Ένας από τους μεγαλύτερους ιστορικούς του 20ού αιώνα, ο μαρξιστής Eric Hobsbawm έφυγε από τη ζωή μερικές μέρες πριν σε ηλικία 95 χρόνων. Ως ένδειξη μνήμης, αλλά και θαυμασμού για το τεράστιο έργο του, παρουσιάζω εν συντομία εδώ δύο βιβλία του που πρόσφατα εκδόθηκαν στην ελληνική γλώσσα από τις Εκδόσεις «Θεμέλιο», το «Ληστές» και το «Επαναστάτες».
Στους «Ληστές» ο Hobsbawm περιγράφει όλους τους επώνυμους και ανώνυμους «ληστές» που σημάδεψαν με τις πράξεις τους –λιγότερο ή περισσότερο- τις κοινωνίες και τις χώρες όπου έδρασαν. Ο συγγραφέας περιγράφει στο εν λόγω βιβλίο τους Βαλκάνιους χαϊδούκους, τους Ινδούς δακοΐτες, τους μπαντίτι του ιταλικού νότου, τους μπαντολέρος της παραδοσιακής Ανδαλουσίας, τους Ρώσους ρασμπόινικι, τους συμμορίτες της Κίνας, τους Μεξικανούς και Περουβιανούς παράνομους, τους ληστές των ταξιδιωτών στην προ-νεωτερική Ευρώπη, τους ντεσπεράδος της Άγριας Δύσης, τους Αυστραλούς μπουσρέιντζερ, τους Βραζιλιανούς κανγκασέιρος, αλλά και τους απαλλοτριωτές τραπεζών, που οργάνωναν ληστείες υπέρ κάποιας επαναστατικής υπόθεσης.
Οι «Ληστές’ είναι μια σπουδή πάνω στη φιγούρα του κοινωνικού ληστή ή του εξεγερμένου παράνομου. Τέτοιοι ληστές και παράνομοι δεν θεωρούνται από την κοινή γνώμη εγκληματίες, αλλά υπερασπιστές της κοινωνικής δικαιοσύνης, εκδικητές ή αγωνιστές μιας πρωτόγονης αντίστασης, και τα κατορθώματά τους έχουν δοξαστεί και διασωθεί στην ιστορία και το μύθο.
Το βιβλίο «Επαναστάτες» αποτελείται από σειρά δοκιμίων. Το πρώτο μέρος πραγματεύεται την ιστορία του κομμουνισμού και των Κομμουνιστικών Κομμάτων, κυρίως κατά την περίοδο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Το δεύτερο μέρος πραγματεύεται τον αναρχισμό – ένα κίνημα το ενδιαφέρον για το οποίο έχει αναζωπυρωθεί τον τελευταίο καιρό. Το τρίτο μέρος παραθέτει διάφορες πτυχές του διεθνούς διαλόγου γύρω από τον Μαρξ και το μαρξισμό, που διεξάγεται από τα μέσα της δεκαετίας του ’50. Περιέχει και κάποιες υποσημειώσεις στον Μαρξ και στον Λένιν, αλλά κυρίως αποτελείται από σχόλια για μαρξιστές συγγραφείς, για κάποιους παλιούς που ανακαλύφθηκαν εκ νέου και για κάποιους νεότερους, καθώς και από σχόλια για τις διαμάχες που προκάλεσαν αυτοί.
Τέλος, εξετάζεται ένας αριθμός θεμάτων που μπορούμε να τα στεγάσουμε χοντρικά υπό τον τίτλο «πολιτική της βίας» – η επανάσταση, η εξέγερση, τα αντάρτικα, τα πραξικοπήματα και τα παρόμοια. Γραμμένο με τόλμη και πάθος, το βιβλίο του Eric Hobsbawm είναι αποφασιστικής σημασίας για να κατανοήσουμε ένα σημαντικό κομμάτι της ιστορίας του 20ού αιώνα.
Ο Eric Hobsbawm γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου από Εβραίους γονείς. Στα 14 του έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Αφού πήρε το διδακτορικό του από το Κέιμπριτζ, το 1947 έγινε λέκτορας στο Μπίρκμπεκ στο Λονδίνο. Το πρώτο από τα περισσότερα 30 βιβλία που έγραψε, τα οποία μεταφράστηκαν σε δεκάδες γλώσσες, εκδόθηκε το 1948. Σε όλη την ακαδημαϊκή του καριέρα παρέμεινε πιστός υποστηρικτής της μαρξιστικής θεωρίας.
