Η «ασύμμετρη απειλή». Ο «Στρατηγός Aνεμος». Τα γυρισμένα μανίκια του πουκαμίσου. Το σφιγμένο βλέμμα περισυλλογής. Το διάγγελμα μπροστά στις κάμερες. Η υπόσχεση ότι «θα είναι η τελευταία φορά». Oλα ίδια. Οι ομοιότητες με τις φράσεις που ακούσαμε και τις εικόνες που είδαμε πριν από σχεδόν 11 χρόνια, στα τέλη Αυγούστου 2007 όταν δεκάδες άνθρωποι απανθρακώθηκαν στην Ηλεία, ξαφνιάζουν και τελικά ενοχλούν.
Κακοστημένα σκηνικά επικοινωνιακής διαχείρισης φυσικών καταστροφών, το μέγεθος των οποίων δεν είναι καν σε γνώση της πολιτικής ηγεσίας. Επικοινωνία πριν από την ουσία. Τουλάχιστον εν αγνοία, όπως αποδεικνύει το βίντεο από την ενημέρωση του κυβερνητικού επιτελείου υπό τον πρωθυπουργό το βράδυ της Δευτέρας και ενόσω στην παραλία πίσω από το λιμάνι της Ραφήνας εντοπίζονταν οι πρώτοι νεκροί. Γιατί έκαναν τα ίδια λάθη οι κυβερνήσεις του 2007 και του 2018; Γιατί αγωνιούν οι πολιτικοί μπροστά στις φυσικές καταστροφές;
Το μοτίβο επαναλαμβάνεται. Ξεκινά με τη σχεδόν ακαριαία μεταβίβαση της ευθύνης σε υπεράνθρωπες δυνάμεις. Και καθώς αυτό προσκρούει στο επιχείρημα της ευθύνης για τη διαχείριση του κινδύνου, ακόμα και μετά την εκδήλωση αυτού, το μοτίβο συνεχίζεται με την αγωνιώδη επίδειξη εγγύτητας της πολιτικής ηγεσίας προς τα θύματα της καταστροφής. Ελλείψει ορθολογικών επιχειρημάτων, στρατεύονται τα συναισθήματα για να περισώσουν τη χαμένη τιμή της πολιτικής εκείνες τις δύσκολες πρώτες ώρες.
Όσο χρειαστεί μέχρι την εξαγγελία των άμεσων ή έμμεσων μέτρων οικονομικού χαρακτήρα υπέρ των πληγέντων. Το σίγουρο μέσο αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών. Η διεθνής βιβλιογραφία βρίθει ευρημάτων άμβλυνσης της αρχικής αγανάκτησης των πληγέντων από καταστροφές κατά της κυβέρνησης μετά τη λήψη οικονομικών παροχών ή διοικητικών διευκολύνσεων προς αυτούς.
Ακούγεται πράγματι φριχτό να τιμάται η απώλεια ανθρώπινης ζωής και φυσικά η μεταστροφή της στάσης έναντι της εκάστοτε κυβέρνησης δεν αφορά τους οικείους των ανθρώπων που χάθηκαν σε μια φυσική καταστροφή, αλλά είναι επιβεβαιωμένο ότι η τάση των πολιτών περιοχών που έχουν πληγεί από καταστροφές στην κάλπη ευνοεί την εκάστοτε κυβέρνηση.
Η χαρακτηριστικότερη τέτοια περίπτωση για την ελληνική εκλογική ιστορία, εκείνη των εκλογών του Σεπτεμβρίου του 2007 που διεξήχθησαν είκοσι ημέρες μετά τις φονικές πυρκαγιές της Ηλείας, αποδεικνύει ότι η τότε κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας κατέγραψε καλύτερες αναλογικά επιδόσεις στην περιφέρεια της Ηλείας (και συγκεκριμένα ελαφρύτερες μειώσεις των ποσοστών σε σχέση με αυτές που αποτυπώθηκαν για τη Νέα Δημοκρατία το 2007 σε σχέση με το 2004) σε σύγκριση με άλλες περιοχές της χώρας, ενώ ειδικά στους πυρόπληκτους δήμους της Ζαχάρως και της Αρχαίας Ολυμπίας τα ποσοστά της Νέας Δημοκρατίας παρέμειναν, παρά τη μικρή πτώση τους, πλησίον του 50%.
Αυτή η ιδιαιτερότητα στην εκλογική συμπεριφορά των πυρόπληκτων περιοχών μπορεί κάλλιστα να αποδοθεί στην άμεση οικονομική ενίσχυση στην οποία προχώρησε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας μεσούσης της προεκλογικής περιόδου του 2007. Μικρής διάρκειας αυτή η θετική για τη Νέα Δημοκρατία επίδραση, καθώς τα ποσοστά του κόμματος στην Ηλεία και στους συγκεκριμένους δήμους ευθυγραμμίστηκαν με τον εθνικό μέσο όρο του κόμματος στις εκλογές του 2009, όμως ασφαλώς η επίδραση ήταν χρήσιμη για την πολιτική επιβίωση του κόμματος υπό τις συνθήκες απόλυτης αμηχανίας στις οποίες η κυβέρνηση Καραμανλή βρέθηκε μετά την πολυήμερη αδυναμία αντιμετώπισης των πυρκαγιών στην Ηλεία.
Τι όμως σημαίνουν όλα αυτά; Μοιάζει αφελές να ισχυριστεί κανείς ότι η κυβέρνηση Τσίπρα θα βγει κερδισμένη από την τραγωδία της πυρκαγιάς της 23ης Ιουλίου. Η εμφανής αγωνία των πολιτικών ηγεσιών να θρηνήσουν και αμέσως μετά να επιστρέψουν στην κανονικότητα συχνά τους προδίδει και όσο το μοτίβο επαναλαμβάνεται, οι πολίτες εκλαμβάνουν την κάθε τους κίνηση ως προσπάθεια να κερδίσουν χρόνο και τελικά να μη χάσουν στο παιχνίδι της εξουσίας. Και φυσικά η εμπιστοσύνη τους σε αυτούς καταρρέει.
Και δικαίως, γιατί η πολιτική εκτός από παιχνίδι εξουσίας, είναι -στις δύσκολες στιγμές- και ευθύνη. Οι πολιτικοί μας το λησμονούν όταν αποχωρούν από την αίθουσα του Κοινοβουλίου στις κρίσιμες ψηφοφορίες, το λησμονούν όταν κυνηγούν τις κάμερες και προσέχουν τις εκφράσεις του προσώπου τους, το λησμονούν όταν μεταφέρουν χρήματα από τον έναν κωδικό στον άλλον προσπαθώντας να μηδενίσουν τον χρόνο μεταξύ της τραγωδίας και της εξαγγελίας. Θέλουν το παιχνίδι, χωρίς την ευθύνη. Ίσως τούτες οι τραγικές στιγμές μάς αποκαλύψουν τη μικρότητα των πολιτικών μας.
*Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και επιστημονικός διευθυντής της Prorata.
