Προτού επιστρέψουμε στον ιστορικό W.W. Tarn, μια σύντομη περιγραφή τού εικονιζόμενου μακεδονικού νομίσματος που βρέθηκε στην Αμφίπολη. Αριστερά: Μακεδονική ασπίδα με το σύμβολο του ήλιου. Στο κέντρο ο Πάνας με κέρατα και δέρμα τράγου. Δεξιά: Η Αθηνά κρατά κεραυνό και ασπίδα. Διακρίνεται η επιγραφή «ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ» και κάτω αριστερά μακεδονικό κράνος.

«Ύστερα απ’ το θάνατο του Αλέξανδρου, η Μακεδονία άλλαξε διαδοχικά πολλούς αφέντες και στα 279 π.Χ. ερημώθηκε από Κέλτες επιδρομείς. Τον Αντίγονο το Γονατά (276-241 π.Χ.), τον εγγονό του στρατηγού του Αλέξανδρου Αντίγονου, τον θεωρούσαν δεύτερο ιδρυτή της μοναρχίας. Στάθηκε ίσως ο καλλίτερος απ’ τους βασιλιάδες στην Ελληνιστική εποχή. Απότομος στα λόγια του, γεμάτος αυτοσαρκασμό, δεν άφησε ποτέ κανένα να τον θεοποιήσει.

»Με τον Ζήνωνα, τον ιδρυτή της Σχολής των Στωικών, συνδεόταν με στενή φιλία κι’ είναι ο πρώτος βασιλιάς, που μπορούν οι φιλόσοφοι να τον διεκδικήσουν για δικό τους και που κήρυξε την αρχή, πως ο βασιλιάς πρέπει να υπηρετεί τους υπηκόους του. Προσπάθησε να δώσει στη Μακεδονία την ειρήνη, που της χρειαζόταν. Έκανε αρκετούς πολέμους, μα χωρίς να τους προκαλεί ο ίδιος, και δημιούργησε μια γερή και δυνατή Μακεδονία, που δεν ξανάγινε όμως ποτέ σαν τη Μακεδονία του Αλέξανδρου.

»Για την ασφάλεια της χώρας του, ο Αντίγονος Γονατάς κρατούσε την Κόρινθο και μια δυο άλλες Ελληνικές πόλεις, μα η Ελλάδα ήταν ανεξάρτητη στο μεγαλύτερο μέρος της. Η δυναστεία του πρόσφερε μια μεγάλη υπηρεσία, πως φύλαξε την Ελλάδα και τον πολιτισμό απ’ τους βαρβάρους των Βαλκανίων και μάλιστα τα κατάφερε απ’ αυτή την άποψη καλύτερα απ’ ό,τι η δημοκρατία της Ρώμης, όταν κυρίευσε τη Μακεδονία».

Η ΑΘΗΝΑ

«Η Αθήνα έμεινε πάντα η μεγαλύτερη πόλη στην Ελλάδα. Ως το 288 συνάντησε εμπόδια στην πρόοδό της, μα έγινε ανεξάρτητη πάλι ως το 262 π.Χ., οπότε, ύστερα απ’ τη συμμαχία της με την Αίγυπτο εναντίον του Αντίγονου του Γονατά, αναγκάστηκε να παραδοθεί στον τελευταίο και να τον δεχτεί σαν ηγεμόνα της. Ο κυριότερος εκπρόσωπός της ο Μένανδρος, χαιρόταν την πιο μεγάλη δημοτικότητα. Είχε πνεύμα, ευγένεια και γερή κρίση, μα η ζωή, που περιγράφει στο έργο του, είναι μια σκηνική σύμβαση.

»Στα 229 π.Χ. η Αθήνα, ολότελα διαφορετική πια, απόκτησε πάλι την ελευθερία της. Γίνεται τώρα μια ειρηνική, πανεπιστημιακή πόλη, που όλοι παραδέχονται την ουδετερότητά της. Η Αθήνα, η άλλοτε ιμπεριαλιστική δημοκρατία, κτίζει βωμό στην Ευσπλαχνία και αφιερώνει περιοχές της στον Έρωτα και στις Χάριτες.

»Σ’ όλον αυτόν τον αιώνα κρατάει τα σκήπτρα στη φιλοσοφία και, σαν αντίπαλος της Αλεξάνδρειας, μένει πάντα το κέντρο για την παγκόσμια σκέψη. Όλοι πια παραδέχτηκαν, πως ίσως άλλες πολιτείες ν’ αποκτήσουν περισσότερο πλούτο και δύναμη, αλλά μόνο η Αθήνα ξέρει το μυστικό μονοπάτι, που πάει στον ουρανό». […]

»Στη φιλοσοφία, η σχολή του Πλάτωνα ξέπεσε στον καθαρό σκεπτικισμό. Κάπως καλύτερα τα κατάφεραν για ορισμένο καιρό οι Αριστοτελικοί με την επίδρασή τους στην Αλεξάνδρεια και με τον πολύπλευρο οπαδό τους, τον Θεόφραστο. Ο κόσμος όμως αυτός, στριμωγμένος απ’ τον Αλέξανδρο κι’ απ’ τους πολέμους των Επιγόνων έξω από την παλιά του κοίτη, ζητούσε νέους οδηγούς». […]

ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

«Κι’ η γλυπτική παρουσίασε για ένα διάστημα εξαίρετα επιτεύγματα. Ωραιότατο έργο φαίνεται, πως ήταν η Μοίρα της Αντιόχειας του Ευτυχίδα, που τόσοι την έχουν αντιγράψει.

»Για να τιμήσουν τον Αντίγονο τον Γονατά, που ο στόλος του νίκησε στην Κω τον Αιγυπτιακό στόλο (258 π.Χ.), έστησαν τη Νίκη της Σαμοθράκης, ένα υπέροχο άγαλμα της θεάς, ολόλαμπρης πάνω στην πλώρη της μεγάλης της γαλέρας, με τα πέπλα της ν’ ανεμίζουν στο θαλασσινό αέρα. Μα η ταραγμένη και γεμάτη πάθος εποχή εκφράζεται περισσότερο στην τεράστια ζωφόρο με την πάλη των Θεών και των Γιγάντων, γύρω στο βωμό του Δία στην Πέργαμο – «έδρα του Σατανά». Ακόμα και στο δεύτερο αιώνα π.Χ. μπορούσαν να φτιάνουν έργα σαν την Αφροδίτη της Μήλου. Αλλά η Ρωμαϊκή κατάκτηση σήμαινε το τέλος της ελληνικής γλυπτικής». [. . .]

»Στην αστρονομία – οι Έλληνες ήξεραν τώρα και τις παρατηρήσεις των αστρονόμων της Βαβυλώνας – ο Αρίσταρχος ο Σάμιος βρήκε, πως η Γη γυρίζει γύρω στον Ήλιο, αληθινό σκάνδαλο για τους θεοσεβούμενους . . . Ο Πυθίας διαπίστωσε, πως τις παλίρροιες τις προκαλεί η Σελήνη, όχι ο Ήλιος. Ο αστρονόμος Σέλευκος, απ’ τη Σελεύκεια, στον Περσικό κόλπο, που υποστήριζε την άποψη του Αρίσταρχου, εργαζόταν πάνω σ’ αυτές τις παρατηρήσεις και σίγουρα οι ιδέες του δε βρίσκονταν μακριά απ’ την έλξη και τη βαρύτητα.

»Δημιουργός της επιστήμης της Γεωγραφίας είναι ο Ερατοσθένης, που η «Γεωγραφία» του για πολύ καιρό κυριαρχούσε στον Ελληνιστικό κόσμο. Οι προκάτοχοί του θεωρούσαν τη Γη πολύ μεγαλύτερη. Στους υπολογισμούς του για την περιφέρειά της, ο Ερατοσθένης δεν έσφαλε περισσότερο από 300 μίλια περίπου . . . Μα άμεσα στην ανακάλυψη της Αμερικής βοήθησε ο στωικός φιλόσοφος του πρώτου αιώνα π.Χ., ο Ποσειδώνιος, αυτός που καθιέρωσε και τις πέντε ζώνες, που τις δεχόμαστε και σήμερα».

Αυτά, φίλοι μου, λέει ο Βρετανός ιστορικός W.W. Tarn.