Θλίψη προκάλεσε στην ομογένεια της Μελβούρνης ο θάνατος του γνωστού αρχιτέκτονα και κοινοτικού παράγοντα Επαμεινώνδα Τσίτα, τον οποίο πρόδωσε η καρδιά του την περασμένη Τρίτη.
Ο Επαμεινώνδας Τσίτας, με καταγωγή από τον Βυθό Κοζάνης πέθανε σε ηλικία 86 ετών.
Ήταν δραστήριο μέλος της ευρύτερης αριστεράς και πιστός θιασώτης του κοινοτικού θεσμού.
Πριν τέσσερα χρόνια η Ελένη Χριστοδούλου είχε γράψει τα ακόλουθα για τον Νώντα Τσίτα:
Το τρίμηνο ταξίδι μου στην Αυστραλία ήταν ένα οδοιπορικό γεμάτο γνώσεις και θαυμασμό για τον απόδημο Ελληνισμό. Κάθε συνάντηση με ομογενείς είχε και τη μοναδικότητά της. Έτσι ήταν και η συνάντηση μας με τον αρχιτέκτονα Επαμεινώντα Τσίτα, γνωστός στην παροικία απλά σαν ‘Νώντας’. Η επίσκεψη μας έγινε στο γραφείο του Νώντα κοντά στη γωνία δυο κεντρικών οδών της Μελβούρνης, των οδών King και La Trobe. Ένα τριώροφο παραδοσιακό κτίριο που από καιρό τώρα έχει ταξινομηθεί στην πολιτιστική κληρονομιά της Αυστραλίας. Είναι ένα αξιόλογο κτίριο που μαρτυρεί το πέρασμα των δεκαετιών από το χτίσιμό του. Το ισόγειο λειτουργεί σαν εστιατόριο σήμερα, ενώ παλαιότερα ο πατέρας του στέγαζε την επιχείρησή του σαν εμπορευόμενος θαλασσινών τροφών.
Ο πατέρας του Νώντα μετανάστευσε πρώτος και η μητέρα με τα παιδιά ακολούθησαν λίγα χρόνια αργότερα, όταν ακόμη εμαίνετο ο εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα. Η καταγωγή της οικογένειας ήταν ο Βυθός, ένα χωριό δυτικά της Κοζάνης, σε μια περιοχή που ρημάχτηκε πραγματικά από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις εμφύλιες διαμάχες. Η πείνα, οι στερήσεις της Κατοχής και στη συνέχεια οι εμφύλιες διαμάχες εξάντλησαν τη δύναμη και την αντοχή των ανθρώπων ώσπου στο τέλος πολλοί, μεταξύ αυτών και η οικογένεια του Νώντα γύρεψαν σωτηρία στα ξένα.
Φτάνοντας στην Αυστραλία, ο Νώντας και ο αδελφός του Γιάννης ήταν μικρά παιδιά και έτσι προσαρμόστηκαν γρήγορα στο νέο περιβάλλον. Ο πατέρας και η μητέρα αφού πέρασαν τις γνωστές δυσκολίες των μεταναστών, μετά από πολλές στερήσεις και κόπους κατάφεραν να δημιουργήσουν δική τους επιχείρηση, μια ψαραγορά. Ο πατέρας ήταν ξεχωριστή φυσιογνωμία, δραστήριος, εργατικός, και πάντα πάλευε για το δίκαιο και για μια καλύτερη κοινωνία. Συνοδοιπόρος σε όλα τα δρώμενα της ελληνικής παροικίας, πρόσφερε ακούραστα το χρόνο και τις γνώσεις του για την πρόοδο της ομογένειας. Η μητέρα στήριγμα σε όλες τις δουλειές μέσα και έξω από το σπίτι αλλά υπεράνω όλων υπήρξε ΜΑΝΑ. Έδωσε αρχές και αξίες στα παιδιά της που τα βοήθησε να γίνουν χρήσιμοι άνθρωποι στην κοινωνία.
Οι γονείς με περηφάνια είδαν τα παιδιά τους να σπουδάζουν και να απολαμβάνουν τα αγαθά της ζωής και πάνω από όλα την ειρήνη. Προόδεψαν στις επιστήμες και στις τέχνες αλλά με μια εσωτερική καλλιέργεια. Οι γονείς τους έμειναν για πάντα στα χώματα της Μελβούρνης αφού εκεί έριξαν τις ρίζες τους και οι νέοι κλώνοι τους συνεχίζουν να απλώνουν.
Ο Νώντας με το αφοπλιστικό και χαρούμενο χαμόγελο μας συνεπαίρνει με τις αφηγήσεις και τις εμπειρίες του από τα ταξίδια του στις γειτονιές του κόσμου. Πάντα με τη φωτογραφική μηχανή στο χέρι, έτοιμος να κλείσει στο φακό της τα ήθη και έθιμα των ανθρώπων, το χαμόγελο των παιδιών, την ομορφιά της φύσης. Οι οικουμενικές αξίες του Νώντα είναι πραγματικά πολύ μεγάλες και η προσφορά του δεν σταματά ποτέ. Δημιουργώντας με την τέχνη της φωτογραφίας μοναδικές εικόνες που μιλούν από μόνες τους. Μετά από μια επίσκεψη του στη Κούβα, η οποία είχε ανθρωπιστικό σκοπό, επιστρέφοντας στην Αυστραλία διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία έκθεση φωτογραφίας. Έτσι, παράγοντες της Ελληνικής και Κουβανικής παροικίας καθώς επίσης και της ευρύτερης Αυστραλιανής κοινωνίας είχαν την ευκαιρία να δουν μια αξιόλογη σειρά από φωτογραφίες που απεικόνιζαν τον χώρο και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων της Κούβας.
Παιδί μεταναστών ο ίδιος και αφού θυμάται έντονα το πολεμικό περιβάλλον όπου έζησε μέχρι τα οκτώ του χρόνια στην πατρίδα, αλλά και οι οικογενειακές του καταβολές δεν τον αφήνουν ήσυχο. Άνθρωπος γενναιόδωρος, ανήσυχο πνεύμα αφουγκράζεται τις ανάγκες του κόσμου και ειδικά των παιδιών. Δραστήριος με τα θέματα της παροικίας, αλλά και στον επαγγελματικό τομέα σαν αρχιτέκτονας με ειδικότητα στην πολεοδομία, αφήνει έντονα την σφραγίδα του στην πόλη όπου ζει.
Το έργο του οπωσδήποτε θα το συνεχίσουν και τα παιδιά του προσφέροντας τις γνώσεις τους, το καθένα στον χώρο που εργάζεται, καθώς επίσης και στην ευρύτερη κοινωνία της χώρας. Ο οικουμενισμός του συνεχίζεται σε πιο ψηλά επίπεδα. Το ψωμί της ξενιτιάς, πικρό κι αν ήταν για τη πρώτη γενιά, τώρα έγινε γλυκό και η καινούργια γενιά μπορεί να απολαμβάνει ευημερία και πρόοδο, χωρίς όμως να ξεχνά τις αρχές που χαρακτήριζαν τους προπάτορές των: Παράδοση, κουλτούρα, κοινωνικές αξίες, ήθος και ιδανικά. Πώς μπορούσαν εξ άλλου να μην υπάρχουν όλα αυτά; Οι καταβολές τους είναι πολύ βαθιές.
Το καλό φαγητό στο ισόγειο του κτιρίου με κινέζικη κουζίνα έδωσε και αφορμή για συνομιλία γύρο από τα προβλήματα της ομογένειας, ειδικά των ηλικιωμένων γονιών που ένας – ένας φεύγει από τη ζωή, με τη νοσταλγία να κυριαρχεί ακόμη τη σκέψη τους. Η συζήτησή μας συνεχίστηκε για τα ελληνοτουρκικά ζητήματα, το Κυπριακό, την οικονομική αλλά και την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα και Κύπρο. Καλός γνώστης της ελληνικής κατάστασης, ο Νώντας μιλά ήπια, χωρίς δόγμα ή φανατισμό. Η διαύγεια της σκέψης του πραγματικά σε καθηλώνει. Σαν καλός ταξιδιώτης επισκέφθηκε και την Κύπρο δύο φορές μέχρι τώρα, και θαύμασε τις ομορφιές της υπαίθρου και τους αρχαιολογικούς χώρους.
Μνημόνευση στον Σταύρο Τσίτα, πατέρα του Νώντα
Η αναφορά στον πατέρα του Νώντα ότι έγραφε ποίηση και γνωμικά μου προκάλεσε ακόμη περισσότερο θαυμασμό. Ανέβηκε στο γραφείο του και σε λίγο επέστρεψε με ένα φάκελο γεμάτο χειρόγραφα, όλα πονήματα του πατέρα του. Διαβάζοντας μερικά δεν ήθελα να σταματήσω. Ένας άνθρωπος με τον τιτάνιο αγώνα της επιβίωσης της οικογένειάς του, να βρίσκει χρόνο να φιλοσοφεί, να στοχάζεται, να ερμηνεύει πράγματα και καταστάσεις και να γράφει ποίηση! Αυτό κι αν είναι θαυμάσιο. Ο γραφικός χαρακτήρας, η γραμματική, η σύνταξη του γραπτού λόγου αλλά και η έκφραση ήταν σπουδαία. Λογοτεχνικά διαμάντια φυλαγμένα σ’ ένα φάκελο. Ο πόνος, οι δυσκολίες, η καθημερινότητα, η κοινωνική συνάφεια να του δίνουν έμπνευση και να γράφει σαν να κρατά ημερολόγιο. Να σατιρίζει, να αυτοσαρκάζεται, να κάνει κριτική, να εκθειάζει την ελευθερία και την αγάπη. Να ορίζει και να ερμηνεύει έννοιες όπως Καπιταλισμός, Αριστοκρατία, Αστική τάξη, Κλήρος, Εργατιά, Κοινωνική Δικαιοσύνη, Παράδεισος κλπ. Άνθρωπος της σκληρής δουλειάς, αλλά και δημοσιογράφος και συγγραφέας μαζί. Χάρισμα μοναδικό!
Έτσι μου δίνεται η ευκαιρία να παραθέσω λίγα μόνο από τα γνωμικά και δύο από τα πολλά του ποιήματά.
Ο πλούτος δεν είναι πάντοτε πρόοδος. Είναι πάντοτε πλούτος.
Αλίμονο σου όταν αρχίσεις να ζεις με αναμνήσεις. Εγήρασες.
Υπάρχει κάτι χειρότερο από το σκότος των οφθαλμών. Το μίσος. Το σκότος της ψυχής.
Ούτε υπάρχει μηδέ θα υπάρξει στον κόσμο ισότητα. Υπάρχει όμως, πρέπει να υπάρχει ισορροπία.
Έχε εμπιστοσύνη εις τη λεγόμενη Θεία Οικονομία.
Ο Θεός. Το ηθικόν στήριγμα της συνειδήσεως σου.
Η τύχη σου είναι έργον των χειρών σου.
Μάθε τι αξίζεις Άνθρωπε, γίνε ο Θεός του εαυτού σου.
Η γενναιότητα της ψυχής = αληθής ανδρεία.
Ο νους στολίζει τα πάντα.
ΠΑΙΔΙ ΜΟΥ
24/10/1979
Γιατί παιδί μου βασανίζεσαι
Το μπλέξιμο είναι τρανή αρρώστια
Σφίξε την καρδιά σου μη σεκλετίζεσαι
Μάθε τα γραφτά της ζωής πρώτα
Μιας γενεάς περήφανης γόνος είσαι
Διώξε τα μεγάλα τελώνεια.
Έτσι αρχίζει η καινούργια ζωή
Κι η ψυχή
Όχι φυλακισμένη
Στο γυαλί
Κι η σκέψη ελεύθερη
Απ’ τη πανώρια μουσική.
Της χαράς θα λάμψει ο ήλιος
Σαν προβάλλει την αυγή
Είπα! Άκουσες! Ασκλάβωτος
Θα είσαι εσύ.
Χτίστης είσαι, οικοδόμος,
Ξαναχτίσε οικοδομή.
Απ’ της μάγισσας τα δίχτυα
Ξεπετάξου με θυμό
Μίσησε και τράβα ίσια
Στον καινούριο το ρυθμό
Σιντριβάνια και λυχνάρια
Θα στηθούν στον ουρανό.
Πρωταγρίκητος δεν είσαι
Μη το ντρέπεσαι το φως
Τα παιδιά, παιδιά σου θα’ ναι
Και δεν ήρθε ο σεισμός
Κι οι κουρσάροι και Αλαμάνοι
Ένας είναι ο γραικός.
ΤΟ ΨΩΜΑΚΙ
Εγώ πάπυρο δεν κατέχω
Τη ζεστασιά της γνώσης την πήρα απ’ το φως
Κι αν η φλόγα της μάθησης έχει λάμψει
Και βγήκα ακέραιος
Είναι γιατί
Σάρκα και ψυχή είναι μαζί.
Ο ήλιος ανεβαίνει και γέρνει
Με τον ίδιο ρυθμό
Γλυκοχαράζει η Αυγή
Ροδίζει στης δύσης το δρόμο
Για να παίξει το αέναο βιολί
Μιας μοίρας ανείπωτης το Νόμο.
Από παιδί με το χαρτί στο χέρι
Ό,τι νάναι
Διαβάζοντας και με την πείρα απ’ τη ζωή
Στο χαρτί γραμμένα
Ανεβαίνουμε τα σκαλοπάτια της Γνώσης
Κι έτσι όλα είναι ειπωμένα.
Και Πατρίδα μια είναι η γη
Η τροφοδότρα
Όλοι να ζήσουμε
Σ’ ένα πανηγύρι χωρίς λιοπύρι
Ένα στόμα να κυρήσσει
ΕΙΡΗΝΗ
Κι αν προβάλει του πολέμου η φοβέρα
Των τσιγγούνηδων η μανία
Σεις! Ω Άντρες! Του μόχθου ενωθείτε
Διώξτε πέρα
Το χρυσάφι
Για λίγο δα ψωμάκι.
Ένα μικρό δείγμα από τα γραπτά του μεγάλου αυτού βιοπαλαιστή και φιλόσοφου που με τα λιγοστά γράμματα που ήξερε έβαζε τις λέξεις στη σειρά όπως τις ένιωθε και έφτιαχνε αποφθέγματα, γνωμικά και ποιήματα γεμάτα ιδέες και αξίες. Ελπίζω να τα δούμε κάποια μέρα δημοσιευμένα και ο φάκελος εκείνος να ταξιδέψει γιατί μέσα του κρύβει σοφία και γνώση. Να’ ναι καλά εκεί όπου βρίσκονται αυτές οι ευλογημένες ψυχές που στο πέρασμα τους από αυτή τη Γη άφησαν πίσω τους σε μας μεγάλες παρακαταθήκες.
