Στη διαδικτυακή έκδοση της εφημερίδας μας “Νέος Κόσμος”, η είδηση για τα αποτελέσματα των εκλογών της Ελληνικής Κοινότητας έλεγε: «Εξελέγησαν οι 19 της παράταξης του …» κ.λπ. ‘Αλλοι πάλι είπαν: «Εκλέχτηκαν και οι 19 της παράταξης…» κ.λπ. Ποιο είναι το σωστό ή το πιο σωστό, ή και τα δύο, να πούμε σήμερα;

Εξελέγησαν ή εκλέχτηκαν; Εάν συνεχίσετε να διαβάζετε το κείμενο τούτο, σημαίνει πως σας ενδιαφέρει η γλώσσα μας, το πιο ανθεκτικό και μοναδικό ενωτικό στοιχείο όλου του Ελληνισμού!

Θα σας δώσω πρώτα τη δική μου απάντηση: Και τα δύο είναι σωστά, αλλά θα έλεγα πως πιο σωστό σήμερα να πούμε είναι εκλέχτηκαν. Επίσης το εξελέγησαν δεν είναι απαγορευμένο από κανέναν, αλλά είναι μία εκδοχή της καθαρεύουσας και εάν το χρησιμοποιήσουμε θα πρέπει να συνεχίσουμε να μεταφέρουμε τη γλώσσα μας – για γλωσσική συνέπεια – στον καθιερωμένο τρόπο της καθαρεύουσας: της παρατάξεως κ.λπ. Αυτό όμως σήμερα είναι αρκετά δύσκολο, εάν μπορούμε να συνεχίσουμε να μιλάμε στην καθαρεύουσα. Το εξελέγησαν είναι μια «απαρχαιωμένη» έκφραση ή ένα «απολίθωμα» που μας άφησε μία άλλη εποχή του «γλωσσικού μας εμφυλίου πολέμου» που ήταν η εποχή τού «Γλωσσικού μας Ζητήματος» και ο πόλεμος αυτός κράτησε όλο το διάστημα του ελεύθερου βίου μας από το 1821 μέχρι τη σωτήρια γλωσσική μας μεταρρύθμιση του 1974. Τότε μπήκε ως βάση η Νεοελληνική Γραμματική, του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Εκδοση του Οργανισμού Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων 1941.

Εάν κάποιος είναι πάνω από 40 ετών σήμερα και δεν έχει δει ακόμη τη Γραμματική αυτή, και εάν θέλει να μιλάει σήμερα «καλά Ελληνικά», θα πρέπει να την ξεφυλλίσει τουλάχιστον – ή καλύτερα να την αγοράσει και να την βάλει σε περίοπτη θέση στη Βιβλιοθήκη του. ‘Ολες οι νέες Γραμματικές της σημερινής μας γλώσσας έχουν προσαρμοστεί με αυτήν και με τις νεότερες προσαρμογές της, και έτσι διδάσκεται η ελληνική μας γλώσσα στα σχολεία μας σήμερα, εδώ και στην Ελλάδα.
Η συνέπεια της γλώσσας κάνει τη γλώσσα μας καλλιεργημένη, συστηματική και δυνατή. Δεν είναι σωστό να μπερδεύουμε – όταν μιλούμε ή γράφουμε – αρχαία, καθαρεύουσα, απλή καθαρεύουσα, δημοτική, μαλλιαρή, ή ακόμη τη γλώσσα του χωριού. ‘Ετσι την υποβιβάζουμε τη γλώσσα μας και δεν της δίνουμε το κύρος που χρειάζεται για να επιβληθεί.

ΕΚΛΕΓΩ ΚΑΙ ΕΚΛΕΓΟΜΑΙ
Στην καθαρεύουσα το ρήμα εκλέγω έχει τους εξής τύπους και κλίνονται όπως όλα τα ρήματα: Εκλέγω, Εξέλεγον, Εξέλεξα, ‘Εχω εκλέξει κ.λπ. Στην Παθητική φωνή έχουμε: Εκλέγομαι, Εκλεγόμην, Εξελέχθην, αλλά και δεύτερο τύπο: Εξελέγην και από εδώ έγινε το Εξελέγησαν. ‘Εχω εξελεχθή ( με ήτα) και η μετοχή είναι εκλελεγμένος.
Το ίδιο ρήμα στη Δημοτική έχει ως εξής: Εκλέγω, Εξέλεγα, Εξέλεξα, και στον Πληθυντικό Εκλέξαμε, ‘Εχω εκλέξει κ.λπ. Στην Παθητική Φωνή: Εκλέγομαι, Εκλεγόμουν, Εκλέχτηκα, και η μετοχή είναι Εκλεγμένος. Το ρήμα εδώ παίρνει εσωτερική αύξηση: Εκλέγω, Εξ-έ-λεξα.

Όπως βλέπετε οι τύποι της Δημοτικής είναι πολύ πιο κοντά στο τι λέμε σήμερα, αλλά και αυτοί εάν δεν τους προσέξει κανείς, δεν μπορεί να είναι συνεπής και έτσι πέφτουμε σε γλωσσικά σφάλματα και χρειαζόμαστε μερικά μαθήματα και για τους…γονείς. Φρονώ πως οι γονείς που στέλνουν τα παιδιά τους στα Ελληνικά Σχολεία, δεν θα ήταν άσχημα παραπλήσια να είχαμε και τμήματα για τη γλώσσα και για τους γονείς. Ακούω και διαβάζω πως στις άλλες πολιτείες της Αυστραλίας υπάρχουν τέτοια τμήματα διδασκαλίας και για τους γονείς. Η Μελβούρνη φαίνεται πως υστερεί και είμαι βέβαιος πως πολλοί γονείς θα το ήθελαν αυτό.

ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΩΤΟ – Η εσωτερική και εξωτερική αύξηση
Η αύξηση διακρίνεται σε δύο είδη: σε εξωτερική και εσωτερική. Εξωτερική είναι η αύξηση που μπαίνει στην αρχή του ρηματικού τύπου, ενώ εσωτερική στο εσωτερικό του ρηματικού τύπου των σύνθετων ρημάτων και πάντα πριν από το δεύτερο συνθετικό, π.χ. γράφω → έγραφα, ξέρω → ήξερα (εξωτερική), προβλέπω → προέβλεπα, συντάσσει → συνέτασσε (εσωτερική).

Η συλλαβική αύξηση, που παίρνουν στον παρατατικό και τον αόριστο όσα ρήματα αρχίζουν από σύμφωνο, διατηρείται μόνον όταν τονίζεται Γράφουμε: έδενα – έδενες – έδενε – αλλά: δέναμε, δένατε, έδεναν.

Τα λόγια σύνθετα ρήματα κατά κανόνα κρατούν την τονισμένη εσωτερική τους αύξηση. Λέμε και γράφουμε: ανέλυσε, αντέτεινε, ανέδειξε, απέβαλε, διέθεσε, διέκρινε, διένειμε, διέπραξε, ενέκρινε, εξέθεσε, εξέφρασε, κατέληξε, κατέρριψε.

Στις προθέσεις που τελειώνουν σε φωνήεν η εσωτερική αύξηση παίρνει τη θέση του τελικού φωνήεντος της πρόθεσης, όταν τονίζεται: π.χ. υπογράφω = υπέγραφα. Όταν έχουμε τις προθέσεις περί-και προ- ή τις προθέσεις που τελειώνουν σε σύμφωνο, τότε η εσωτερική αύξηση, όταν τονίζεται, μπαίνει πάντα ανάμεσα στην πρόθεση και το ρήμα: π.χ. περιγράφω = περιέγραφα, συνδέω =συνέδεα.

Σύνθετα ρήματα, κοινά στον νεοελληνικό λόγο, δεν κρατούν την εσωτερική τους αύξηση, έστω και τονισμένη. Λέμε και γράφουμε: απόστασε, απόκαμε, απόφαγε, διάβηκε, σύστησε.

Σύνθετα ρήματα με τις προθέσεις προς και προ αποβάλλουν κατά κανόνα την τονισμένη εσωτερική τους αύξηση. Ήδη στην καθαρεύουσα η αύξηση έγινε στα ρήματα της κατηγορίας αυτής εξωτερική. Λέμε και γράφουμε: πρόφερε – επρόφερε, πρόλαβε – επρόλαβε, πρόσθεσε – επρόσθεσε, πρόδωσε – επρόδωσε.

Ορισμένα σύνθετα ρήματα είναι διπλόμορφα ως προς την τονισμένη εσωτερική τους αύξηση ανάλογα με τη σημασία τους: κατάλαβε (κατανόησε) – αλλά: κατέλαβε την πόλη, ο ήλιος πρόβαλε – αλλά: προέβαλε αντίσταση.

Τα σύνθετα ρήματα στον παρατατικό και στον αόριστο: άλλοτε έχουν εσωτερική συλλαβική αύξηση και άλλοτε όχι: εξέφρασα (και όχι: έκφρασα), εξέφρασαν ή εκφράσανε (και όχι: έκφρασαν), συνέθεσαν ή συνθέσανε (και όχι: σύνθεσαν), εισέπραξα (και όχι: είσπραξα), εισέπραξαν ή εισπράξανε (και όχι: είσπραξαν). Υπάρχουν και πολλά άλλα να ειπωθούν για το ίδιο θέμα.

Και τέλος: ΤΙ ΛΕΤΕ; Χρειάζονται και μερικά ΔΩΡΕΑΝ μαθήματα και για τους γονείς; Οι συστάσεις σας στη Διεύθυνση!