Η Kiri James είναι μια νέα Αυστραλή, που εργάζεται ως φυσιοθεραπεύτρια κυρίως στη φροντίδα ηλικιωμένων. Δεν έχει ελληνικές ρίζες, αλλά η εργασία της την έφερε σε επαφή με ηλικιωμένους Έλληνες, που όπως γνωρίζουμε οι περισσότεροι απ’ αυτούς δεν μιλούν αγγλικά. Έτσι η γλώσσα πολύ συχνά εμφανιζόταν ως εμπόδιο στην επικοινωνία της με τους ασθενείς της. Μετά από χρόνια εμπειρίας στη φροντίδα ηλικιωμένων, η Kiri έκανε στον εαυτό της ένα εύλογο ερώτημα: κατά πόσο η περίθαλψη που προσφέρεται στους μη αγγλόφωνους Έλληνες ασθενείς, διαφέρει απ’ εκείνη που έχουν οι αγγλόφωνοι ασθενείς.
Η Kiri συχνά ξαφνιαζόταν με τον αριθμό των μη αγγλόφωνων ασθενών που συναντούσε. Εκεί που εργάζεται, η πλειοψηφία των ασθενών έχει γεννηθεί στην Ελλάδα, την Ιταλία ή την πρώην Σοβιετική Ένωση, και εγκαταστάθηκαν στην Αυστραλία τις δεκαετίες της άνθησης του πρώτου μεγάλου μεταναστευτικού κύματος. Το γεγονός ότι ο άμεσος κοινωνικός τους περίγυρος ήταν συντοπίτες τους που μιλούσαν κατ’ επέκταση και τη γλώσσα των εθνικών κοινοτήτων τους, ήταν και ένας από τους λόγους που τους απέτρεψαν από το να μάθουν καλά την αγγλική γλώσσα.
Σήμερα στα εβδομήντα και ογδόντα τους χρόνια, αυτή η ομάδα ανθρώπων στηρίζεται στις οικογένειές τους, τα μέλη των οποίων παίζουν το ρόλο του «διερμηνέα» για να τους βοηθήσουν να καταλάβουν όσα οι γιατροί και άλλοι ειδικοί τους πληροφορούν για την υγεία τους.
«Κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας μου, ανέπτυξα ενδιαφέρον για την πολιτιστική ποικιλομορφία στον τομέα της υγείας. Συγκεκριμένα, για τις διαφορές όσον αφορά την υγεία των μη αγγλόφωνων ηλικιωμένων ατόμων σε σύγκριση με τους αγγλόφωνους συνομηλίκους τους και το κατά πόσο τους προσφέρουμε την ισότιμη υγειονομική περίθαλψη» λέει η Kiri James.
Η χρήση των ειδικευμένων -στον τομέα της υγείας- διερμηνέων, είναι η πάγια πρακτική που εφαρμόζουν οι περισσότερες υγειονομικές υπηρεσίες στην πολυπολιτισμική Μελβούρνη. Ωστόσο, η διαθεσιμότητα των διερμηνέων εξακολουθεί να αποτελεί πρόκληση. Πέρυσι τον Ιούλιο η κυβέρνηση της Αυστραλίας διέθεσε $2.2 εκατομμύρια για τις υπηρεσίες μετάφρασης και διερμηνείας στις υπηρεσίες φροντίδας ηλικιωμένων ασθενών με στόχο η κάθε υπηρεσία να έχει τους διερμηνείς της. Εκείνη την περίοδο, ένα ποσοστό 16% ατόμων εθνοτικής καταγωγής ήταν τρόφιμοι γηροκομείων και γηριατρείων.
«Οι διερμηνείς είναι σίγουρα η καλύτερη λύση. Αν και αυτό που έχει νομοθετήσει η κυβέρνηση είναι καλό στη θεωρία, στην πράξη δεν λειτουργεί και τόσο καλά. Ο κάθε νοσηλευτής είναι απαραίτητο να κλείσει ραντεβού κάθε φορά που χρειάζεται διερμηνέα για να επικοινωνήσει με τον ασθενή, και το πιο πιθανό είναι να μην υπάρχει κανένας διαθέσιμος. Και ο διάλογος του προσωπικού με τον ασθενή δεν λαμβάνει χώρα μόνο ένα μισάωρο που θα βρίσκεται παρών ένας διερμηνέας αλλά καθ’ όλη την διάρκεια της ημέρας. Οι νοσηλευτές χρειάζεται να κάνουν τους τροφίμους να νιώσουν άνετα, να τους ρωτούν αν χρειάζονται κάτι, τι τους αρέσει και τι όχι, να πουν ένα καλημέρα, να έχουν τέλος πάντων μια βασική επικοινωνία. Δεν γίνεται να υπάρχει ένας διερμηνέας δίπλα στο τρόφιμο ή τον νοσηλευτή όλο το 24ώρο. Ναι μεν υπάρχουν τα μέλη του προσωπικού που μιλούν ελληνικά, αλλά δεν γίνεται τα υπόλοιπα μέλη του προσωπικού που δεν μιλούν την ελληνική να ζητούν την βοήθεια τους κάθε φορά που θέλουν να επικοινωνήσουν με τον ασθενή» προσθέτει η Kiri.
Από το 2004, όταν ξεκίνησε την εργασία της ως φυσιοθεραπεύτρια, η ανάγκη την έκανε να επικοινωνεί με τους ασθενείς με διαφορετικούς τρόπους, ή στηριζόταν και η ίδια στις οικογένειές τους. Τα λεξικά που έβρισκε δεν κάλυπταν το ευρύτερο τομέα των φράσεων, για όλες τις καταστάσεις με τις οποίες μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος ένας φροντιστής.
Το πρόβλημα οξύνεται όταν ένα ηλικιωμένο μη αγγλόφωνο άτομο εισαχθεί σε κάποια μονάδα φροντίδας εκτάκτως και ο χρόνος της εισαγωγής του δεν κάνει εφικτή την παρουσία διερμηνέα. Οι ασθενείς που βρίσκονται σε αυτή την θέση είναι συχνά μόνοι τους και φοβισμένοι. Το προσωπικό κάνει ό,τι μπορεί να επικοινωνήσει με τον ασθενή χρησιμοποιώντας απλά αγγλικά, χειρονομίες καθώς και τη γλώσσα του σώματος. Στη καλύτερη περίπτωση, βοηθάει στην επικοινωνία κάποιο μέλος του προσωπικού που μιλάει τη γλώσσα, γεγονός που μπορεί να είναι χρήσιμο, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αντιδεοντολογικό, όπως λέει η Kiri James.
Η λύση του προβλήματος θα ήταν να υπάρχουν περισσότεροι διαθέσιμοι διερμηνείς, σκεφτόταν πολλές φορές που ζούσε τέτοιους είδους καταστάσεις, η Kiri. Αλλά, ενώ εξακολουθούσε να υπάρχει η έλλειψη, άρχισε να σκέφτεται άλλους τρόπους με σκοπό να βελτιώσει τη κατάσταση.
«Αποφάσισα να δημιουργήσω ένα μέσο επικοινωνίας που θα χρησιμοποιούν οι φροντιστές και οι γιατροί με τους ηλικιωμένους μη αγγλόφωνους Έλληνες ασθενείς. Με την έρευνα που έκανα κατάλαβα ότι δεν υπήρχαν παρόμοια εργαλεία. Ήρθα σε επαφή με διάφορους επαγγελματίες υγείας – με γιατρούς, νοσοκόμους, με το προσωπικό και τους κοινωνικούς λειτουργούς. Ο σκοπός μου ήταν να αναπτύξω ένα λεξιλόγιο, με λέξεις και φράσεις απαραίτητες στη φροντίδα ηλικιωμένων, που θα κάλυπταν όλους τους τομείς της φροντίδας. Με αυτό το τρόπο το ‘λεξικό’ θα ήταν χρήσιμο όχι μόνο για τους φυσιοθεραπευτές, αλλά και για όλους όσοι φροντίζουν για την υγεία των ασθενών» λέει η Kiri.
Μετά την οκτάχρονη εμπειρία της ως φυσιοθεραπεύτρια, η Kiri ένοιωθε ότι γνώριζε πλέον ποιες φράσεις χρησιμοποιούνταν πιο συχνά. Σε συνεργασία με έναν εικονογράφο κατάφερε να διασφαλίσει την ακριβή αντιστοιχία του λεξιλογίου με τις εικόνες, με τρόπο διασκεδαστικό και φιλικό. Συνεργάστηκε και με Έλληνα διερμηνέα, ο οποίος μετέφρασε το κείμενο, όχι απλά στην ελληνική γλώσσα, αλλά σε γλώσσα κατάλληλη για τους ηλικιωμένους. Πριν δημοσιευθεί τον Μάρτιο φέτος, το βιβλίο είχε ανεπίσημα δοκιμαστεί από υγειονομικές υπηρεσίες που το δέχθηκαν πρόθυμα και με ιδιαίτερη ικανοποίηση.
«Το ελληνικό βιβλίο – Μεταφράσεις για την Φροντίδα των Ηλικιωμένων» («The Greek Book – Translations for Aged Care») είναι σχεδιασμένο για να διευκολύνει τη βασική επικοινωνία μεταξύ του προσωπικού και των μη αγγλόφωνων ηλικιωμένων ελληνικής καταγωγής ασθενών, όταν οι διερμηνείς δεν είναι διαθέσιμοι.
Το μόνο που πρέπει να κάνει ο φροντιστής της όποιας υπηρεσίας, είναι να χρησιμοποιήσει το ευρετήριο και να βρει στα αγγλικά τη λέξη που χρειάζεται, δείχνοντας τη σελίδα στον ασθενή. Ο ασθενής θα δει τη λέξη γραμμένη στα ελληνικά, πάνω από ένα απλό σχέδιο, ώστε η έννοια της λέξης ή φράσης να είναι σαφής.
«Το βιβλίο το έγραψα μέσα σε περίπου 18 μήνες, στον ελεύθερο χρόνο μου, αλλά την ιδέα την είχα για 3-4 χρόνια. Το περιεχόμενο χωρίζεται στα κεφάλαια, το λεξιλόγιο των οποίων ακολουθεί την καθημερινή ρουτίνα των ασθενών στην υγειονομική υπηρεσία – από το πλύσιμο, ντύσιμο, φαγητό, μέχρι και τις ασκήσεις που πρέπει να κάνουν, τις ανάγκες που έχουν, το βαθμό του πόνου που νιώθουν. Επίσης, εκτός από τη φράση στα ελληνικά και αγγλικά, κάτω απ’ την απεικόνιση υπάρχει και ο τρόπος προφοράς για τους μη ελληνόφωνους, έτσι ώστε το προσωπικό να μπορεί να το διαβάσει στον ασθενή. Αυτό το περιεχόμενο πολλαπλών εργαλείων επικοινωνίας – το να βλέπεις, να ακούς και να αναγνωρίζεις την εικόνα, διευκολύνει την επικοινωνία των ηλικιωμένων ασθενών με το προσωπικό» εξηγεί η Kiri.
Το βιβλίο ήδη χρησιμοποιείται από μερικές υγειονομικές υπηρεσίες ενώ φαίνεται ότι το αποδέχονται ιδιαίτερα θετικά οι ασθενείς που πάσχουν από την άνοια.
«Υπάρχουν άνθρωποι που αν και μιλούσαν αγγλικά, λόγω της άνοιας γυρνούν πίσω στη μητρική τους γλώσσα. Έτσι, βλέποντας την εικόνα και καταλαβαίνοντας το μήνυμα που περνάει, είναι πιο εύκολο γι αυτούς να επικοινωνήσουν – τους βοηθάει το περιεχόμενο πολλαπλών επικοινωνιακών μέσων».
Το βιβλίο το υποδέχτηκαν καλά και οι οικογένειες που το απέκτησαν για τους ηλικιωμένους συγγενείς τους, έτσι ώστε να διευκολύνουν την επικοινωνία τους με τους φροντιστές.
«Ελπίζω οι φροντιστές να συνεχίσουν να αναγνωρίζουν τη σημασία της μεγιστοποίησης της επικοινωνίας με τους μη-αγγλόφωνους ασθενείς τους. Με τέτοιο τρόπο, θα ενισχύσουν την ταύτιση, την αρμονική σχέση τους με τον ασθενή, θα βελτιωθεί η εμπειρία του ασθενούς στην υγειονομική υπηρεσία, που θα φέρει και τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα για την υγεία τους. Και για τον εαυτό μου – αυτό ίσως θα σημαίνει παραπάνω δουλειά. Αν το ελληνικό βιβλίο πετύχει, σκοπεύω να κάνω παρόμοιο για τις άλλες μη αγγλόφωνες κοινότητες, όπως την ιταλική ή τη ρωσική. Με έχουν ρωτήσει κιόλας πότε θα είναι διαθέσιμο το βιβλίο στα ρώσικα» λέει η Kiri.
Ο λόγος που το βιβλίο δημοσιεύτηκε πρώτα στα ελληνικά, λέει η Kiri, είναι ο μεγάλος αριθμός Ελλήνων που χρειάζεται φροντίδα. Ο άλλος λόγος όμως προέρχεται από τις ιστορίες που ως παιδί άκουγε από τον παππού και την γιαγιά της, που είχαν επισκεφτεί τις Σπέτσες στην Ελλάδα.
«Αντιλαμβάνομαι ότι αυτή η γενιά που έχει ανάγκη το βιβλίο αυτό, θα φύγει γρήγορα. Γι’ αυτό το λόγο ήθελα να το δημοσιεύσω όσο πιο νωρίτερα γινόταν» λέει η νεαρή φυσιοθεραπεύτρια, η πρωτοβουλία της οποίας δεν έτυχε της χρηματοδοτικής υποστήριξης από τους κυβερνητικούς φορείς ή της υγειονομικής υπηρεσίας στην οποία εργάζεται.
Οι άνθρωποι πάντα βρίσκουν τον τρόπο να επικοινωνούν. Αλλά στη περίπτωση των ηλικιωμένων ασθενών που δεν μιλούν αγγλικά, πρόκειται για ένα πιο εύθραυστο πεδίο.
«Με το βιβλίο θα αλλάξει η εμπειρία που έχουν οι ασθενείς στη φροντίδα ηλικιωμένων. Θα νιώσουν πιο φιλικά και ότι το νοσηλευτικό προσωπικό νοιάζεται για την κατάστασή τους, ότι μπαίνουν στο κόπο να προσπαθήσουν να επικοινωνήσουν μαζί τους. Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις που οι ασθενείς νιώθουν απομονωμένοι, απ’ τη στιγμή που δεν μπορούν να εκφραστούν. Πολύ συχνά παρατηρείται στους ασθενείς που βρίσκονται σε περιβάλλον που δεν τους δίνει την δυνατότητα να επικοινωνήσουν, να επιδεινώνεται η κατάστασή τους, να αλλάζει η διάθεσή τους».
Το κόστος του βιβλίου “The Greek Book – Translations for Aged Care” («Το ελληνικό βιβλίο – οι μεταφράσεις για τους ηλικιωμένους») είναι $39.95. Η παραγγελία βιβλίου γίνεται μέσω της ιστοσελίδας www.sheridanhouse.com.au, ή με ένα τηλεφώνημα στο Sheridan House Australia, στο 9899 9956.
Για περισσότερες πληροφορίες, επικοινωνήστε με την ίδια τη συγγραφέα, Kiri James, μέσω της ηλεκτρονικής διεύθυνσης kirijames@hotmail.com.
