Ποιος δεν έχει τραγουδήσει –και περισσότερο– ποιος δεν θυμάται το υπέροχο ποίημα του Γιώργου Δροσίνη, που έχει γίνει ένα πανελλήνιο νοσταλγικό μας τραγούδι;
Ετίναξε την ανθισμένη αμυγδαλιά
με τα χεράκια της
κι γέμισε από άνθη η πλάτη,
η αγκαλιά και τα μαλλάκια της…
Όταν ήρθα στη Μελβούρνη οι αμυγδαλιές ήταν ανθισμένες κάργα το Δεκαπενταύγουστο. Ήταν από τις πρώτες προσαρμογές στη νέα μας πατρίδα. Τα άνθη της αμυγδαλιάς μετατοπίστηκαν από τον Ελληνικό χειμώνα στον Αύγουστο της Αυστραλίας. Και το όνομά της μεταμορφώθηκε παρομοίως: Από Αμυγδαλιά έγινε… Almond tree! Ελληνογενές το όνομά της, αλλά με τόση λεκτική διαφορά; Από πού ως πού αμυγδαλιά = almond; Έχει και συνέχεια: Τα ελληνικά λεξικά λένε πως το almond προφέρεται ααμα (ε) ντ. Προσοχή το l είναι άφωνο. Άρα, το μόνο που έμεινε από την αμυγδαλιά είναι a + m και αυτά χωρισμένα από την… αφωνία του λάμδα. Τρομάρα μας!
Η αμυγδαλιά πέρασε από πολλούς… διεθνείς χειμώνες και ανέμους: Λατινικά, Γαλλικά, Ισπανικά και κατέληξε almond στα Αγγλικά, χάνοντας όλα τα άνθη της! Τα λεξικά όλα, όμως, το ομολογούν: Ultimately from Greek αμυγδαλή and αμύγδαλον = an almond. Έτσι πέρασε με ελληνικό ένδυμα σε όλες τις ευρωπαϊκές γλώσσες, αλλά στα Επτάνησα επέστρεψε με ευρωπαϊκό… μίνι και μας έφερε το παραδοσιακό γλύκισμα μάντολα. Γι’ αυτό φαίνεται και ο Δροσίνης την περιγράφει σχεδόν αγνώριστη: Σκυφτή γριούλα με τα κάτασπρα μαλλιά και τα γυαλάκια… της!
ΕΚΒΛΑΣΤΗΣΗ ΤΗΣ ΑΜΥΓΔΑΛΙΑΣ
Η αμυγδαλιά είναι δέντρο φυλλοβόλο. Περιλαμβάνει πολλές ποικιλίες: τις άγριες, τις πικραμυγδαλιές, τις γλυκόκαρπες, τις απαλόκαρπες, τις μακρόκαμπες, τις ροδακινόμορφες και άλλα είδη. Το χρησιμότερο είδος είναι η κοινή αμυγδαλιά που ευδοκιμεί σε πολλές χώρες, όπως στην Ελλάδα και Αυστραλία. Το πιο χαρακτηριστικό φαινόμενο της αμυγδαλιάς –όπως ήδη ειπώθηκε– είναι πως ανθίζει και βλαστάνει πολύ πρώιμα.
Ο καρπός της αμυγδαλιάς είναι το αμύγδαλο και τρώγεται νωπός ή ξερός. Τα αμύγδαλα χρησιμοποιούνται πολύ στην παρασκευή ζαχαρωτών και γλυκισμάτων. Από το χυμό των γλυκών αμυγδάλων γίνεται και το δροσιστικό ποτό σουμάδα.
Η αμυγδαλιά, όμως, στα Ελληνικά βλάστησε και γλωσσικά. Αμυγδαλές λέγονται και τα όργανα του ανθρώπινου οργανισμού και αυτό γιατί έχουν σχήμα αμυγδάλου. Βρίσκονται συμμετρικά από τις δύο πλευρές της εισόδου του φάρυγγα. Μας προφυλάσσουν από μολύνσεις που προέρχονται από το στόμα ή τη μύτη. Παθαίνουν, όμως, πολλές φλεγμονές (ερεθισμούς). Αυτή είναι η αμυγδαλίτιδα = διόγκωση των αμυγδάλων. Εάν ενοχλούν πολύ, τότε γίνεται χειρουργική επέμβαση και αφαιρούνται οι αμυγδαλές. Αυτή είναι η αμυγδαλοτομία. Ακόμη μία άλλη λέξη μάς έδωσε. Το εργαλείο για να αφαιρεθούν λέγεται αμυγδαλοτόμος…
Τα μέρη όπου ευδοκιμεί η αμυγδαλιά έχουν ονομαστεί Αμυγδαλιές. Έχουμε πολλά χωριά στην Ελλάδα με αυτό το όνομα. Έχουμε επίσης και το αμυγδαλέλαιο ή και αμυγδαλόλαδο. Με αυτά κάνουν συνήθως αλοιφές και σαπούνια.
Το ίδιο έγινε με το almond. Έχουμε almond oil, almond milk, almond cake, almond butter (=ελληνικό βούτυρο). Ενώ για τις αμυγδαλές, έχουμε τα tonsils, οι γιατροί προτιμούν τα almonds of the throat. Tέλος, το επίθετο έγινε alomondy=αμυγδαλωτός.
ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΑΝΘΙΣΜΕΝΗΣ ΑΜΥΓΔΑΛΙΑΣ
Μου έρχεται στο νου εκείνο το περίφημο οδοιπορικό του Σικελιανού και του Καζαντζάκη στο Άγιον Όρος. Μετά από τη μεγάλη περιπλάνησή τους για να βρουν λύσεις στα άλυτα υπαρξιακά ερωτήματα, γυρίζουν για να φύγουν. Θα αντιγράψω εδώ μόνο μία παράγραφο από την «Αναφορά στον Γκρέκο» του Καζαντζάκη (έκδοσης 1961, σελ. 280).
«Σαράντα μέρες περιδιαβάζαμε το Άγιον Όρος και όταν τελεύοντας πια τον κύκλο ξαναγυρίζαμε, παραμονή Χριστούγεννα, στη Δάφνη να φύγουμε, το πιο απροσδόκητο, το πιο αποφασιστικό θάμα μάς περίμενε: μέσα στην καρδιά του χειμώνα σ’ ένα φτωχό περιβολάκι, μια μυγδαλιά ανθισμένη! Άρπαξα το φίλο μου από το μπράτσο, του ‘δειξα το ανθισμένο δέντρο.
-Τυραννούσαν την καρδιά μας Άγγελε, είπα, σε όλο μας ετούτο το προσκύνημα, πολλά και πολύπλοκα ρωτήματα και τώρα να η απάντηση!
Ο φίλος μου κάρφωσε το γαλάζιο μάτι του απάνω στην ανθισμένη μυγδαλιά – έκαμε το σταυρό του, σα να προσκυνούσε άγιο θαυματουργό κόνισμα, και κάμποση ώρα έμεινε άλαλος. Και ύστερα, αργά: – Ένα τραγούδι, είπε, ανεβαίνει στα χείλια μου – ένα πολύ μικρό τραγούδι, ένα χαϊκάι. Κοίταξε πάλι την μυγδαλιά. – Είπα στη μυγδαλιά: «Αδελφή μίλησέ μου για το Θεό». Κι η μυγδαλιά άνθισε». (Αυτό ήταν το θαύμα της ανθισμένης αμυγδαλιάς). Το θαύμα της ζωής.
ΚΑΙ ΤΟ ΕΠΙΜΥΘΙΟ ΜΑΣ
Σε όλη μας τη ζωή ψάχνουμε και αναζητούμε απαντήσεις, σε πολλά ερωτήματά μας. Δυστυχώς δεν υπάρχουν. Η ανθισμένη αμυγδαλιά – έτσι συμβολικά μπορεί να μας δώσει απαντήσεις: «Ζωή πες μου, τι είναι έρωτας; Κι η μυγδαλιά άνθισε!». Έτσι, ένα πολύ σύντομο χαϊκάι μάς λέει τόσα πολλά!
