Ιδανικός προορισμός για τους ομογενείς μας το καλοκαίρι είναι τα νησιά μας, τα οποία προσφέρουν όχι μόνο ξένοιαστες διακοπές, αλλά και πολυάριθμες πολιτιστικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες στα τοπικά μουσεία, τα υπαίθρια θέατρα, τις πινακοθήκες και τους πολυχώρους τέχνης.
Όπως κάθε καλοκαίρι, έτσι και φέτος, αν κάνετε μια σύντομη απόδραση στο γραφικό νησί του Αργοσαρωνικού, τον Πόρο, αγαπημένος τόπος αναψυχής για τον Γιώργο Σεφέρη, τον Γιώργο Θεοτοκά, τον Λούσιαν Φρόιντ, τον Αρθουρ Μίλλερ κ.α., θα απολαύσετε ένα εικαστικό αφιέρωμα με δυο εκθέσεις στο τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο και την γκαλερί Citronne, σήμα κατατεθέν στην παραλία του νησιού, με τις πολυάριθμες υψηλού πνευματικού επιπέδου εκθέσεις της ομογενούς Δρ Ιστορίας της Τέχνης στο Boston University και Διευθύντρια της γκαλερί Citronne Τατιάνας Σπινάρη–Πολλάλη.
Πρόκειται για το διπλό αφιέρωμα στο έργο του διεθνούς φήμης Έλληνα καλλιτέχνη Κώστα Πανιάρα (1934–2014 ) με γενικό τίτλο «ΜΝΗΜΗ» και δυο υποενότητες «Η ΑΜΦΥΘΙΜΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ» στο Αρχαιολογικό Μουσείο και τα «ΤΟΠΙΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ» στην γκαλερί Citronne, τα οποία επιμελείται η διακεκριμένη ομογενής.
Η κυρία Τατιάννα Σπινάρη–Πολλάλη, μιλώντας μετά τα εγκαίνια των δυο εκθέσεων αποκλειστικά στον «Νέο Κόσμο», τόνισε ότι πάντα συγκινείται όταν έρχεται σε επαφή με την ομογένεια σε όλο τον κόσμο και ειδικά στη μακρινή Αυστραλία, την οποία λατρεύει ως ένα αυθεντικό και γνήσιο κομμάτι της Ελλάδας που δεν έχει αφομοιωθεί και αλλοιωθεί από την επαφή με τις υπόλοιπες κουλτούρες στην αχανή Ήπειρο.
Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΚΑΙ ΣΥΛΛΟΓΙΚΗ ΜΝΗΜΗ
«Κάθε άνθρωπο τον καθορίζουν, τόσο οι προσωπικές του μνήμες, όσο οι συλλογικές. Στην ουσία, εάν αφαιρέσουμε από έναν άνθρωπο ή ένα έθνος τις μνήμες του, ουσιαστικά δεν υπάρχει. Οι μνήμες καθορίζουν την προσωπικότητα μας, την ταυτότητά μας. Έχω ζήσει 25 χρόνια στην Αμερική, όπου σπούδασα, ερωτεύτηκα, παντρεύτηκα, γέννησα τα παιδιά μου, έκανα πανεπιστημιακή καριέρα μαζί με τον σύζυγό μου, καθηγητή Αρχιτεκτονικής στο Harvard University, Σπύρο Πολλάλη, ολοκληρώσαμε την ακαδημαϊκή μας πορεία εκεί και αποφασίσαμε να γυρίσουμε στην Ελλάδα. Βέβαια, ο Σπύρος είναι ακόμη τακτικός καθηγητής στο Harvard στον τομέα της έρευνας με τους μεταπτυχιακούς φοιτητές.
Αναπόσπαστο κομμάτι της μνήμης είναι οι εμπειρίες μου από την Αμερική, η παραμονή εκεί διαμόρφωσε την προσωπικότητά μου, αλλά ποτέ δεν ξέχασα τις ρίζες μου. Έχω παιδικές μνήμες από την Κοζάνη, τον τόπο καταγωγής μου, ενώ ο σύζυγός μου από τον Πόρο, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε. Πάντα ονειρευόμασταν την επιστροφή μας στις αγαπημένες μας γειτονιές, γεμάτες αναμνήσεις, μνήμες, χρώματα και αρώματα ελληνικά, που δεν συναντάς πουθενά αλλού στον κόσμο, όπου και να ταξιδέψεις.
Ο Σπύρος Πολλάλης δέχτηκε την πρόταση και υπήρξε επί 7 χρόνια πρόεδρος του American College στην Αθήνα, όπου ασχολήθηκε ξανά με την εκπαίδευση, ενώ εγώ ήθελα να συνδυάσω τις γνώσεις και τις εμπειρίες μου από την αμερικανική ακαδημαϊκή μου πορεία στον τομέα της τέχνης. Έτσι, γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας της γκαλερί Citronne στην παραλία του Πόρου, πριν από 13 χρόνια, όπου έκανα αφιερώματα σε διεθνείς Έλληνες καλλιτέχνες, ομογενείς, φιλέλληνες και εκπροσώπους της νέας γενιάς, μεταξύ των οποίων είναι οι Στήβεν Αντωνάκος, Κρις Γιαννάκος, Μαρκ Χατζηπατέρας, Κώστας Βαρώτσος, Σωτήρης Σόρογκας, Παναγιώτης Τέτσης, Χρόνης Μπότσογλου, Robert McCabe, Peter Seibt, Αλεξάνδρα Αθανασιάδη, Μίνα Βαλυράκη και άλλοι.
Από την άλλη, θεωρώ μεγάλη πολυτέλεια και ευτύχημα, ότι εμείς οι Έλληνες της Διασποράς είμαστε πολίτες του κόσμου, ευτύχημα είναι να ανήκουμε σε δυο ή περισσότερες χώρες, κουλτούρες, κόσμους, πάντα μοιρασμένοι μεταξύ δυο τόπων.
Έχω την ανάγκη να επιστρέφω στην Ελλάδα, αλλά ταυτόχρονα να διατηρώ τις επαφές μας με τους Έλληνες της Αμερικής και τους ξένους συνεργάτες, φίλους, καλλιτέχνες εκεί. Δεν μπορώ να αγνοήσω τον καθοριστικό ρόλο της ελληνικής κοινότητας στη Βοστώνη και παντού στην Αμερική, η οποία μας φέρνει σε επαφή με ανθρώπους που μοιραζόμαστε την ίδια γλώσσα και όνειρα.
Τα παιδιά μας, Χριστίνα και Νίκος, όπως και εμείς, έχουμε διπλή ταυτότητα, μπορεί να γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Αμερική, ταυτόχρονα έχουν βαθιά σχέση με την Ελλάδα. Η Χριστίνα ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Βοστώνη στον τομέα της Πληροφορικής, ενώ ο Νίκος είναι στην Αθήνα ακόμη μαθητής Λυκείου και κάποια στιγμή θα ανοίξει τα φτερά του, όπως όλα τα παιδιά των ομογενών μας όπου και αν βρίσκονται. Όμως, θα έχουν ριζώσει βαθιά μέσα τους το ελληνικό φως, η ελληνική γλώσσα και κουλτούρα, στοιχεία της προσωπικής μνήμης που θα τους ακολουθούν σε όλη τους τη ζωή.
Επίσης, όπως το σπίτι μας στην Αθήνα έχει στοιχεία από την Αμερική, έτσι και το σπίτι μας στην περιοχή Belmont της Βοστώνης, το οποίο σχεδιάστηκε από αρχιτέκτονα εκπρόσωπο του Bauhaus, ένα ευρωπαϊκό και ελληνικό σπίτι συνάμα, είναι γεμάτο με αντικείμενα από την Ελλάδα – ασπρόμαυρες οικογενειακές φωτογραφίες από τη Κοζάνη και τον Πόρο, παραδοσιακά ελληνικά υφάσματα, τα οποία θεωρώ ότι είναι γνήσια έργα τέχνης που αρμονικά συνυπάρχουν με τα υπόλοιπα αμερικανικά και ευρωπαϊκά στοιχεία του σπιτιού μας, όπως άλλωστε συμβαίνει και στα σπίτια Ελλήνων του εξωτερικού. Οι προσωπικές και συλλογικές μνήμες πάντα μας ακολουθούν, όπου και να είμαστε».
Η ΜΝΗΜΗ ΩΣ ΑΜΦΙΘΥΜΙΑ ΚΑΙ ΤΟΠΟΣ
«Γι’ αυτό, το φετινό καλοκαίρι επέλεξα τον θεματικό άξονα ΜΝΗΜΗ με κριτήριο τη σημασία της μνήμης, όχι μόνο για την ανθρώπινη υπόσταση, αλλά και για την αυτοσυνείδηση και την ταυτότητα του σύγχρονου έθνους.
Η μνήμη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το παρελθόν, ως πρόσληψη ενός προσωπικού παρελθόντος, αλλά και μιας συλλογικής ιστορίας. Είναι ο μηχανισμός που ισορροπεί και ακυρώνει την λήθη».
«Η “Μνήμη” ξεκινά με δυο εκθέσεις ταυτοχρόνως. Ο Κώστας Πανιάρας, post mortem, καθορίζει με το δικό του σκεπτικό τη θεματική αυτή» συμπληρώνει η κυρία Σπινάρη–Πολλάλη.
«Ο σημαντικός αυτός ζωγράφος, από τους καλύτερους της μεταπολεμικής γενιάς, έζησε ως κοσμοπολίτης, ταξιδευτής ανά τον κόσμο με έντονη εικαστική παρουσία διεθνώς – επί 20 χρόνια στο Παρίσι, τη Γενεύη, τη Νέα Υόρκη, όπου μέντοράς του ήταν ο Ιόλας, αλλά και την Τεχεράνη. Στην Αθήνα ήταν μαθητής του Γιάννη Μόραλη, στο Παρίσι των Andre Lhote και Gino Severini. Εκεί ο Κώστας Πανιάρας γνώρισε τους εκπροσώπους της διεθνούς πρωτοπορίας: Giacometti, Victor Brauner, Rene Magritte, Max Ernst, αλλά και τους Έλληνες καλλιτέχνες του Παρισιού τον Τσίγκο, τον Γαΐτη, τον Μολφέση, τον Σκλάβο.
Τα έργα του Κώστα Πανιάρα χαρακτηρίζονται από διεθνή στοιχεία και επιρροές από τις ιδέες του ανεικονικού εικαστικού κινήματος Informel και από όλα τα πρωτοποριακά κινήματα του 20ού αιώνα, αλλά είναι με πολλά στοιχεία και βιώματα ελληνικά από την αρχαία Ελλάδα έως τις μέρες μας. Έργα του ανήκουν σε σημαντικές ιδιωτικές και δημόσιες συλλογές της Ελλάδας και του εξωτερικού: Στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στη Θεσσαλονίκη, στο Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή στην Άνδρο, στο Museum of Modern Art στη Νέα Υόρκη, αλλά και σε δημόσιους χώρους (Ισθμός Κορίνθου, 1993) κ.α.
Τα έργα του Κώστα Πανιάρα παρουσιάζονται σε δυο χώρους του νησιού. Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου έως τέλος Σεπτεμβρίου, όπου ο διεθνής καλλιτέχνης εκφράζει την «Αμφιθυμία της Μνήμης», δηλαδή την εικαστική διαχείριση του παρελθοντικού βάρους και τις συνεπαγόμενες συναισθηματικές αυξομειώσεις. Τα αποτυπώματα της ιστορίας εκτίθενται ως κακοποιημένα αντίγραφα, τα οποία υπό το κράτος της σημασίας τους, πολλαπλασιάζονται ή διχοτομούνται. Ο Κώστας Πανιάρας, ως διεθνής Έλληνας καλλιτέχνης, ψηλαφεί την ελληνική πολιτισμική κληρονομιά στην παγκοσμιότητα του μηνύματός της, αλλά ταυτόχρονα αναζητεί μια ατομική προσέγγιση της ελληνικής ιστορικής πραγματικότητας. Η αναζήτηση αυτή είναι αισθητή και ορατή στα εκτιθέμενα έργα του – η κεφαλή της Υγείας, οι τρεις εκδοχές της Αφροδίτης της Μήλου, της Ρόδου και του Μποτιτσέλι και η παγκοσμίως γνωστή κεφαλή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, την οποία παρουσιάζει ως έδεσμα μέσα σε ένα βαθύ μπλε πιάτο σαν ένα κλασικό ελληνικό σύμβολο που έχει αλλοιωθεί, έχει τρωθεί, έχει φαγωθεί από τον χρόνο, την χρήση και την κατάχρηση, υπογράμμισε με νόημα η Δρ Ιστορίας της Τέχνης στο Boston University.
Στην γκαλερί Citronne εκτίθενται έως 17 Ιουλίου τα «Τοπία της Μνήμης» του Πανιάρα, δηλαδή 20 βιωματικές αναμνήσεις από τον τόπο καταγωγής του, το Κιάτο Κορινθίας όπου κυριαρχούν η θάλασσα του Κορινθιακού Κόλπου, η φύση και ο ουρανός, καθώς και επιζωγραφισμένα γλυπτά, στο πνεύμα της μνήμης που παρουσιάζονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Πόρου. Εδώ μπορεί να δει κανείς τρισδιάστατα επιζωγραφισμένα έργα του καλλιτέχνη να συνυπάρχουν με δυσδιάστατα λάδια, σχέδια και αρχειακό υλικό από την περίοδο 1960 ως το 2014, έτος του θανάτου του. Αξίζει να αναφέρω, τη Μνήμη της Νύχτας, την τριπλή Μνήμη της Σικυώνας, αρχαία ονομασία του Κιάτου, το διχοτομημένο κεφάλι του Μεγάλου Αλεξάνδρου κ.α.
Ο Κώστας Πανιάρας πιστεύει ακράδαντα στο αξίωμα της τέχνης του 20ού αιώνα και στην επανάσταση που έφερε ο Marcel Duchamp με τα ready made. Επιπλέον, δεν διαχωρίζει τα εικαστικά μέσα – στην τέχνη επιτρέπονται όλα. Ο ίδιος έλεγε ότι ζωγράφιζε πάνω σε αρχαία αντίγραφα με σκοπό να διασχίσει τον χρόνο, αναμιγνύοντας ετερόκλητα, κάποτε και χρονικά ασύμβατα πρόσωπα και σύμβολα. Π.χ. συνυπάρχουν οι θεότητα Υγεία και ο Μέγας Αλέξανδρος με τον Άγιο Σεβαστιανό. Αφετηρία των έργων του είναι τα συχνά κακοποιημένα γύψινα αντίγραφα των συμβόλων της Αρχαιότητας, ωστόσο παίρνει αφορμή και από τα αυθεντικά αρχαιολογικά μουσειακά αρχαιολογικά μουσειακά εκθέματα, επεμβαίνοντας αδιακρίτως και στα δύο: τα επιζωγραφίζει, τα διχοτομεί, τα πολλαπλασιάζει. Καθιστά σαφή, ευκρινή και αναγνωρίσιμη τη θεματική της ιστορικής μνήμης και τις συνέπειές της. Εκφράζει την επιθυμία για μια υπερήφανη εθνική συνέχεια, αλλά και την ανάγκη για απελευθέρωση από το βάρος της Ιστορίας».
ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ
«Η επόμενη έκθεσή μας με τίτλο “Όψεις της Μνήμης” εγκαινιάζεται στις 21 Ιουλίου και θα διαρκέσει έως 30 Σεπτεμβρίου. Περιλαμβάνει έργα 4 σημαντικών Ελλήνων ζωγράφων: των Γιάννη Αδαμάκο, Τάσο Μαντζαβίνο, Γιάννη Ψυχοπαίδη και Άγγελο Παπαδημητρίου. Ο Γιάννης Αδαμάκος στηρίζεται στην οπτική μνήμη και η οπτική ανάμνηση είναι στιγμιαία και άχρονη. Ο Τάσος Μαντζαβίνος εστιάζει στη βιωματική μνήμη στα χρόνια της αθωότητας, ο Άγγελος Παπαδημητρίου μιλά για τη δική του εγκατεστημένη μνήμη και ο Γιάννης Ψυχοπαίδης για την αφηγηματική μνήμη. Οι «Όψεις της Μνήμης» συγκροτούν έναν συνδετικό ιστό γύρω από μια κοινή περιήγηση, άλλοτε με έμφαση στο προσωπικό βίωμα, άλλοτε με γνώμονα την Ιστορία, με αναφορές στο υποσυνείδητο, άλλοτε με μύθους και σύμβολα, οι τέσσερις καλλιτέχνες αντιμάχονται την λήθη, διεισδύοντας στα άδυτα της μνήμης. Η ΜΝΗΜΗ, ως προσωπικό ή συλλογικό στοιχείο μας ακολουθεί, ειδικά οι μνήμες της ομογένειας σε όλο τον κόσμο από τη Μητέρα – Πατρίδα είναι το σημείο αναφοράς μας και των επόμενων γενεών μας».
