Με αφορμή το μανιφέστο του μακελάρη των δυο τεμενών στο Christchurch της Νέας Ζηλανδίας, ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για το τρομακτικό αμάλγαμα της ακροδεξιάς, της ισλαμοφοβίας και του ρατσισμού που ξεκίνησε από τις ΗΠΑ και έπειτα εξαπλώθηκε παγκοσμίως. Πρόκειται για μια νέα ακροδεξιά πλατφόρμα που θέτει ως ύψιστη αξία την λευκή φυλή, βασισμένη περισσότερο στη ράτσα και στη θρησκεία παρά στο έθνος.

Ο μακελάρης ξεκινά το μανιφέστο του αναφέροντας την «Μεγάλη Αντικατάσταση», το φαινόμενο όπου η υπογεννητικότητα της λευκής φυλής σε συνδυασμό με τις υψηλές προσφυγικές ροές στην Δύση οδηγεί στην «λευκή γενοκτονία», δηλαδή στην εξάλειψη της λευκής φυλής και την στρέβλωση της δυτικής κουλτούρας με την «επιβολή» του πολυπολιτισμικού κοινωνικού μοντέλου. Η «Μεγάλη Αντικατάσταση» μαζί με την υπόλοιπη σχετική ρατσιστική και ισλαμοφοβική ρητορική δεν προήλθε από παρθενογένεση: πρέπει να ερευνήσουμε ποιοι τον ενέπνευσαν να σπείρει μίσος και θάνατο, το ιδεολογικό υπόβαθρο που ερμηνεύει την πολύνεκρη έξαρση της ιδεολογίας του και την άρρηκτα συνδεδεμένη σχέση του «έργου» του με το διαδίκτυο.

ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ

Ο μακελάρης στο μακροσκελές του μανιφέστο δεν αποδίδει μόνο ευθύνες (που συνεπάγονται απειλές) για το πολυπολιτισμικό μοντέλο των φιλελεύθερων δημοκρατιών, αλλά και «ευχαριστεί» τρία πρόσωπα-κλειδιά, των οποίων η ιδεολογία ερμηνεύει αυτή του μακελάρη: τον σερ Oswald Mosley, την Candance Owens και τον Anders Breivik. Ο πρώτος ήταν ηγέτης της Ένωσης Βρετανών Φασιστών (British Union of Fascists), που είναι γνωστή για τη μάχη στην Cable Street του Λονδίνου το 1936 κατά των εβραϊκών κοινοτήτων της περιοχής, και για τις φίλο-ναζιστικές του θέσεις. Ο Mosley, επηρεασμένος από τον Μουσολίνι, υποστήριζε μια κορπορατική κοινωνική δομή και οργάνωσε την παραστρατιωτική οργάνωση «Fascist Defence Force» που με ενδυμασία εμπνευσμένη από τους ιταλικούς μελανοχιτώνες, ενσάρκωναν την αντικομουνιστική και αντισημιτική ρητορική του κόμματος. Η ανοιχτή υποστήριξη του Mosley ακολουθείται από τον αυτοπροσδιορισμό του μακελάρη ως «οικο-φασίστα». Ο όρος αφορά τον δεσμό της γης με την πατρίδα και τον λαό της (βασισμένο στο ναζιστικό σλόγκαν «Αίμα και Γη») και θεωρεί τον υπερπληθυσμό και την μετανάστευση απειλές του.
Το δεύτερο πρόσωπο-κλειδί, η Candance Owens, είναι υπεύθυνη επικοινωνιών της ΜΚΟ «Turning Point USA» που στοχοποιεί καθηγητές που κάνουν διακρίσεις εις βάρος (άκρο)συντηρητικών φοιτητών στα αμερικάνικα πανεπιστήμια: επιδιώκει την καταπολέμηση των φιλελεύθερων ιδεών και την ελαχιστοποίηση του κράτους. Η ίδια, γνωστή για την δυναμική της παρουσία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αν και αφρο-αμερικανικής καταγωγής, έχει ασκήσει σκληρή κριτική στο Black Lives Matter και σε φεμινιστικά κινήματα όπως το #MeToo, αρνείται την κλιματική αλλαγή και οι δηλώσεις τις αποσκοπούν στο να πείσουν το κοινό πως η πλειοψηφία της Ευρώπης ως το 2050 θα είναι μουσουλμανική και ότι το μόνο πρόβλημα του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού ήταν οι επεκτατικές του επιχειρήσεις. Η εκτίμηση του μακελάρη για τον Mosley και την Owens φανερώνει την αναζωπύρωση του ορθόδοξου φασισμού με σύγχρονα μέσα και λαϊκιστική ρητορική και εκδηλώθηκε με τρόπο εμπνευσμένο από τον Anders Breivik, τον νορβηγό ακροδεξιό τρομοκράτη που σκότωσε 77 αθώους το καλοκαίρι του 2011.

Η ακροδεξιά πλατφόρμα στις ΗΠΑ, αλλά πλέον και παγκοσμίως, έχει ως ιδεολογικά θεμέλια τα φασιστικά κινήματα του μεσοπολέμου (που προκάλεσαν τα δεινά του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου) και θέσεις που θυμίζουν αυτές της Κου Κλουξ Κλαν.
Η συμπάθεια στον «ορθόδοξο» παλαιάς κοπής φασισμό που συχνά συνάδει με την υιοθέτηση θέσεών του είναι τακτική υψηλού κινδύνου δεδομένης της δημοτικότητας των ακροδεξιών πολιτικών αναλυτών, όπως η Owens. Η στρατηγική της ρητορικής τους εδράζεται σε επιχειρήματα που είτε βασίζονται σε μερικώς αληθείς προκείμενες είτε δεν συνεπάγονται ένα λογικό συμπέρασμα (μπερδεύοντας έτσι τον ακροατή) και, μαζί με την χρήση ψευδών δεδομένων (ή την άρνηση των αληθινών), είναι μερικές από τις πρακτικές που χρησιμοποιούν οι προπαγανδιστικοί μηχανισμοί παλιά και σήμερα. Στόχος τους είναι η υψηλή δημοτικότητα και η ρητορική που φαίνεται πιθανώς σωστή και λογική αλλά στην πραγματικότητα χωλαίνει. Ο θαυμασμός του μακελάρη προς αυτά τα πρόσωπα είτε αποδεικνύει πως κατανοεί και εγκρίνει αυτές τις ύπουλες τακτικές είτε πως έχει πέσει θύμα τους.

ΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ

Ο μακελάρης συχνά αναφέρεται στην διαδικτυακή κουλτούρα των μιμιδίων (memes) και εξηγεί τις θέσεις του κάνοντας αναφορές σε αστεία που είναι δημοφιλή σε διαδικτυακές πλατφόρμες όπως το Reddit και το 8chan1 (περιεχόμενο των οποίων μπορεί να βρεθεί και σε άλλα μέσα κοινωνικά δικτύωσης όπως το Instagram). Πρόκειται για τακτική που ορίζεται με την χρήση «αστείων» μιμιδίων και υπερβολικά συχνές δημοσιεύσεις με χαμηλού επιπέδου τρολλάρισμα και ειρωνεία (shitposting) που υποτίθεται πως είναι απολιτίκ, αλλά στην πραγματικότητα υποβόσκουν πολιτικά μηνύματα.
Η τεχνική αυτή έχει χρησιμοποιηθεί ως πολιτικό εργαλείο έμμεσης προώθησης μηνυμάτων, ειδικά στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ το 2016 κατά της Χίλαρι Κλίντον. Για παράδειγμα, ο τιτάνας της Silicon Valley, Palmer Luckey που πούλησε την εταιρία του Oculus στην Facebook για $2 δις ίδρυσε τον οργανισμό «Nimble America» που αφοσιώθηκε αποκλειστικά στο shitposting κατά της Hillary Clinton για να υποστηρίξει τον Trump. Δεν πρόκειται απλώς για ένα αστείο συνδυαζόμενο με γελοία ή παραμορφωμένα οπτικά υλικά, αλλά για την κανονικοποίηση του χαμηλού επιπέδου χιούμορ με κρυμμένα ακροδεξιά μηνύματα που μεταφράζονται ως «πλάκα». Ένα παραμορφωμένο πορτραίτο της Clinton με υπερβολικά μεγάλο μέτωπο και λεζάντα «Too big to jail» (πολύ μεγάλη για να φυλακιστεί) μπορεί στην αρχή να φανεί αστείο, καθώς ο θεατής αυτομάτως εστιάζει στην παραμορφωμένη εικόνα που ερμηνεύει την λεζάντα, όμως στην πραγματικότητα, αν ο θεατής δεν φιλτράρει την δημοσίευση, δέχεται ασυνείδητα πολιτικά μηνύματα εις βάρος της Clinton σχετικά με το σκάνδαλο των emails.

Η θεματική αυτής της διαδικτυακής κουλτούρας ορίζεται από σχεδόν πάντα ακραίο χιούμορ σε θέματα από τον φεμινισμό ως και την τρομοκρατία και τείνει να είναι έως και ακατανόητο σε θεατές που δεν είναι εξοικειωμένοι με την αντίστοιχη κουλτούρα του shitposting. Η τεχνική αυτή, εφαρμοσμένη σε ένα πολιτικά ουδέτερο κοινό που χρησιμοποιεί τις διαδικτυακές πλατφόρμες για διασκέδαση (παρά ενημέρωση ή πολιτικοποίηση) είναι πλέον ένα πολιτικό εργαλείο παγκοσμίου βεληνεκούς που μπορεί να πολώσει και να κανονικοποιήσει ακροδεξιές ιδεολογίες ως «πλάκα».
Παραμένοντας στο περιβάλλον του διαδικτύου, αξίζει να σημειωθεί πως στις πρώτες σελίδες του μανιφέστο ο μακελάρης αναφέρει στην αυτοβιογραφία την προσοδοφόρα επένδυσή του στο bitcoin. Με αφορμή την εκτίμηση του μακελάρη για το αποκεντρωμένο νομισματικό σύστημα, δημοσίευμα του περιοδικού «Foreign Affairs» χαρακτηρίζει το bitcoin ως το αγαπημένο μέσο χρηματοδότησης της ακροδεξιάς. Μετά τις επιθέσεις στο Charlottesville των ΗΠΑ από λευκούς ακροδεξιούς, γνωστοί ως «εναλλακτική δεξιά2» (alt-right), εταιρίες όπως η Paypal απαγόρευσαν την συμμετοχή ακροδεξιών οργανώσεων με σκοπό την αποτροπή της περαιτέρω εξάπλωσής τους: ο Richard Spencer, ηγέτης του alt-right στις ΗΠΑ χαρακτήρισε το bitcoin ως «το νόμισμα των alt-right».
Βέβαια, οι άναρχο-καπιταλιστές υποστηρικτές του κρυπτονομίσματος σπάνια συμφωνούν με τις νέο-ναζιστικές θέσεις (αν και μοιράζονται θέσεις στα όρια της συνομωσίας περί του διεθνούς τραπεζικού συστήματος και εβραίων επενδυτών, όπως ο Rothschild). Εξαιτίας της χρήσης ψευδωνύμων σε συναλλαγές κρυπτονομισμάτων, έχει δημιουργηθεί ένα αποκεντρωμένο νομισματικό σύστημα που προτιμάται λόγω της απουσίας ελέγχου. Μέρος της καταπολέμησης ιδεολογιών και τραγωδιών, όπως αυτής στο Christchurch απαιτεί τον εντοπισμό και περιορισμό των πηγών χρηματοδότησης τους που επιτρέπει σε οργανώσεις και δράστες να επιβιώνουν και να εξαπλώνονται.

Η έξαρση ρατσιστικών και ισλαμοφοβικών τάσεων, που συνήθως συνεπάγονται αντίστοιχες ακραίες πολιτικές θέσεις στο φάσμα της ακροδεξιάς, απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή καθώς πείθουν, πολώνουν και δυστυχώς, μπορούν να σκοτώνουν αθώους. Η Kellyanne Conway, σύμβουλος του Trump και γνωστή για την επινόηση του όρου «εναλλακτικά δεδομένα» (alternative facts), σχολιάζοντας την τραγωδία στη Νέα Ζηλανδία στο κανάλι Fox News καλεί το κοινό να διαβάσει το μανιφέστο του μακελάρη προτού καταλήξει σε συμπεράσματα. Η αντιμετώπιση του ιδεολογικού υπόβαθρου της τραγωδίας ως μια κοινότοπη πολιτική ιδεολογία ανοιχτή για κριτική ανάλυση είναι πιθανό να εκθέσει το επιρρεπές στην ακροδεξιά κοινό σε επικίνδυνα μονοπάτια. Φυσικά, αυτό δεν αναιρεί το δικαίωμα του μακελάρη να δημοσιεύσει το μανιφέστο του και την Conway να παροτρύνει το τηλεοπτικό κοινό να το διαβάσει. Θα ήταν αντιφατικό η ελευθερία λόγου και έκφρασης να μην είναι καθολική: όμως τι γίνεται όταν μια ιδεολογία στρέφεται ακριβώς εναντίον της καθολικής ελευθερίας λόγου και έκφρασης;
Γιατί η ρατσιστική και ισλαμοφοβική ιδεολογία του μακελάρη καταλήγει εκεί, δυστυχώς όχι μόνο στη θεωρία, αλλά και στην πράξη. Σε περιπτώσεις όπως η συγκεκριμένη, όσο περισσότερη ανοχή δείχνουμε τόσο περισσότερη συνενοχή μοιραζόμαστε.

Σημειώσεις
Το Reddit και το 8chan είναι διαδικτυακές πλατφόρμες συζήτησης.
Το Alt right: ακροδεξιό κίνημα με βάση στις ΗΠΑ που στηρίζει την ανωτερότητα της λευκής φυλής και έχει νεοναζιστικές θέσεις.
*Η Ιφιγένεια Μουμτζή είναι φοιτήτρια Πολιτικών Επιστημών και Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Bristol.