Με το λεγόμενο «Σκοπιανό» δεν θ’ ασχοληθώ. Αυτό θα το λύσουν οι υπέραυχοι (όχι υπέροχοι) Έλληνες πολιτικοί, ο Μεγάλος Μίκης που περιφρονεί την «αριστερόστροφη» μορφή του φασισμού και ο ευκολόπιστος ελληνικός λαός που τρέχει στις πλατείες και φωνάζει: «Η Μακεδονία ήταν και είναι ελληνική!». Η δική μου δουλειά είναι η Ιστορία, όχι η υστερία.
Ωστόσο, προτού παρουσιάσω κάποια αρχαία κείμενα που μιλούν για Έλληνες και Μακεδόνες, ξεκαθαρίζω τούτο:
Οι αυτοαποκαλούμενοι «Μακεδόνες» των Σκοπίων γεννήθηκαν σ’ ένα μικρό κομμάτι της Μακεδονίας του Μ. Αλέξανδρου. Όμως με τον Μ. Αλέξανδρο ούτε όμαιμοι είναι ούτε ομόγλωσσοι ούτε ομόθρησκοι ούτε ομότροποι. Το «των Μακεδόνων έθνος», όπως σωστά το αποκαλεί ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, μετά τη συντριπτική ήττα που υπέστη ο Περσέας (τελευταίος βασιλιάς της Μακεδονίας), κόπηκε στα τέσσερα από τους Ρωμαίους και τελικά με τις αθρόες επιγαμίες διαλύθηκε στο διάβα των αιώνων. Συνεπώς νέο «έθνος Μακεδόνων» δεν μπορεί ν’ αναγεννηθεί ex nihilo (από το πουθενά).
Η ΑΝΤΙΔΙΑΣΤΟΛΗ
Στα ενενήντα του χρόνια ο γερο-Ισοκράτης έγραψε τον τελευταίο του συμβουλευτικό λόγο και τον έστειλε στον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Β’. Ο Αθηναίος ρήτορας καταλήγει ως εξής: «Ήν γαρ ταύτα πράττης, άπαντές σοι χάριν έξουσιν, οι μεν Έλληνες υπέρ ων αν ευ πάσχωσι, Μακεδόνες δ’ ήν βασιλικώς αλλά μη τυραννικώς αυτών επιστατής» («Φίλιππος» 154-5). Δηλαδή: «Αν τα κατορθώσεις αυτά, όλοι θα σου χρωστούν ευγνωμοσύνη: από τη μια μεριά οι Έλληνες για τις ευεργεσίες που θα τους προσφέρεις, κι από την άλλη οι Μακεδόνες γιατί θα τους κυβερνάς ως βασιλιάς και όχι ως τύραννος».
Εδώ ο Ισοκράτης αντιδιαστέλλει τους Έλληνες προς τους Μακεδόνες («οι μεν Έλληνες, οι δε Μακεδόνες»). Βέβαια αυτό δεν θα μπορούσε να το κάνει με τους όμορους Θεσσαλούς, δηλ. να μιλήσει για «τους μεν Έλληνες, τους δε Θεσσαλούς» λόγω ταυτοσημίας των όρων.
Αλλά ο Ισοκράτης δεν σταματά εδώ: προχωρεί πιο πέρα και υπαινίσσεται ότι οι γηγενείς Μακεδόνες και οι Έλληνες ανήκουν σε διαφορετικές φυλές. Συγκεκριμένα, στην ίδια επιστολή του υπενθυμίζει στον Φίλιππο ότι ο πρώτος βασιλιάς των Μακεδόνων Περδίκκας Α’ (7ος αι. π.Χ.) έφυγε από το Άργος της Πελοποννήσου και πήγε στη Μακεδονία, επειδή δεν ήθελε να βασιλεύσει σε ομόφυλους Έλληνες: «μόνος γαρ των Ελλήνων ουχ ομοφύλου γένους άρχειν αξιώσας» (108).Άρα, ως Έλληνας ο Περδίκκας επέλεξε να βασιλεύσει σε μη Έλληνες. Κι επειδή οι βασιλείς των Μακεδόνων θεωρούσαν ότι έλκουν την καταγωγή τους από το Άργος, αργότερα ο βασιλιάς Αλέξανδρος Α’ (ο επικαλούμενος «Φιλέλληνας») θα δηλώσει στους Αθηναίους ότι ο ίδιος είναι Έλληνας: «αυτός τε γαρ Έλλην γένος ειμί» (Ηρόδοτος, 9.45).
(Παρέκβαση: Πρόσφατα ο «εν γραφίδι» συνάδελφος «Αιθεροβάμονας» με παρέπεμψε στον «Πανηγυρικό» του Ισοκράτη, όπου λέει ότι «Έλληνας καλείσθαι τους της παιδεύσεως της ημετέρας . . . μετέχοντας» (50). Εδώ η «ημετέρα παίδευση» είναι η αθηναϊκή. Οπότε, σύμφωνα με τον Ισοκράτη, ο Σπαρτιάτης που δεν μετέχει σ’ αυτή είναι κάτι άλλο. Παράλληλα ο ρήτορας μιλά για «ομόφυλο γένος Ελλήνων». Άρα «οι μετέχοντες» πρέπει να καλούνται «Έλληνες αλλοφύλου γένους». Καμία αντίρρηση. Τέλος παρέκβασης)
Η αντιδιαστολή δεν σταματά με τον Ισοκράτη: προχωρεί με τον Στράβωνα, περνά από τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο και φτάνει μέχρι τον Ιωάννη Ζωναρά (11ος -12ος αι.). Ο Στράβων, μιλώντας για την κατάληψη της Λιβύης από τους Ρωμαίους, λέει ότι μαζί με τους Καρχηδόνιους επιχείρησαν τη μεταβολή του πολιτειακού καθεστώτος οι Έλληνες και οι Μακεδόνες: «συνενεωτέρισαν δε τοις Καρχηδονίοις οί θ’ Έλληνες και Μακεδόνες» («Γεωγραφικά 6.4.2»). Ο Χρυσόστομος γράφει: «οι τέσσαρες βασιλείες μετ’ αλλήλων συνήχθησαν: Αιθίωπες, Μακεδόνες, Έλληνες και Ρωμαίοι» («Λόγος εκ την όρασιν του Δανιήλ» 33.3-5). Και, τέλος, ο Ζωναράς λέει: «οι γαρ ταύτας κατοικούντες Έλληνες και Μακεδόνες . . .» («Επιτομή ιστοριών» 1.331.27
ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ
Σύμφωνα με τον ιστορικό Αρριανό, ο στρατηγός του Μ. Αλέξανδρου Κοίνος τόλμησε να προτείνει στον Μακεδόνα στρατηλάτη να μη προχωρήσει πιο βαθιά στην Ανατολή και να επιστρέψει στη Μακεδονία λόγω κόπωσης των στρατιωτών. Επίσης του πρότεινε, μετά την επιστροφή, ν’ αναλάβει νέα εκστρατεία εναντίον των Καρχηδονίων (σοφή προτροπή!), λέγοντάς του ότι θα τον ακολουθήσουν άλλοι Μακεδόνες και άλλοι Έλληνες: «έψονται δε σοι άλλοι Μακεδόνες και άλλοι Έλληνες» («Αλεξάνδρου ανάβαση» 27.8).
Κι εδώ έχουμε την ίδια αντιδιαστολή. Για την καταστολή της αντιδιαστολής χρειαζόμαστε μια άλλη φιλολογική μαρτυρία που να εμπεριέχει τη φράση: «Μακεδόνες και οι άλλοι Έλληνες». Τέτοια μαρτυρία δεν έχει υποπέσει στην αντίληψή μου. Ίσως υποβόσκει κάποια επιγραφική.
ΣΧΟΛΙΟ
Το ότι οι αρχαίοι συγγραφείς αντιδιαστέλλουν τους Έλληνες προς τους Μακεδόνες, αυτό δεν σημαίνει ότι οι Μακεδόνες ήσαν λαός «ουχ ομοφύλου γένους». Η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως στοιχεία που δείχνουν το «ομόγλωσσον», το «ομόθρησκον» και (εν πολλοίς) το «ομότροπον», στοιχεία που συνδέουν τους Έλληνες με τους Μακεδόνες.
Μήπως όμως πρόκειται για εξελληνισμό; Δεν ξέρω. Σίγουρα οι Μακεδόνες πρέπει να ένιωθαν υπερήφανοι ως Μακεδόνες – ιδιαίτερα υπερήφανοι όταν η Ελλάδα έγινε μακεδονική προτού γίνει ρωμαϊκή.
