Ο γλωσσικός ελληνισμός της Αγγλικής

Στα γυμνασιακά μου χρόνια είχα την τύχη να έχω μία πολύ καλή φιλόλογο την κ. Αθηνά Μιχαηλίδου στο 6ο Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης. Ιδίως στις μικρές τάξεις, σου κάνουν όλα εντύπωση, Γυμνάσιο ήταν αυτό. Τότε όλα τα έξι χρόνια λέγονταν μόνο Πρώτη έως και Έκτη Γυμνασίου. Η κ. Μιχαηλίδου δίδασκε με έναν…  αέρα που έπαιρνε και όλους τους μαθητές μαζί της. Είχε μία ιδιαίτερη αγάπη για τη γλώσσα και πάντα μιλούσε εύγλωττα. Τα παιδιά της ήταν οι λέξεις της και τις αγαπούσε όλες το ίδιο. Της άρεσε να αναφέρεται στις περιπέτειες των λέξεων και στο πώς άλλαζαν από εποχή σε εποχή, αλλά και πώς μεταβάλλονταν μέσα στη γλώσσα για να μάς δώσουν με πολλή χάρη όλες τις σημασίες τους. Φαίνεται ότι την αγάπη της αυτή τη μετέδωσε και στους μαθητές της με πολλή πάλι χάρη.

Όταν έγραφε μία λέξη στον πίνακα δεν την άφηνε μόνη. Θα έδινε πρώτα την ορθογραφία, τη σημασία και πώς τη δημιούργησε ο Έλληνας! Θα έδινε τις πτώσεις, τον πληθυντικό, τη σύνθεσή της με άλλες λέξεις, τις συνώνυμες, τις αντίθετες και τέλος πώς αυτή η λέξη παράγει άλλες λέξεις. Κανόνας της ήταν όλοι οι μαθητές να μπορούν να παράγουν από τη λέξη αυτή -ή το θέμα της- τουλάχιστον άλλες πέντε λέξεις. Αυτή ήταν η πάγια αρχή της. Και καλά έκανε. Έτσι κανείς ερωτεύεται την γλώσσα του και με το σπαθί της γλώσσας μπαίνεις παντού. Αυτό θα πει και φιλόλογος.

ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ

Τι σημαίνει πάγιος και μας έδωσε τον τίτλο του σημειώματος τούτου ως «πάγια αρχή»; Υποθέτω ότι η κ. Μιχαηλίδου θα έγραφε στον πίνακα ότι και οι παρακάτω λέξεις από την ίδια ρίζα φύτρωσαν: Πάγος, παγώνω, παγωνιά, παγωτό, παγωνιέρα, παγωμένος, πάγωμα, παγωμάρα. Ακόμη και το παγούρι από εδώ γεννήθηκε, αλλά και ο Άρειος Πάγος!
Η γλώσσα μας δεν είναι χθεσινή. Έχει ιστορία χιλιάδων και χιλιάδων χρόνων. Εμείς βρισκόμαστε στην επιδερμίδα της. Σκάψτε λίγο πιο κάτω: ΟΛΑ είναι ζωντανά, αρκεί εμείς να τα αναζητήσουμε. Είμαστε στην ίδια φλέβα, τον ίδιο κορμό. Μέσα της ρέει το ίδιο αίμα. Η ίδια συνέχεια αδιάκοπη. Για αυτό δεν μπορεί να υπάρχει «Νεοελληνική Γλώσσα», αλλά μία μόνο Ελληνική Γλώσσα!

Στην αρχή ήταν το ρήμα πήγνυμι, όπως τα άλλα ρήματα που κλίνονται άμεσα: δείκνυμι, ζεύγνυμι, μείγνυμι κ.ά. Το πήγνυμι σημαίνει καρφώνω στη γη. Σήμερα το λέμε μπήγω από το ρήμα εμπήγνυμι. Το λέμε όμως και μπήχνω ή και μπήζω. Λέμε: μπήγω το γέλια ή έμπηξε τις φωνές. Πολύ ανατριχιαστική η παρακάτω πρόταση: Έμπηξε το μαχαίρι στο σώμα του θύματος. Από εδώ βγήκε και η μπηχτή, αλλά και το μπήξημο.

ΑΛΛΑ ΠΑΡΑΓΩΓΑ

Το πήγνυμι έχει δύο θέματα. Το ισχυρό πηγ – και το ασθενές παγ -. Το νυ είναι ένα πρόσφυμα και η κατάληξη είναι μι (Κοντά στο εγώ/εμένα). Στο Γυμνάσιο λοιπόν μαθαίναμε: Από το πήγνυμι παράγονται και τα εξής: πήξη, πήγμα, πηκτός, πάγος, πήκτης, παγίδα, παγιδεύω, παγετός, πάγιος και όλα όσα ήδη αναφέρθηκαν. Αν προσέξει κανείς όλες αυτές τις λέξεις θα διαπιστώσει ότι μιλάμε για στερεά πράγματα: πάγος, παγετώνας κ.λπ.

Όσο, δε, για το παγούρι είναι πάγος+ουρά=σκληρή ουρά. Όσο για τον Άρειο Πάγο ήταν το σταθερό μέρος, ο λόγος των Αθηνών/του Άρη όπου συνεδρίαζε το ανώτατο δικαστήριο στην αρχαία Αθήνα. Το νέο και σύγχρονο δικαστήριο –ως ανώτατο ίδρυμα– ονομάστηκε Άρειος Πάγος μόλις το 1887.
Όπως βλέπετε για κάθε λέξη μπορούμε να γράψουμε μία ολόκληρη ιστορία. Αυτό κάνει η Ετυμολογία. Παρακολουθεί τις περιπέτειές τους.

ΤΟ ΠΗΓΝΥΜΙ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΚΗ

Μέσα στους αιώνες το πήγνυμι –ως γερό κάρφωμα και μπήξιμο– μπήκε στη λατινική γλώσσα και έγινε pango, pangere, panxi και pactum. Τα λεξικά το τονίζουν αγγλιστί from Greek πύγνυμι. Πάλι καλά που το αναγνωρίζουν.

Η αγγλική γλώσσα τα κατάπιε όλα τα παράγωγα και τα έγκυρα λεξικά λένε ότι από το Pactum, που έγινε στα Αγγλικά Pact, παράγονται: 1) appease και appeasement= κατευνάζω και κατευνασμός, 2) compact=συμπαγής, 3) impact=επίδραση, 4) impinge=καταπατώ, 5) pacify=ειρηνεύω, 6) page=σελίδα παπύρου, 7) pageant=θεαματική ιστορική παράσταση, 8) pale=χρώμα, 9) palette=παλέτα, 10) palisade=πασσαλωτός φράχτης, 11) pallet=αχυρόστρωμα, 12) pay=πληρώνω, εξοφλώ, 13) Peace=Ειρήνη (σταθερό πράγμα), 14) peculation=κατάχρηση, 15) peculiar=ιδιαίτερος, 16) pecuniary=χρηματικός, 17) peel=ξεφλουδίζω, 18) pole=στύλος, παλούκι, 19) progata=αναπαράγω και 20) από το pango-μπάγκος, τραπέζι έγινε και η Bank και εμείς την είπαμε Τράπεζα.

ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ

Σαν παράξενο φαίνεται να παραδεχόμαστε πως όλα αυτά, τα παράγωγά τους και άλλα, ότι προέρχονται από το τόσο γόνιμο ρήμα μας πήγνυμι.

Αλλά, αν δεν υπάρχει ο σπόρος, δεν υπάρχει και η γέννα και αν ο ελληνισμός έδωσε σπόρο, ήταν ο λόγος και μόνο με αυτόν επικράτησε. Για το λόγο αυτό λέμε πως η Ελληνική Γλώσσα γονιμοποίησε πλουσιοπάροχα όλες τις Ευρωπαϊκές γλώσσες. Και αυτή όντως είναι η πάγια αρχή.