Η «Δαμασκός» είναι το πιο απαιτητικό βιβλίο του Χρήστου Τσιόλκα. Βασισμένο στη μεταμόρφωση του Παύλου από Σαούλ και τα ταξίδια του, το μυθιστόρημα χτυπάει κατάσαρκα. Σχεδιάζει όνειρα και δημιουργεί άγρυπνες νύχτες.

Η «Δαμασκός» γράφτηκε με βάση τις διαφορετικές οπτικές γωνίες των βασικών του πρωταγωνιστών. Ξεκινά με τη Λυδία μια μεγάλης ηλικίας Ελληνίδα που ήταν κάποτε μια νεαρή της μεσαίας τάξης και τώρα ζει σε μια σπηλιά όπου πολλοί την αντιμετωπίζουν ως μάγισσα. Η Λυδία προσεύχεται στον Ιησού για τα βρέφη που εγκαταλείφθηκαν στο βουνό από τους Έλληνες και τους Ρωμαίους γονείς τους για να πεθάνουν από τα καιρικά φαινόμενα ή να κατασπαραχθούν από θηρία.

«Αρχικά, η Λυδία θεωρήθηκε δούλα και δεν θα έμπαινε στον κόσμο των Ελλήνων και των Ρωμαίων. Και μόλις αποφάσισα να το κάνω, τα κεφάλαια του βιβλίου ήρθαν πολύ βιαστικά. Ήθελα να γράψω από την οπτική γωνία μιας γυναίκας, μιας και η παλαιά χριστιανική ηθική είχε απαλείψει τις γυναίκες από το προσκήνιο, αν και έπαιξαν κεντρικό ρόλο. Ως Ελληνίδα η Λυδία ήταν ανοιχτή και επιρρεπής στη μάθηση» λέει ο Χρήστος Τσιόλκας.

Στην αρχαία Ιουδαία οι Έλληνες παρακολούθησαν τις Συναγωγές ανεξάρτητα από το αν δεν ήταν Εβραίοι.

«Οι Έλληνες θεωρούνταν “θεοφοβούμενοι” από τους Εβραίους, ανεξάρτητα από το γεγονός ότι δεν ήταν Εβραίοι».

Οι Έλληνες πίστευαν στον Άγνωστο Θεό. Ήταν αυτός ο Θεός για τον οποίο μιλάει ο Απόστολος Παύλος στους Αθηναίους στο κήρυγμά του στον Άρειο Πάγο.

Ήταν σε μια νέα θρησκεία, τον Χριστιανισμό, που γυναίκες, παιδιά και σκλάβοι έγιναν «αδελφοί». Ήταν μια ριζοσπαστική θρησκεία που τους θεωρούσε ισότιμους. Ο Παύλος και οι απόστολοι έφεραν την κατάρρευση του ελληνορωμαϊκού κόσμου με μια νέα φιλοσοφία της Ιουδαϊκής-Ελληνιστικής, τον Χριστιανισμό.

Ο Παύλος χρειαζόταν τους Έλληνες για την κατάρρευση του ρωμαϊκού κόσμου. Οι Ζηλωτές δεν μπορούσαν να το κάνουν από μόνοι τους. Ο τελευταίος πόλεμος εναντίον των Ρωμαίων από τους Ζηλωτές είχε ως αποτέλεσμα το τέλος της Ιερουσαλήμ καθώς οι Ρωμαίοι μετατρέπουν την πόλη σε στάχτη.

«Δεν μπορείς να διαβάσεις τα κηρύγματα και τις Επιστολές του Παύλου και να μην δεις τον Πλάτωνα σε αυτά», προσθέτει ο Τσιόλκας.

Οι Έλληνες συμφιλιώνουν τον παγανιστή και τον χριστιανό, το θηλυκό και το αρσενικό.

«Ο Νίκος Καζαντζάκης μιλάει για τη διαίρεση ανάμεσα στο θηλυκό και το αρσενικό, ενώ ο Νίτσε βλέπει τον Χριστιανισμό ως θηλυκό, μια θρησκεία που προωθεί τη σκλαβιά».

Όταν εισερχόμαστε στον κόσμο μέσα από τα μάτια του Σαούλ -πριν γίνει Παύλος- ως ριζοσπάστης Εβραίος που κυνηγά εκείνους τους Εβραίους που εγκατέλειψαν τον νόμο του Θεού, αισθανόμαστε την αγανάκτηση και την τελική αφύπνιση του Σαούλ – αυτό το λευκό φως που έκαιγε μέσα του στον δρόμο του προς τη Δαμασκό.

Ο Σαούλ αγωνίζεται με τη δική του σεξουαλικότητα, τον ερωτισμό του.

«Αυτός ήταν ο δρόμος μου μέσα από αυτόν, να μάθω γι’ αυτόν ως χαρακτήρα, δεν με ενδιέφερε ο άγιος, με ενδιέφερε ο άνθρωπος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πρώτες μου προσπάθειες ήταν ανεπιτυχείς επειδή τον σκέφτηκα ως δούλο, όχι ως άνθρωπο» συνεχίζει ο Τσιόλκας.

Ο Τσιόλκας, όπως όλοι οι Έλληνες και οι Εβραίοι, όπως όλοι οι ανατολίτες, γνωρίζει την ντροπή. «Καταλαβαίνω την ντροπή που είναι πολύ διαφορετική από την ενοχική κουλτούρα των Προτεσταντών και κάποιων από τους καθολικούς» λέει.

«Ως Έλληνες και Ορθόδοξοι, είμαστε από την Ανατολή, γνωρίζουμε τη βαθύτερη σύνδεση με τον προχριστιανικό κόσμο, δεν έχουμε ενοχή, αλλά γνωρίζουμε τη ντροπή».

Αισθανόμαστε ντροπή όταν μια πράξη μας εκθέτει την οικογένειά μας, τη φυλή και το χωριό μας. Ωστόσο, δεν αισθανόμαστε ένοχοι…

«Μπορείτε να είστε στο Αμμάν στην Ιορδανία και ο ερωτισμός να είναι αισθητός σε σύγκριση με αυτόν στη Δύση, ακόμη και μεταξύ των ανδρών» λέει ο Τσιόλκας.

Σε ένα κεφάλαιο, ο Βράσας ο Ρωμαίος που φροντίζει τον φυλακισμένο Παύλο, τον αποκαλεί ακόμη και «θείο», δεν καταλαβαίνει την αδυναμία του. Η Ρώμη του δεν θα υποκύψει στον Χριστιανισμό, μια θρησκεία που την θεωρεί ως αδυναμία.

Η Ρώμη ήταν μια δημοκρατικοποιημένη αυτοκρατορία. Οποιοσδήποτε μπορούσε να είναι Ρωμαίος, ανεξάρτητα από το χρώμα και την πίστη, αρκεί να θεωρείτο ως «πρώτος μεταξύ ίσων» και να πιστεύει στη Ρώμη αυτή καθεαυτή.

Ο Τσιόλκας βγάζει έναν χρυσό σταυρό που κρέμεται από το λαιμό του… «Μου τον έδωσε η γιαγιά Γιαννούλα όταν ήμουν 21 χρόνων» λέει.

«Σήμερα νομίζω ότι αυτός ο άνθρωπος, ένας εκπρόσωπος του θεού, είναι ταπεινωμένος, βασανισμένος, αποπλανημένος και σκοτωμένος δημόσια και στη συνέχεια ένα νέο σύστημα μια νέα σκέψη αναπτύσσονται σε βάρος του … είναι ασυνήθιστο».

Η Δαμασκός είναι σπλαγχνική και μπορούμε να την αισθανθούμε.

«Ταξίδευσα στην Ιερουσαλήμ, στην Αντιόχεια, ήθελα να περπατήσω εκείνα τα μέρη, να τα μυρίσω, να τα ζωγραφίσω ως συγγραφέας. Το πιο δύσκολο πράγμα είναι να γράψω για έναν άνθρωπο πριν από 2000 χρόνια που δεν ήταν μαζί μας, αλλά ήταν σαν εμάς» λέει ο Τσιόλκας.

«Η υπερβολική εξάρτησή μας από τον μεταμοντερνισμό έπληξε την άποψή μας για το παρελθόν» συνεχίζει.

Ο Τσιόλκας επισημαίνει το έργο του John Boswell -ενός ομοφυλόφιλου που πέθανε από AIDS- σχετικά με τη σεξουαλικότητα στην πρώιμη Εκκλησία.

Ο μεταμοντερνισμός συνιστά ένα επικίνδυνο πρόβλημα καθώς αποσπάται από την ιστορία.

«Ο Boswell ήταν σπουδαίος μελετητής και βαθιά προσεκτικός θεολόγος… Όμως θυμάμαι τους συνομηλίκους στο πανεπιστήμιο που μου έλεγαν “μην τον διαβάσεις επειδή ο Φουκώ τον μίσησε»… Γιατί; Επειδή μιλάει για αγάπη».

Ο Τσιόλκας δεν έχει κανένα φόβο να μιλάει για τον διανοούμενο Jordan Petersen, ο οποίος έχει προκαλέσει μια τόσο μεγάλη διαμάχη, χωρίς να καμφθεί από την εξουσία.

«Είχα αναπτύξει πολλά επιχειρήματα σε συνομιλίες μου με άλλους γι’ αυτόν τον άνθρωπο» λέει ο Τσιόλκας αναστενάζοντας. «Μου αρέσει να ακούω την ανάλυση των ιστοριών του Βίβλου και η ανάλυσή του για τον Κάιν και τον Άβελ είναι φανταστική. Μερικοί μου λένε “πώς μπορείς να τον διαβάζεις…” και λέω “ίσως να μην συμφωνώ μαζί του se όλα, αλλά με ενδιαφέρει αυτό που έχει να πει”».

Ο Τσιόλκας παρομοιάζει τον Peterson με τον Joseph Campbell, τον Αμερικανό καθηγητή Λογοτεχνίας που είναι γνωστός για το πρωτοποριακό του έργο στη Συγκριτική Μυθολογία και τις Θρησκείες, που ανέπτυξαν την έννοια του αρχέτυπου ήρωα.

Η καταγγελία, η ακύρωση, η επίθεση στο κοινό είναι μερικά από αυτά που εξαπολύθηκαν κατά του Παύλος, του Ιησού και άλλους πριν από 2000 χρόνια.

Ο Τσιόλκας προσπαθεί να κατανοήσει τον «άνθρωπο Παύλο και τον άνθρωπο Ιησού» στη «Δαμασκό». Δεν πιστεύει στον Ιησού, τον Θεό ή την Ανάσταση, αλλά αναγνωρίζει την τεράστια ηθική επίδραση του Ιουδαϊσμού και του Χριστιανισμού.

Ο Τσιόλκας φέρνει στην επιφάνεια τον Τιμόθεο. «Είχε Εβραία μητέρα και Έλληνα παγανιστή πατέρα. Προσπάθησα να συμφιλιώσω τις δύο πλευρές, τον Ιουδαϊσμό και τον Ελληνισμό» λέει.

«Αγαπώ πολύ τη χριστιανική ηθική, αλλά δεν αγαπώ τη διαίρεση ανάμεσα στη σάρκα και την ψυχή».

Η Δαμασκός είναι περίπου τώρα όσο ήταν πριν από περίπου 2000 χρόνια. Βλέπουμε σε αυτή μάζες προσφύγων που εγκαταλείπουν την αιματηρή κόλαση της Ιερουσαλήμ, αφού οι Ρωμαίοι την ισοπέδωσαν.

«Οι νέοι ξύπνησαν και οι παλιοί έχουν περιορισμένη γνώση της ιστορίας … Για παράδειγμα τι εννοείς όταν λες “άσπρο”; Τι είναι ένας Γεωργιανός; Τι χρώμα έχει το πρόσωπο ενός Λιβανέζου; Γιατί ένας Έλληνας είναι λευκός και ένας Τούρκος όχι;»

Ο Τσιόλκας έχει ξεφύγει από τον μαρξισμό: «δεν είμαι πλέον μαρξιστής, δεν μπορείς να μιλάς τον 20ό αιώνα και να είσαι μαρξιστής».

«Ένα πράγμα που έχω προγραμματίσει να κάνω το 2020 είναι να διαβάσω τον Adam Smith. Δεν προσέγγισα τον Adam Smith στα πανεπιστημιακά μου χρόνια, όχι επειδή δεν άρεσε στον Μαρξ, αν και ο Μαρξ τον αναφέρει στα έργα του. Δεν διάβασα ποτέ τον Smith στο πανεπιστήμιο επειδή κάποιος δάσκαλος είπε ότι θα με κατέστρεφε – τόσο θανάσιμα… θρησκευόμενος».

Ο Τσιόλκας συνδέει τον Μαρξ με τον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό. «Πώς μπορείς να καταλάβεις την ηθική χωρίς τον Ιουδαϊσμό και τον Χριστιανισμό και πώς τον καπιταλισμό χωρίς τον Μαρξ;» αναρωτιέται.

«Είμαστε σε μια επικίνδυνη περίοδο όπου οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν πλέον την ιστορία» λέει.

Ο Τσιόλκας μιλάει για την Γκρέτα Τούνμπεργκ και λέει ότι «είναι η ερμηνεία του Μάρτιν Λούθερ, μέσω του Παύλου και της ηθικής. Και ρωτώ πώς δεν το γνωρίζουμε ακόμα; Έχουμε ξεχάσει τον πραγματικό κίνδυνο των Πουριτανών που έκαψαν εκκλησίες και έσπασαν εικόνες; Έχουμε ξεχάσει τον Ροβεσπιέρο που πλημμύρισε τους δρόμους της Γαλλίας με αίμα; Δεν έχουν διαβάσει οι νέοι διανοούμενοι για την Επιτροπή Δημόσιας Ασφάλειας;»

Για τον Τσιόλκα ο Παύλος είναι «πιο σημαντικός για τους προτεστάντες, τους Πουριτανούς, όχι για τους Καθολικούς, ο Πέτρος είναι για τους καθολικούς».

«Έβλεπα τους αριστερούς οπουδήποτε εισέρχονταν … φανατικοί και έτοιμοι για τη βία να μιλούν για τον Ροβεσπιέρο, τον Πολ Ποτ και άλλους. Είναι εύκολο να τους αποκαλούν τέρατα, αλλά ο Πολ Ποτ μορφώθηκε στη Γαλλία, γνώριζε τι θα έκανε και η αποστολή τους ήταν να επιτελέσουν φρικτά πράγματα».

Η «Δαμασκός» με ανάγκασε να αγοράσω τη Βίβλο. Θέλω να διαβάσω ξανά αυτό το θεμελιώδες κείμενο. Έτσι όταν μπήκα στο βιβλιοπωλείο Readings στο Carlton και ζήτησα από έναν υπάλληλο που εργαζόταν εκεί αν οι Επιστολές του Παύλου προς τους Κορινθίους συμπεριλαμβάνονταν στη Βίβλο ή αν έπρεπε να αγοράσω την Καινή Διαθήκη, γέλασε: «Χα…, δεν το ξέρω, είμαι ο τελευταίος για να με ρωτήσουν κάτι τέτοιο».

«Παράξενο», σκέφτηκα, δεδομένου ότι η βιτρίνα του Readings ήταν καλυμμένη με τη «Δαμασκό» του Χρήστου Τσιόλκα, ένα μυθιστόρημα για τη ζωή του Παύλου.