Ο όρος ‘παγκοσμιοποίηση’ είναι σχετικά νέος, καθότι άρχισε να χρησιμοποιείται ευρέως από τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα αναφορικά με διάφορες δραστηριότητες, όπως πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, αλλά κυρίως οικονομικές.
Στο πλαίσιο των οικονομικών δραστηριοτήτων, με τον όρο ‘παγκοσμιοποίηση’ εννοούμε την κατάργηση των εμποδίων σε ό,τι αφορά το εμπόριο και την κίνηση κεφαλαίων μεταξύ διαφόρων χωρών σε παγκόσμια κλίμακα. Βέβαια οι διάφορες χώρες επιβάλλουν κάποιους δασμούς στις εισαγωγές προϊόντων από άλλα κράτη, για να μην πληγούν οι δικές τους οικονομικές δραστηριότητες.
Σε τρεις δημοσκοπήσεις που έγιναν στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του 2017 και 2018 για το εάν οι πολίτες συμφωνούσαν ή διαφωνούσαν ότι η παγκοσμιοποίηση είναι μια ευκαιρία για οικονομική ανάπτυξη, το αποτέλεσμα ήταν το 60% των Ευρωπαίων να εκφράσει την άποψη ότι θεωρεί την παγκοσμιοποίηση ως ευκαιρία, ενώ το 27% ήταν της γνώμης πως η παγκοσμιοποίηση υπονομεύει τα συμφέροντα των χωρών τους.
Είναι ενδιαφέρον ότι η μόνη χώρα που είχε σαφώς αρνητική γνώμη για την παγκοσμιοποίηση ήταν η Ελλάδα, καθώς μόνο το 32% των πολιτών εξέφρασε θετική άποψη, ενώ το 59% των πολιτών είχε αρνητική άποψη. Το υπόλοιπο 9% των πολιτών παρέμεινε ουδέτερο.
Αυτό κάνει εντύπωση, δεδομένου ότι η Ελλάδα κατέχει την πρώτη θέση στην εμπορική ναυτιλία παγκοσμίως, ενώ ο τουρισμός αποτελεί σημαντική εισροή ξένου συναλλάγματος στην Ελλάδα. Με άλλα λόγια, η εμπορική ναυτιλία και ο τουρισμός αποτελούν δύο βασικές πηγές για την άντληση οικονομικών πόρων για την Ελλάδα.
Αξιοπαρατήρητο είναι το γεγονός ότι η μόνη κατηγορία πολιτών που δήλωσε ότι η παγκοσμιοποίηση έχει ευεργετικά αποτελέσματα για την Ελλάδα ήταν οι νέοι ηλικίας μεταξύ 15 και 24 ετών.
Σύμφωνα με άρθρο της εφημερίδας Η Καθημερινή με τίτλο «Πρώτη και το 2016 η ελληνική ναυτιλία», η Ελλάδα διατηρεί τα «σκήπτρα» της παγκόσμιας ναυτιλίας, καθώς με βάση την τελευταία ετήσια έκθεση της αρμόδιας υπηρεσίας εμπορίου των Ηνωμένων Εθνών, το μερίδιο του στόλου που ανήκει σε Έλληνες ανέρχεται σε 16% του παγκόσμιου εμπορικού στόλου.
Μετά την Ελλάδα, στη δεύτερη θέση, με βάση τη χωρητικότητα του στόλου της, κατατάσσεται η Ιαπωνία, και στην τρίτη θέση η Κίνα.
Πολλοί οικονομολόγοι πιστεύουν πως με την παγκοσμιοποίηση αυξάνεται συνεχώς η αλληλεξάρτηση των χωρών όλου του κόσμου μέσα από την επιτάχυνση των ανταλλαγών προϊόντων, αλλά και των αντιλήψεων για τη διεθνή οικονομία.
Παράλληλα, διεθνώς προβάλλεται η άποψη πως με την παγκοσμιοποίηση μεγεθύνεται η έννοια της γνώσης και της εκπαίδευσης, καθώς έχει τη δυνατότητα να φέρει την επιστημονική γνώση κοντά σε όλους τους λαούς.
Ωστόσο υπάρχει και η αντίληψη ότι η παγκοσμιοποίηση μπορεί να εξελιχθεί σε μια κυριαρχία των οικονομικά ισχυρών χωρών και εταιρειών επί των λιγότερο αναπτυγμένων χωρών και εταιρειών.
Επιπλέον, για πολλούς η παγκοσμιοποίηση προάγει την εξαφάνιση της διαφορετικότητας των λαών, με αποτέλεσμα την έκλειψη των χαρακτηριστικών εκείνων που κάνουν τον κάθε λαό μοναδικό. Έτσι υπάρχει ο κίνδυνος να αφανισθούν παραδόσεις, έθιμα και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, που χαρακτηρίζουν συγκεκριμένες κοινωνίες.
ΘΕΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ
Αναφορικά με τα οράματα της κοινωνικής οικονομίας και του κράτους δικαίου, οι απόψεις για την παγκοσμιοποίηση στην πλειονότητά τους είναι αρνητικές, σύμφωνα με διεθνή μέσα ενημέρωσης.
Σε γενικές γραμμές η αρνητική αντίληψη για την παγκοσμιοποίηση εστιάζεται στα εξής κύρια σημεία:
α) Η παγκοσμιοποίηση συμβάλλει στην εξαφάνιση της διαφορετικότητας των διαφόρων λαών, καθώς μειώνονται σημαντικά τα χαρακτηριστικά εκείνα που κάνουν τον κάθε λαό μοναδικό.
β) Η παγκοσμιοποίηση μειώνει την εθνική κυριαρχία, καθώς προϋποθέτει ένα διεθνές κατεστημένο, και ως εκ τούτου την απώλεια του εθνικού και πολιτιστικού χαρακτήρα των διαφόρων κρατών.
γ) Η παγκοσμιοποίηση οδηγεί στην εξάντληση των φυσικών πόρων, και ως εκ τούτου συμβάλλει στην μείωση της βιοποικιλότητας.
δ) Με την παγκοσμιοποίηση εντείνεται η κοινωνική ανισότητα, καθώς και η ανεργία, ενώ μειώνεται σημαντικά ο δείκτης κοινωνικής προστασίας.
Στην εποχή μας η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μεγάλες προκλήσεις. Ως εκ τούτου, η παγκοσμιοποίηση θα ήταν επιθυμητή αν συνέβαλλε στη διεθνή συνεργασία για την υπέρβαση κοινών κινδύνων, καθώς και στην σταδιακή εξάλειψη των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων, με τη λήψη των ενδεδειγμένων δημόσιων μέτρων.
Δυστυχώς η πραγματικότητα δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας για την ‘κοινωνικοποίηση’ της παγκοσμιοποίησης, ενόψει του γεγονότος ότι οι κάτοχοι του κεφαλαίου αγωνίζονται με κάθε τρόπο για τη συνεχή αύξηση των οικονομικών συμφερόντων τους εις βάρος της εργατικής τάξης, και χωρίς μέριμνα για τις αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις από την αυξανόμενη οικονομική ανισότητα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η άμβλυνση των οικονομικών ανισοτήτων είναι η αναγκαία προϋπόθεση για την κοινωνική συνοχή σε κρατική βάση, καθώς και για την αρμονική συνεργασία μεταξύ κρατών.
Εδώ πρέπει να κάνω τη διευκρίνιση ότι ο λόγος είναι για την οικονομική παγκοσμιοποίηση, γιατί υπάρχουν και άλλες μορφές παγκοσμιοποίησης, όπως για παράδειγμα η τεχνολογική, η πολιτική, η πολιτιστική και η κοινωνική παγκοσμιοποίηση. Αυτές οι μορφές παγκοσμιοποίησης έχουν ευεργετικά αποτελέσματα, και ως εκ τούτου θα πρέπει να προωθούνται, καθότι συμβάλλουν στην πρόοδο σε πολλούς τομείς των κοινωνιών.
Παρά το γεγονός ότι αυτές οι άλλες όψεις της παγκοσμιοποίησης είναι σε μεγάλο βαθμό αλληλένδετες, θα μπορούσε να λεχθεί ότι λειτουργούν στο πλαίσιο της οικονομικής παγκοσμιοποίησης, και ως εκ τούτου επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από αυτήν.
Πολλοί οικονομολόγοι, και μεταξύ αυτών και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, υιοθετούν μια ανεπιφύλακτα θετική στάση προς την παγκοσμιοποίηση.
Οι υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης κηρύσσουν ότι η παγκοσμιοποίηση είναι ευεργετική για όλους, καθώς και για το περιβάλλον, επειδή δήθεν επιτρέπει την ανάπτυξη του υγιούς ανταγωνισμού, και συνεπώς οδηγεί σε βελτίωση της οικονομικής αποτελεσματικότητας και στην διάδοση όχι μόνο της γνώσης, αλλά επίσης και των αγαθών της ανάπτυξης, μέσω αυτού που ονομάζουν «φαινόμενο της διάχυσης προς τα κάτω».
Ωστόσο, τα δεδομένα των τελευταίων χρόνων δείχνουν ότι όσο πιο ανοικτές και ελαστικές γίνονται οι αγορές, τόσο μεγαλύτερος γίνεται ο βαθμός συγκέντρωσης του εισοδήματος και του πλούτου σε λίγα χέρια.
Αναφορικά με τις επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης στο περιβάλλον, λίγοι αμφιβάλλουν για την αρνητική τους επίδραση. Είναι πια ευρέως αποδεκτό ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο είναι το κύριο σύμπτωμα της οικολογικής κρίσης σήμερα, έχει καταστροφικές κλιματικές συνέπειες.
Πολλοί οικονομολόγοι συνδέουν την παγκοσμιοποίηση με την απώλεια θέσεων εργασίας, τη συμπίεση των μισθών, και την υποβάθμιση των συνθηκών εργασίας. Οι ανησυχίες αυτές πηγάζουν από τον φόβο ότι ο αυξημένος ανταγωνισμός από χώρες χαμηλού κόστους δημιουργεί ασφυκτικές συνθήκες στους τοπικούς παραγωγούς και εργαζομένους, και ως εκ τούτου μπορεί να οδηγήσει στο κλείσιμο εργοστασίων, ή τον περιορισμό της δραστηριότητάς τους, και τη μετεγκατάστασή τους σε άλλες χώρες.
Οι αναπτυγμένες οικονομίες, λόγω της υπεροχής τους σε θέματα καινοτομίας, παροχής υπηρεσιών και διαθεσιμότητας ανθρώπινου δυναμικού υψηλής εξειδίκευσης, βρίσκονται σε πλεονεκτικότερη θέση να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης από ότι χώρες με λιγότερο αναπτυγμένες οικονομίες. Το γεγονός αυτό διευρύνει περαιτέρω το οικονομικό χάσμα μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών χωρών.
Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι αποκλειστικά οικονομικό φαινόμενο, αν και η οικονομική διάστασή της κυριαρχεί. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα πολύπλευρο και πολύπλοκο παγκόσμιο φαινόμενο, το οποίο επεκτείνεται σε όλα τα επίπεδα της ανθρώπινης δραστηριότητας, και δημιουργεί στην ανθρωπότητα κάποιες προοπτικές για πρόοδο, αλλά ταυτόχρονα συμβάλλει σε αλυσιδωτές αναταραχές και ανακατατάξεις με αρνητικές επιπτώσεις σε παγκόσμια κλίμακα.
Συνοπτικά, ακολουθούν κάποιες από τις αρνητικές επιπτώσεις της παγκοσμιοποίησης, οι οποίες κατά την άποψή μου αντιβαίνουν στα μακροπρόθεσμα συμφέροντα της ανθρωπότητας:
*Επιβάλλει τους άτεγκτους νόμους της αγοράς.
*Το γεγονός αυτό οδηγεί σε συρρίκνωση των κοινωνικών κατακτήσεων.
*Συμβάλλει στην περαιτέρω καταστροφή του περιβάλλοντος με τον αλόγιστο καταναλωτισμό που προωθεί.
*Αυξάνει το χάσμα μεταξύ πλουσίων και πτωχών.
*Αποδυναμώνει παραδόσεις και αξίες, οι οποίες πρόσφεραν προσανατολισμό και νόημα ζωής για αιώνες σε πολλές χώρες
.
Κατά τη γνώμη μου, το συμπέρασμα που προκύπτει από τα παραπάνω είναι ότι, σε γενικές γραμμές, η παγκοσμιοποίηση έχει αρνητικές κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις.
