Οι όπου Γης απόδημοι Έλληνες παρακολουθούμε με ενδιαφέρον, και συχνά με αγωνία, τις εξελίξεις στη γενέτειρα τους τελευταίους μήνες. Κοινή είναι η διαπίστωση πως η κατάσταση που είχε επικρατήσει τα τελευταία χρόνια –το καθεστώς της κομματοκρατίας, η δυσλειτουργία του φοροεισπρακτικού μηχανισμού και η διαφθορά, που σε μεγάλο βαθμό ευθύνονται για την έκταση της φοροδιαφυγής και της παραοικονομίας– έσπρωξε τη χώρα στον υπέρμετρο δανεισμό, με αποτέλεσμα την επέμβαση της Τρόικας και την επιβολή των Μνημονίων, για την αποτροπή της χρεοκοπίας.
Με αρχαία ελληνική τραγωδία μπορεί να παραβληθεί η κατάσταση στην Ελλάδα, όπως έχει εξελιχθεί κατά τη διάρκεια του 2012. Οι μεγαλοφυείς αρχαίοι Έλληνες τραγικοί ποιητές είχαν προνοήσει στο τέλος της τραγωδίας να υπάρχει η λύση, η οποία συνοδευόταν από την κάθαρση.
Στις τραγωδίες τη λύση συνήθως την έδινε ο «από μηχανής θεός», ικανοποιώντας έτσι την κοινή αντίληψη για το δίκαιο, και αποκαθιστώντας την ενδεδειγμένη τάξη πραγμάτων.
Αυτός ο μηχανισμός της κάθαρσης και της αποκατάστασης της ηθικής τάξης έδινε τη δυνατότητα στους πρωταγωνιστές, αλλά και στους θεατές, να συνεχίσουν τη ζωή τους απαλλαγμένοι από κάθε αίσθημα αδικίας.
Από μηχανής θεός η Τρόικα, έκανε την εμφάνισή της στη σκηνή, για να δώσει τη δυνατότητα για τη λύση της σύγχρονης ελληνικής τραγωδίας, που δεν είναι άλλη από την οικονομική κρίση.
Το Λεξικό του Γιώργου Μπαμπινιώτη δίνει την ακόλουθη μεταφορική έννοια της λέξης κάθαρση«Η απαλλαγή (κοινωνικού συνόλου, οργανισμού, κ.λπ.) από μη υγιή, επιβλαβή στοιχεία. Ειδικότερα η απαλλαγή της κρατικής μηχανής από ανέντιμους λειτουργούς της».
Ενδιαφέροντα σε αυτό το πλαίσιο βρίσκω τα σχόλια του Αντώνη Καρακούση, στο άρθρο του «Κι όμως, το 2012 είχε τα καλά του», στην αθηναϊκή εφημερίδα «Το Βήμα», 30-12-12. Ο κ. Καρακούσης κλείνει το εν λόγω άρθρο του ως ακολούθως:
«Και η ίδια η πολιτική επίσης, που βρέθηκε σε δίνη μεγάλης αμφισβήτησης, τείνει να αποδεχθεί εξ ανάγκης, εκ των πραγμάτων, διαδικασίες αυτορρύθμισης και αυτοκάθαρσης.
Με άλλα λόγια, η κρίση άλλαξε και συνεχίζει να αλλάζει την Ελλάδα και τους Έλληνες.
Στη διάρκεια του 2012 διαμορφώθηκαν νέες συνειδήσεις, απελευθερώθηκαν δυνάμεις και συγκροτήθηκε μια νέα βάση αρχών και αντιλήψεων.
Αυτή είναι η θετική κληρονομιά του 2012, στην οποία μπορεί να πατήσει το 2013 και να καταστεί έτος ελπιδοφόρο, χρονιά αναγέννησης και αναδημιουργίας».
Για το κατά πόσο το 2013 θα στηριχθεί στη βάση των νέων συνειδήσεων, αρχών και αντιλήψεων, για να καταστεί η απαρχή της αναγέννησης και της αναδημιουργίας, θα εξαρτηθεί όχι μόνο από την πολιτική βούληση, αλλά και από την κοινωνική συστράτευση. Και για να επιτευχθεί η κοινωνική συστράτευση θα πρέπει οι Έλληνες πολίτες να πεισθούν ότι οι πολιτικοί θα κάνουν βίωμα το ρητό «Το πάθημα έγινε μάθημα». Γιατί σε τελική ανάλυση, στα δημοκρατικά καθεστώτα, οι πολιτικοί δίνουν το στίγμα της πολιτικής που ακολουθά μια χώρα.
Η ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΖΩΝΗΣ
Η βεβαιότητα της παραμονής της Ελλάδας στην Ευρωζώνη θα είναι ένας από τους βασικούς σταθεροποιητικούς παράγοντες κατά τη διάρκεια του 2013. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε πως για ένα διάστημα ξένοι και Έλληνες σχολιαστές μιλούσαν για έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, και την επαναφορά της δραχμής ως το εθνικό νόμισμα.
Μια τέτοια προοπτική ενεργούσε αρνητικά στην προσέλκυση ξένων κεφαλαίων στην Ελλάδα, αφού το ενδεχόμενο επιστροφής της δραχμής θα σήμαινε δραστική μείωση στην αξία των επενδύσεών τους.
Επίσης πολλοί σχολιαστές, μεταξύ των οποίων και διάσημοι πανεπιστημιακοί καθηγητές, όπως ο βραβευμένος με Νόμπελ, Πωλ Κρούγκμαν, και ο Νουριέλ Ρουμπινί, μιλούσαν για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, ακόμη και για κατάρρευση της Ευρωζώνης.
Τον περασμένο Ιούλιο, ο Willem Buiter, επικεφαλής οικονομολόγος της επενδυτικής τράπεζας Citigroup δήλωσε πως οι πιθανότητες η Ελλάδα να εγκαταλείψει το ευρώ από την 1 Ιανουαρίου 2013 ανέρχονταν στο 90%! Αντί αυτού, πριν από λίγες ημέρες η Standard&Poor’s ανέβασε την πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας κατά έξι βαθμίδες, από το επίπεδο της επιλεκτικής χρεοκοπίας στο επίπεδο του Β-.
Η πρόσφατη υιοθέτηση των μέτρων που πρότεινε η Τρόικα, και η αποφασιστικότητα της Κυβέρνησης να προβεί, παράλληλα με τα νέα οικονομικά μέτρα, και σε ζωτικές μεταρρυθμίσεις στον δημόσιο τομέα, άρχισαν να έχουν θετική απήχηση στο εξωτερικό, και ίσως συμβάλλουν και στην θετική ανταπόκριση των πολιτών.
Με την εκταμίευση των 34,3 δισεκατομμυρίων ευρώ πριν από λίγες ημέρες η Ευρωζώνη έδειξε κατηγορηματικά ότι επιθυμεί την παραμονή της Ελλάδας στους κόλπους της. Τώρα η ευθύνη μεταφέρεται στα ελληνικά χέρια. Συνθήματα του είδους «Θα ακυρώσουμε το Μνημόνιο, αλλά θα παραμείνουμε στο ευρώ» είναι κενά νοήματος γιατί το Μνημόνιο απαιτεί προϋπόθεση για την παραμονή στο ευρώ.
Μια θετική πτυχή της παρούσας κρίσης που πλήττει την ελληνική κοινωνία σε όλες τις πτυχές της είναι ότι δεοντολογικά ενεργοποιεί νέους αμυντικούς μηχανισμούς, και οδηγεί στην εξεύρεση λύσεων που απαιτούν μεν θυσίες, φέρνουν όμως αποτελέσματα και αναζωογονούν τον κοινωνικό ιστό.
ΚΑΙΡΟΣ ΝΑ ΑΞΙΟΠΟΙΗΘΕΙ Ο ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΤΟΜΕΑΣ
Βρίσκω ενθαρρυντική την εκστρατεία του Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, κ. Αθανάσιου Τσαυτάρη, για αξιοποίηση του πρωτογενούς τομέα της οικονομίας (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, εξόρυξη ορυκτών) και ιδιαίτερα της γεωργίας, η οποία, όπως τονίζει, «…ήταν ίσως ο πιο σημαντικός πυλώνας ανάπτυξης του τόπου μας και πρέπει και μπορεί να ξαναγίνει».
Είναι ακατανόητο η Ελλάδα, η οποία στο παρελθόν ήταν αυτάρκης σε γεωργικά προϊόντα, τα τελευταία χρόνια να εισάγει γεωργικά προϊόντα για να καλύψει τις ανάγκες της, δημιουργώντας ένα μεγάλο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο (αναλογία εξαγωγών/εισαγωγών), το οποίο καλύπτεται με περαιτέρω δανεισμό.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα στοιχεία του παρακάτω Πίνακα, που δείχνει τη διάρθρωση απασχόλησης στους τρεις βασικούς τομείς οικονομικής δραστηριότητας κατά την περίοδο 1998-2009.Πηγή των παρακάτω στοιχείων είναι η Εθνική Στατιστική Αρχή της Ελλάδας.
Ποσοστιαία διάρθρωση απασχόλησης στην Ελλάδα, 1998-2009
Έτος Πρωτογενής Δευτερογενής Τριτογενής Σύνολο
τομέας τομέας τομέας
1998 18% 23,3% 58,7% 100%
2004 12,6% 22,4% 65% 100%
2009 11,9% 21,2 66,9% 100%
1998-2009 -6,1% -2,1% +8,2%
Ο παραπάνω Πίνακας δείχνει πως το ποσοστό συμμετοχής των απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα, στο σύνολο των απασχολούμενων κατά την περίοδο 1998-2009, ακολούθησε φθίνουσα πορεία. Το ίδιο και ο δευτερογενής τομέας, αν όχι στο ίδιο ύψος, ενώ ο τριτογενής τομέας (οι διάφορες υπηρεσίες) αύξησε το ποσοστό απασχόλησης.
Όταν λάβουμε υπόψη ότι οι παραγωγικοί τομείς μιας οικονομίας είναι ο πρωτογενής (γεωργία, κτηνοτροφία, αλιεία, εξόρυξη ορυκτών) και ο δευτερογενής, που περιλαμβάνει τις δραστηριότητες επεξεργασίας και μεταποίησης των προϊόντων του πρωτογενούς τομέα, ενώ ο τριτογενής τομέας απαρτίζεται από τις διάφορες υπηρεσίες, αντιλαμβανόμαστε την ανωμαλία που έχει προκύψει στο χώρο της απασχόλησης στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια.
Αφού η απασχόληση στους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας μειώθηκε, για τις καταναλωτικές ανάγκες του πληθυσμού της η Ελλάδα εισάγει όλο και μεγαλύτερης αξίας προϊόντα, ενώ οι εξαγωγές ελληνικών προϊόντων μειώνονται, με αποτέλεσμα το συνεχώς αυξανόμενο έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο, που καλύπτεται με δάνεια από το εξωτερικό.
Πριν από λίγες ημέρες δημοσιοποιήθηκαν τα στοιχεία που προέκυψαν από την απογραφή του μόνιμου πληθυσμού της Ελλάδας, που διενεργήθηκε τον Μάιο του 2011.
Από τα 10.815.000 που το 2011 ήταν ο πληθυσμός της Ελλάδας, πάνω από το ένα τρίτο, συγκεκριμένα 3 εκατομμύρια 827 χιλιάδες, κατοικούσαν στην Αττική.
Μια τέτοια συγκέντρωση πληθυσμού στην πρωτεύουσα και στα περίχωρά της, από τη μια δημιουργεί τεράστια κοινωνικά προβλήματα, και από την άλλη αποστερεί τη χώρα από παραγωγικά χέρια σε άλλες περιοχές.
Ένα μεγάλο ποσοστό των άνεργων της περιοχής αυτής, και ιδίως των νέων, αλλά και ατόμων που δραστηριοποιούνται στην παραοικονομία, ή σε αμφίβολης βιωσιμότητας οικογενειακές επιχειρήσεις, θα μπορούσε να μετακινηθεί στην ύπαιθρο, και να ασχοληθεί με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, και έτσι, παράλληλα με τη δική τους ευημερία, συμβάλλοντας και στην αύξηση της παραγωγής, και ως εκ τούτου στη μείωση των εισαγόμενων γεωργικών προϊόντων.
Δεν νομίζω πως θα ήταν δύσκολο για την Κυβέρνηση να δώσει τα απαραίτητα κίνητρα για μια τέτοια αποκέντρωση του πληθυσμού, αφού θα μειωθούν τα διάφορα επιδόματα στους αργόσχολους ή άνεργους της Αττικής. Επιπλέον, αυξημένη γεωργική παραγωγή σημαίνει μείωση στις εισαγωγές και αύξηση στα έσοδα του δημοσίου.
