Η Μεσόγειος, η Τουρκο-οθωμανική δεσποτεία του 21ου αιώνα και η έξαρση των Ανατολικών ζητημάτων

Ο αιώνας που διανύουμε φαίνεται να είναι αιώνας μεγάλων αλλαγών.

Λάβαμε τα πρώτα δείγματα αυτών των αλλαγών με την απρόσμενη οικονομική άνθηση της Κίνας που επισήμως ξεπέρασε την οικονομία των ΗΠΑ στη διάρκεια του 2014, ξεπερνώντας έτσι την επί έναν αιώνα δεσPixaπόζουσα οικονομία της Δύσης.

Αυτή η παγκόσμια αλλαγή με βεβαιότητα δεν περιορίζεται μόνο στα εγχώρια σύνορα, αλλά αυτομάτως συνεπάγεται ταχύτατες αναθεωρήσεις, ανασχηματισμούς στα γεωοικονομικά και γεωπολιτικά δεδομένα ολόκληρης της οικουμένης.

Άλλο σημαντικότατο γεγονός του αιώνα μας ήταν η δημιουργία της Ευρωζώνης το 2002 και, συγχρόνως, η υιοθέτηση του Ευρώ από 19 κράτη-μέλη της. Αλλά το 2016 η Μεγάλη Βρετανία με το περίφημο δημοψήφισμα Brexit, δημιούργησε μια άλλη ταχύτητα στα διεθνή δρώμενα.

Η Τουρκία, ανάμεσα σε πολλές άλλες χώρες που επηρεάζονται από τις παγκόσμιες αυτές αλλαγές, φαίνεται να αναγνωρίζει και να επιζητά έναν κυρίαρχο ρόλο στις σεισμικές ανακατατάξεις του εγγύς μέλλοντος.

Έτσι επανασχεδιάζει την εξουσία της με οποιοδήποτε μέσο η ίδια θεωρεί αναγκαίο.

Σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσω να εξετάσω τις πολιτικοκοινωνικές δομές που συνθέτουν τους νέους σχεδιασμούς εκ μέρους του Τουρκισμού και της ελίτ της εξουσίας της, καθώς και τις αιτίες της έκνομης εισβολής της στην Νοτιοανατολική Μεσόγειο και τη σκληρότατη στάση κατά της Ελλάδας.

1) ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Έως τα μέσα της δεκαετίας του ’90 η Τουρκική εξουσία ακόμη είχε γερές βάσεις στο Κεμαλικό σύστημα, το οποίο οικοδομήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι λεγόμενοι Νεότουρκοι είχαν συνάψει ειδικές σχέσεις με τις Μεγάλες Δυνάμεις.

Έτσι, μόλις η Οθωμανία υπέστη αποσύνθεση κατάφεραν να επικρατήσουν. Οι Νεότουρκοι συνάμα κληρονόμησαν όλους τους μηχανισμούς εκτέλεσης εξουσίας, τους εφάρμοσαν με κάθε τρόπο και με κάθε κόστος έως τις μέρες μας. Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έκλεισε υπέρ της Τουρκικής ελίτ, κάτι που αξιοποιήθηκε με την ουδέτερη στάση της ξανά στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Στην μεταπολεμική εποχή όμως ο Τουρκισμός εισέπραξε επιπλέον όφελος, λόγω του αγώνα του κατά της Σοβιετικής Ένωσης, γεγονός που οδήγησε στην πλήρη ένταξη της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ το 1951.

Αυτό το μεγάλο γεγονός αναβάθμισε την Τουρκία στο παγκόσμιο πολιτικό προσκήνιο. Η πλειοψηφία της πολιτικής ελίτ της είναι σπουδαγμένοι κι απόφοιτοι Αμερικανικών ιδρυμάτων.

Οπότε φαίνεται να είναι φυσιολογικό να γνωρίζουν τα διεθνή θέματα και κυρίως τι κατατάσσονται ως σημαντικά ζητήματα για την Αμερικανική πολιτική. Επίσης, ως επί το πλείστον, ανήκουν ή συνδέονται με τις μεγάλες επιχειρήσεις, δηλαδή, τα οικονομικά καρτέλ της Τουρκίας.

Επειδή η ένταξη στο ΝΑΤΟ υπήρξε μία τεράστια νίκη για τους Τούρκους, άρχισαν να οικοδομούν την αυτοκρατορία τους κάτω από άκρως ευνοϊκές συνθήκες που τους παρέχει η Δυτική συμμαχία, μάλιστα με ελαχιστότατα ανταλλάγματα, βγήκαν κερδισμένοι κι από τον αποτυχημένο ανταγωνισμό μεταξύ Ρωσίας – Αμερικής – ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν. Οι Τούρκοι δημιούργησαν βάσεις σε πολλά σημεία της γης, μετατράπηκαν στο δεύτερο άκρως εξοπλισμένο στρατό της συμμαχίας από κάθε άποψη.

Έτσι η Τουρκία μέρα με την μέρα γινόταν όλο και πιο δυνατή. Η συνεχής ευνοϊκή μεταχείρισή της την ώθησε όσο ποτέ προς τη δόξα. Υπό αυτές τις συνθήκες ήταν που ήρθαν για πρώτη φορά σε αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ, άρχισαν τα μεγάλα όχι στους Αμερικανούς όταν ήταν σε εξέλιξη ακόμη οι επιχειρήσεις στο Ιράκ. Οι Αμερικανοί άρχισαν να δυσανασχετούν με τις κινήσεις του Τουρκισμού πριν την άνοδο του AKP.

Ίσως αυτό να ήταν ένας από τους βασικούς λόγους που τους έκαναν να στηρίξουν τους Ισλαμιστές και τον Ερντογάν με την επίσημη επίσκεψη του Ομπάμα στην Τουρκία το 2009. Οι ΗΠΑ ήλπιζαν ότι οι Ισλαμιστές θα φανούν πιο ευέλικτοι στα περισσότερα θέματα που έθετε η ατζέντα τους. Σύντομα όμως οι ελπίδες τους μετατράπηκαν σε ερωτήματα που δεν έχουν χρόνο να απαντήσουν.
Θα αναρωτιούνται κάποιοι γιατί ήλπιζαν κάτι τέτοιο.

Γιατί στην Αμερική ένα μεγάλο ποσοστό πιστεύει ότι έχουν μια μοναδική συμβίωση όλων των λαών κι όλων των διαφορετικοτήτων. Αυτό βέβαια ως κοινωνικό βίωμα-λειτουργία κρύβει πολλές δυσλειτουργίες και αντικρουόμενες δυνάμεις.

Ωστόσο, οι Τούρκοι αξιοποίησαν την τάση των Η.Π.Α., δηλαδή, την Αμερικανική Pax Romana, ώστε να οικοδομήσουν τον κόσμο τους, τη νέα Οθωμανία υπό την προστασία της υπερδύναμης, εντέλει εξαπατώντας τους.

Οπότε και η δεύτερη θητεία του προέδρου Ομπάμα ήταν συνυφασμένη με την ιδέα της έμφασης σε μία πιο ήπια πολιτική, επιθυμώντας να οικοδομήσει ο ίδιος ειρηνικοκεντρικούς πυλώνες, δίχως να απασχολούν τον πρόεδρο και το επιτελείο του οι πιθανότητες της μη εγκυρότητας ενός τέτοιου σχεδιασμού ή στρατηγικής.

Υπό αυτές τις συνθήκες ο πρόεδρος των Η.Π.Α. δεν είχε πλέον περιθώρια για έλεγχο της Τουρκίας, αφού το θέμα του Ιράν υπήρξε μια άκρως προσωπική Pax Romana. Οι Τούρκοι αξιοποίησαν αυτή την περίοδο, απλώθηκαν πιο πολύ και πιο σταθερά, σε πολλά κράτη και χώρες ενός δικού τους ιμπεριαλιστικού οράματος.

Η άνοδος των Ισλαμιστών δεν ήταν εύκολο εγχείρημα στο πολιτικό προσκήνιο της Τουρκίας. Χωρίς την υποστήριξη και συγκατάθεση των Κεμαλιστών, αυτό δεν θα μπορούσε να είναι εφικτό. Γι’ αυτό ο Μπαϊκάλ συνέβαλε καθοριστικά βοηθώντας το ΑΚΡ ν’ αλλάξει το νόμο, προκειμένου να επιτρέψει στον απαγορευμένο ηγέτη του κόμματος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να εισέλθει στο Κοινοβούλιο.

Ο Ερντογάν είχε απαγορευτεί να συμμετάσχει ως υποψήφιος στο δημόσιο αυτό αξίωμα λόγω θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, κάτι που το αναπροσάρμοσε ο Μπαϊκάλ προς όφελος του ΑΚΡ. Το CHP στο κοινοβούλιο παραχώρησε 367 ψήφους ώστε να αρθεί η απαγόρευση στο πρόσωπο του Ερντογάν και εξελέγη βουλευτής το 2003 ενώ το κόμμα του μπήκε επισήμως στα πολιτικά δρώμενα.

Στα επόμενα στάδια τα πάντα ήταν πλέον υπέρ του Ερντογάν και έτσι η ελίτ της χώρας του τού εμπιστεύτηκε όλες τις κρατικές δομές εξουσίας.

1.2 ) Η ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΟΥ ΤΡΑΜΠ ΤΟ 2017

Εάν για τον πρόεδρο Ομπάμα τα βασικά στοιχεία της διακυβέρνησής του ήταν το τρίπτυχο μιας δόσης δικαιοσύνης στην εγχώρια πολιτική ζωή, νοικοκυροσύνης της οικονομίας και μίας ήπιας και φιλικής τακτικής στην εξωτερική πολιτική.

Για τον κύριο Τραμπ που προέρχεται από τους πιο επιφανείς επιχειρηματικούς κύκλους των ΗΠΑ, η ιστορία που προδιαγράφει έχει να κάνει με κοινωνικές εμεπειρικές αναπαραστάσεις και πρακτικές. Ως αποτέλεσμα, τα ζητήματα της πολιτικής του διυλίζονται γύρω από μία δυνατή οικονομία, μία ισχυρή Αμερική με σεβασμό στον κόσμο.

Βάσει αυτού του δόγματος διέκοψε άμεσα τις οικονομικές παροχές σε πολλά διεθνή ιδρύματα που έχουν τις βάσεις τους στο Αμερικανικό έδαφος. Η δικαιολογία ήταν ότι δεν προσφέρουν όσα θα έπρεπε, ζημιώνουν το ήθος και το ύφος της υπερδύναμης, αλλοιώνοντας το σεβασμό της χώρας στις άχρηστες δραστηριότητές τους.

Πιθανόν το παραπάνω να έχει κάποια βάσιμη αιτιολογία, αλλά και η ενδεχόμενη παρακμή πάντα είναι κομμάτι της ακμής, κάτι που ίσως είναι δυσνόητο για τον πρόεδρο και την ελίτ γύρω του. Αυτές οι ασυνήθιστες πολιτικές ζυμώσεων και συγκρούσεις στις ΗΠΑ αξιοποιούνται από τους Τούρκους. Μάλιστα, με ευλάβεια ο ίδιος ο Ερντογάν φροντίζει για τα οικονομικά συμφέροντα του Τραμπ στην Τουρκία. Αυτό και μόνο ως στοιχείο έχει ευνοήσει την Τουρκία πέραν κάθε προσδοκίας.

ΤΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΙΣΛΑΜΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΤΟΥ ΕΡΝΤΟΓΑΝ

Από το 2004 που ο Ερντογάν έγινε πρωθυπουργός της Τουρκίας, η χώρα του άρχισε να έχει μια σπάνια οικονομική άνθηση. Σύμφωνα με το databank.worldbank.org, η Τουρκία παρουσίασε το 2005 δείκτη ανάπτυξης 8,9% ενώ προσχώρησε σε ανώτερα κλιμάκια παγκοσμίου βεληνεκούς ως ιδρυτικό μέλος των G20 το 1999.

Επί της εποχής του κατάφεραν να φύγουν από το ΔΝΤ, ενώ από το 2015 κατατάσσεται ως η 14η χώρα στη βιομηχανία των αυτοκινήτων, σύμφωνα με τις production statistics.

Το 2019 ο Ερντογάν ανακοίνωσε την παραγωγή των πρώτων εθνικών αυτοκινήτων που έχει σχεδιάσει η πασίγνωστη Ιταλική εταιρεία Pininfarina, η οποία θεωρείται ως η παλαιότερη και εγκυρότερη στον σχεδιασμό των αυτοκινήτων ανά τον κόσμο. Η συγκεκριμένη εταιρεία ανταγωνίζεται σκληρά με τη Γαλλία και την Ολλανδία.

2) ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Οι γερμανοτουρκικές σχέσεις έχουν ιστορία πάνω από δύο αιώνες και συμπεριλαμβάνουν σημαντικά δομικά έργα, όπως τον εκσυγχρονισμό του κάποτε Οθωμανικού στρατού και τα έργα υποδομής και μεταφορών.

Η επίσημη είσοδος των Γερμανών στην περιοχή επιταχύνθηκε όταν κατάφεραν οι ίδιοι να αξιοποιήσουν τις αντιπαλότητες μεταξύ Άγγλων και Γάλλων. Με αυτόν τον τρόπο, κατάφεραν να αποκτήσουν προσβάσεις στην περιοχή. Συνακόλουθα το 1871, μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων τους μελέτησε τη γεωλογία των ποταμών Τίγρη και Ευφράτη.

Στις εκθέσεις τους κάνουν αναφορά σε αυτό και σημειώνει χαρακτηριστικά ο Edward Mead Earle στο βιβλίο του The Great Powers, and the Bagdad Railway: A Study in Imperialism, New York: Macmillan 1923 «υπάρχει ανέφερε άφθονο πετρέλαιο καλής ποιότητας αλλά οι πρακτικές δυσκολίες μεταφοράς του θα πρέπει να επιλυθούν ώστε να είναι ισοδύναμα ανταγωνιστικό με το πετρέλαιο των ΗΠΑ και της Ρωσίας…».

Αυτός ήταν και ο λόγος που το 1889 ο Σουλτάνος συναίνεσε σε ένα σχέδιο επέκτασης μεταφορών μέσω της Ανατολίας στη Βαγδάτη υπό Γερμανική αιγίδα. Αυτό θα ενίσχυε τον δεσμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τις βιομηχανικές εξελίξεις της Ευρώπης, ενώ θα έδινε στη Γερμανία άμεση πρόσβαση στον Περσικό Κόλπο, καθώς θα διευκόλυνε και άλλες προσβάσεις στις αφρικανικές αποικίες συμπεριλαμβανομένων και των εμπορικών αγορών στην Ινδία.

Λόγω του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και των καταστροφικών συνεπειών του για τους Γερμανούς, ακυρώθηκαν τα δικαιώματά τους επί του έργου αυτού, όπως αναφέρει ο Tilman Lüdke στο έργο του Jihad and Islam in World War I (Leiden University Press, 2016, pp. 71–78).

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Στον αιώνα μας οι ιστορικές στιγμές καταγράφονται η μία μετά την άλλη, ενώ οι πιο δυναμικές με βεβαιότητα εγκυμονούν τις αλλαγές του μέλλοντα χώρου-χρόνου. Η Ελλάδα δεν διεκδικεί ρόλο στο Μεσόγειο. ΕΙΝΑΙ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ! Οπότε οι άλλοι την διεκδικούν με διάφορους τρόπους, υπό διάφορα καθεστώτα.

Σ’ αυτό το πλαίσιο οι οικονομικο-πολιτικές ανισορροπίες που προκαλούνται από τη νέα Οθωμανία και τις φιλοδοξίες της δεν είναι μία ή δυο. Αυτό θα πρέπει να τεθεί ρητά σε κάθε ευκαιρία ώστε να δικαιωθεί η Ελλάδα. Ο στόχος των Τούρκων συνδέεται άμεσα με την de facto επιβολή τους στα Ελληνικά χωρικά ύδατα, ως κυρίαρχη δύναμη με το Oruc Reis και των συνοδευτικών πλοίων του Τουρκικού στόλου.

Από την άλλη, η Τουρκική προπαγάνδα για να οικοδομήσει τη βάση των επιδιώξεών της μεθοδευμένα και σε καθημερινή βάση, μηχανεύεται τις ακραίες ιδέες της ενώ τις διαστρέφει και τις προβάλλει ως θέσεις δικαίου και αλήθειας προς τον κόσμο. Η αδράνεια της Δύσης έχει γίνει κάτι σαν τα απλά μαθηματικά, οπότε οι Τούρκοι γνωρίζουν με ακρίβεια πως όλα θα είναι υπέρ τους. Ενώ κάθε ζύμωση, αστάθεια ή ουδετερότητα πάλι θα τους οδηγήσει προς την δόξα.

Η Ελλάδα δεν έχει ανάγκη από ψέματα ή σφετερισμένη ιστορία. Η γεωγραφία της είναι η ιστορία της, είναι ο μακραίωνας πολιτισμός της που κοινωνεί και επικοινωνεί με την οικουμένη. Γεννήθηκε στο Αιγαίο, έχει χρέος να αναγεννηθεί και να εμπνευστεί από εκεί.

*Η Δρ. Χίβα Παναχί είναι Διδάκτορας Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου με κατεύθυνση Γενικής Κοινωνιολογίας και επίκεντρο τη συγκριτική μελέτη των πολιτικών και πολιτισμικών συστημάτων των γειτόνων χωρών του Ελληνικού κόσμου. Επίσης, είναι συγγραφέας-ποιήτρια διεθνώς αναγνωρισμένη για το έργο της και μέλος της ερευνητικής ομάδας Citizen TALES Commons. Την περίοδο αυτή ζει στη Νέα Υόρκη.