.

Οι νέοι σήμερα δεν βλάπτουν πια ο ένας τον άλλον όσο παλιά. Οι τσακωμοί στις ηλικίες 13- 15 είναι σε ύφεση σε όλη την Ευρώπη. Τα εγκλήματα ανηλίκων και η αντικοινωνική συμπεριφορά έχουν πέσει στην Αγγλία και την Ουαλία, και μαζί τους και ο αριθμός των ανηλίκων κρατουμένων. Το 2007 ήταν υπό κράτηση σχεδόν 3000 νέοι, ενώ μέχρι το 2016 ο αριθμός ήταν κάτω από 1000.

Οι αλλαγές σε σχέση με την προηγούμενη γενιά δε σταματούν εδώ. Οι έφηβοι είναι σήμερα λιγότερο ενεργοί σεξουαλικά, ειδικά σε σχέση με το αναπαραγωγικό σεξ. Το 1991, το 54% των Αμερικανών εφήβων (ηλικίες 14-18) ανέφεραν ότι είχαν σεξουαλικές εμπειρίες και το 19% ισχυριζόταν ότι είχε σεξουαλική επαφή με τουλάχιστον τέσσερις συντρόφους. Το 2015 τα ποσοστά αυτά ήταν 41% και 12% αντίστοιχα.

Τι έχει προκαλέσει άραγε αυτές τις αλλαγές; Μια πιθανή αιτία είναι ίσως η αλλαγή που καταγράφεται στην οικογενειακή ζωή. Μια πανεπιστημιακή έρευνα των ακαδημαϊκών Giulia Dotti Sani και Judith Treas αναφέρει ότι οι γονείς αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στην ανατροφή των παιδιών τους. Στις ΗΠΑ ο μέσος γονιός το 2012 περνούσε περίπου 88 λεπτά την ημέρα φροντίζοντας τα παιδιά του, όταν το 1965 αφιέρωνε μόλις 41 λεπτά. Οι πατεράδες είναι πιο ενεργοί στο ρόλο τους (αν και ακόμα αφιερώνουν λιγότερο χρόνο σε σχέση με τις μητέρες) και ταυτόχρονα οι οικογένειες είναι μικρότερες και ο διαθέσιμος χρόνος των γονιών μοιράζεται σε λιγότερα παιδιά. Αυτή φαίνεται πως είναι μια “αποδοτική” επένδυση, καθώς σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμός Υγείας το ποσοστό των 15χρονων αγοριών που αισθάνονται άνετα να μιλήσουν στον πατέρα τους είχε ανοδική πορεία από το 2001-2 ως το 2013-14. Αντίστοιχα, σε 29 από 34 χώρες, τα κορίτσια στην εφηβεία έβρισκαν πια ευκολότερο να μιλήσουν στον πατέρα τους. Η τάση για τις μητέρες είναι αντίστοιχη αλλά όχι το ίδιο ισχυρή.

Όμως ακόμα και οι έφηβοι που δεν ανοίγονται εύκολα στους γονείς τους, έχουν την τάση να τους ακούν. Έρευνα στη Δανία έδειξε ότι οι έφηβοι νιώθουν μεγαλύτερη πίεση από τους γονείς να αποφύγουν το αλκοόλ. Αυτός είναι πιθανότατα και ο πιο ισχυρός λόγος της πτώσης του ποσοστού κατανάλωσης αλκοόλ στους εφήβους. Άλλη μια πιθανότητα είναι και η αφοσίωση των εφήβων στη σχολική απόδοση και το διάβασμα. Στις χώρες του ΟΟΣΑ το ποσοστό των ανθρώπων ηλικίας 25-34 που έχουν πανεπιστημιακό πτυχίο ανέβηκε από το 26 στο 43% τα τελευταία 16 χρόνια και όλο και περισσότεροι έφηβοι έχουν πια την πεποίθηση ότι θα σπουδάσουν. Ως αποτέλεσμα, όλο και περισσότεροι έφηβοι περνούν περισσότερο χρόνο στο σπίτι διαβάζοντας.

Την ίδια στιγμή, η αμειβόμενη εργασία καταρρέει. Τον Ιούλιο του 2016 μόλις το 43% των Αμερικανών εφήβων ηλικίας 16-19 ετών εργάζονταν κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών τους διακοπών (ποσοστό που ήταν στο 65% πριν από δύο δεκαετίες) και έπαιρνε πολύ χαμηλό ημερομίσθιο. Αντίθετα ανέβηκε το ποσοστό των εφήβων που πήρε μέρος σε καλοκαιρινά μαθήματα. Η Ann Hagell, Βρετανή ψυχολόγος εφήβων, δίνει και μια ακόμα εξήγηση για την πιο προσεκτική συμπεριφορά των νέων στις ανεπτυγμένες χώρες. Οι σημερινοί νέοι στις δυτικές χώρες ζουν σε όλο και περισσότερο πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Η Βρετανία, για παράδειγμα, έχει υποδεχθεί τα τελευταία χρόνια μεγάλες ροές μεταναστών από την Αφρική, τη νότια Ασία και την ανατολική Ευρώπη. Πολλοί από αυτούς καταφθάνουν με ισχυρά ταμπού ενάντια στην κατανάλωση αλκοόλ, το προγαμιαίο σεξ και το κάπνισμα (ειδικά για τα κορίτσια) και πιστεύουν ότι είναι ένδειξη κακής ανατροφής να στέλνουν τα παιδιά τους να εργάζονται. Η Hagell επισημαίνει ότι η κατανάλωση αλκοόλ στους εφήβους είναι πλέον σπάνια στο Λονδίνο, όπου υπάρχουν μεγαλύτεροι πληθυσμοί μεταναστών.

Οπωσδήποτε σε μια τέτοια ανάλυση δεν μπορεί να λείπει και ο παράγοντας της τεχνολογίας. Η τεχνολογία έχει και αυτή το μερίδιο της στην αλλαγή στις συμπεριφορές των εφήβων. Η πρόσβαση στο ίντερνετ και τα smartphone έχουν αλλάξει πολλές συνήθειες. Το 2015 οι νέοι 15 ετών ξόδεψαν περίπου 146 λεπτά ημερησίως στο ίντερνετ ενώ το 2012 ο αντίστοιχος χρόνος που διέθεσαν ήταν 105 λεπτά. Τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και ο νέος τρόπος σύνδεσης με τους συνομήλικούς τους, συνέπεσε και με την επιθυμία των γονιών τους να παραμείνουν μέσα στο σπίτι για να είναι ασφαλείς. Βέβαια, αυτή η αλλαγή δεν έγινε χωρίς “κόστος”. Η ψυχολόγος του ιδιωτικού σχολείου Harvard-Westlake στο Λος Άντζελες Sophie Wasson, αναφέρει ότι κάποιοι έφηβοι χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντί για την κατά πρόσωπο επικοινωνία και με αυτόν τον τρόπο δεν αναπτύσσουν αληθινούς και υγιείς δεσμούς με τους συνομηλίκους τους. Η επικοινωνία βασίζεται κανονικά σε λεκτικά αλλά και μη λεκτικά σήματα και αυτός ο νέος τρόπος ανοίγει την ψαλίδα, δημιουργεί ένα κενό ανάμεσα στο πως νιώθουν οι νέοι και στο πως πιστεύουν πως θα έπρεπε να είναι, αφού στον κόσμο του ίντερνετ, όλοι οι άλλοι δείχνουν να διασκεδάζουν και είναι πάντα όμορφοι και χαρούμενοι. Και ταυτόχρονα η τεχνολογία αυτή τη στιγμή ενισχύει τη δυνατότητα ελέγχου και παρακολούθησης, αφού οι γονείς μπορούν να έχουν πιο εύκολα πρόσβαση στα παιδιά τους, κάτι το οποίο είναι καλό για την ασφάλεια αλλά κακό για την ιδιωτικότητα των εφήβων.

Οι παλιές ανησυχίες ότι οι νέοι παίζουν πολλά βιντεοπαιχνίδια (και πριν από αυτό ότι βλέπουν πολύ τηλεόραση) έχουν πλέον αντικατασταθεί από τις ανησυχίες σε σχέση με τα tablet, τα smartphone και τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης. Τον περασμένο Νοέμβριο ο Chamath Palihapitiya, πρώην στέλεχος του Facebook, δήλωσε ότι δεν επιτρέπει στα παιδιά του να τα χρησιμοποιούν Ωστόσο, οι αρνητικές επιπτώσεις δεν έχουν ακόμα αποδειχθεί. Σε κάθε περίπτωση όμως, είναι σαφές πια πως οι σημερινοί έφηβοι είναι πιο μοναχικοί από τους προγενέστερους. Ο ΟΟΣΑ σημειώνει ότι το ποσοστό των σημερινών 15χρονων που αναφέρουν ότι μπορούν να κάνουν εύκολα φιλίες στο σχολείο είναι σε πτώση σε όλες τις χώρες. Κάποιες Δυτικές χώρες αρχίζουν να μοιάζουν με την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα όπου η κοινωνική απομόνωση κάνει τους νέους ανθρώπους να γίνονται “εικονικοί ερημίτες”. Ίσως όμως και να καταφέρουν να κάνουν φιλίες σε μεγαλύτερη ηλικία. Ίσως αυτή να είναι και η βασικότερη διαφορά αυτής της γενιάς: πιθανότατα είναι η γενιά που χρειάζεται το χρόνο της. Κάνει πιο αργά βήματα. Δοκιμάζει το αλκοόλ και το σεξ σε μεγαλύτερη ηλικία και μπαίνει αργότερα στην αγορά εργασίας. Αντίστοιχα, παντρεύεται και κάνει παιδιά σε μεγαλύτερη ηλικία. Ίσως αυτό που μοιάζει στα μάτια μας αδράνεια και απροθυμία να μεγαλώσουν, να είναι στην πραγματικότητα μια αντίδραση στις ιατρικές εξελίξεις. Τα μωρά που γεννιούνται σήμερα σε μια δυτική χώρα θα φτάσουν πιθανότατα ως τα 100. Ποιος ξέρει σε ποια ηλικία θα σταματήσουν να δουλεύουν και θα συνταξιοδοτηθούν. Κατά μία έννοια, οι σημερινοί νέοι έχουν όλο τον καιρό…δικό τους!