Ανοιχτή πληγή παραμένει για την παροικία η οικονομική εκμετάλλευση των πιο ηλικιωμένων μελών της, αλλά και γυναικών, ακόμη και από στενά συγγενικά τους πρόσωπα.
Τα δεδομένα των τραπεζών δε δείχνουν κάποια άνοδο στις θλιβερές αυτές περιπτώσεις, όχι ωστόσο επειδή αυτές δεν υπάρχουν, αλλά κυρίως επειδή δεν αναφέρονται, συχνά λόγω ντροπής.
Η Australian Banking Association (ABA) ανακοίνωσε άλλωστε πρόσφατα την αναθεώρηση των σχετικών οδηγιών της, σε μία προσπάθεια αντιμετώπισης περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας και εκμετάλλευσης ηλικιωμένων.
Οι εργαζόμενοι στη φροντίδα ανθρώπων, κάνουν λόγο μάλιστα για πληθώρα στοιχείων πως υπάρχει αύξηση της εκμετάλλευσης, η οποία όμως αποσιωπάται, καθώς συχνά το δράμα αφορά μέλη της ίδιας της οικογένειας.
H κυρία Νίκη Εφραιμίδη, Διευθύντρια Φροντίδας Ηλικιωμένων και Συντονισμένης Φροντίδας της PRONIA -έναν οργανισμό που ασχολείται χρόνια με το ζήτημα- επεσήμανε πως είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί το μεγάλο αυτό πρόβλημα, γιατί τα θύματα να προτιμούν να υπομένουν την εκμετάλλευση, από το να αναφέρουν τι συμβαίνει ή έστω να αναγνωρίσουν την ύπαρξή του.
Μίλησε για περιπτώσεις επιθετικής συμπεριφοράς, για τις οποίες τα μέλη του προσωπικού κάλεσαν την Αστυνομία, αλλά τα θύματα αρνήθηκαν πως υπήρξε οποιοδήποτε πρόβλημα.
Κάλυψαν στους θύτες, καθώς ήταν τα ίδια τους τα παιδιά ή άλλοι συγγενείς.
«Γιοι και κόρες τους συνοδεύουν στο ATM για να κάνουν ανάληψη χρημάτων και δεν έχουνε ιδέα πόσα χρήματα πήραν από το λογαριασμό τους επειδή δε χρησιμοποιούν το ATM ή δε διαβάζουν τις αποδείξεις», δήλωσε η κυρία Εφραιμίδη.
Εκμετάλλευση έχει καταγραφεί και σε περιπτώσεις που ηλικιωμένοι έχουν ανοίξει κοινό λογαριασμό σε τράπεζα με τα παιδιά τους ή άλλους συγγενείς, είτε από αδυναμία να κατανοήσουν ή/και να διαβάσουν τις οδηγίες στα Αγγλικά ή λόγω της… εμπιστοσύνης που έδειξαν στα μέλη της οικογένειάς τους, μη συνειδητοποιώντας ή μην αποδεχομένοι πως μπορεί να τους βλάψουν.
Το προσωπικό της PRONIA, σημείωσε η κυρία Εφραιμίδη, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορεί να παρέμβει επειδή υπάρχει αυτή η άρνηση.
«Όταν θα πεθάνω, θα ησυχάσω», λένε συχνά οι άνθρωποι αυτοί, που προτιμούν να υπομένουν και να υποφέρουν από τα παιδιά τους, αντί να αναλάβουν δράση για την εκμετάλλευση -και την κακοποίηση- εναντίον τους.
ΟΙ ΤΡΑΠΕΖΕΣ
Ο κ. Πολ Ορφανός, National Community Engagement Manager της Delphi Bank, επεσήμανε πως το προσωπικό των τραπεζών στην Αυστραλία, σε μεγάλο βαθμό είναι εκπαιδευμένο να παρατηρεί αλλαγές στην τραπεζική συμπεριφορά των ηλικιωμένων πελατών τους, όπως για παράδειγμα η ασυνήθιστη χρήση ATM ή διαδικτυακή τραπεζική (online banking) αντί για την επίσκεψη στο υποκατάστημα.
Ακόμη ένα σημάδι, είπε, είναι αν κάποιος πελάτης επισκεφτεί την τράπεζα, αλλά επιτρέπει σε άλλο που είναι μαζί του να μιλήσει εκ μέρους του, ενώ εκείνος στέκει παραπέρα.
Οι πελάτες των τραπεζών, ανέφερε, είναι μικρόκοσμος της ευρύτερης κοινωνίας και υπάρχουν καταστάσεις που απαιτούν ιδιαίτερη φροντίδα. «Λαμβάνουμε την ευθύνη μας πολύ σοβαρά και το προσωπικό μας έχει εκπαιδευτεί να αναγνωρίζει τα σημάδια μίας εκματάλλευσης», δήλωσε.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Bank of Sydney, Μίλτος Μιχαηλάς, επεσήμανε πως η τράπεζά του ετησίως αναθεωρεί τις διαδικασίες συναλλαγών για την καλύτερη προστασία των πελατών και μέρος αυτής της αναθεώρησης αποτέλεσαν και οι οδηγίες της ABA.
Τα στοιχεία της τράπεζας, είπε, δεν κατέγραψαν μεγάλη άνοδο σε περιπτώσεις εκμετάλλευσης.
«Γνωρίζουμε τους πελάτες μας πολύ καλά, έτσι δε θα υπάρξουν πολλές προσπάθειες (οικονομικής εκμετάλλευσης) χωρίς η τράπεζα να τις αναγνωρίσει», τόνισε.
H Διευθύντρια Οικογενειακών και Κοινοτικών Υπηρεσιών της PRONIA, Μαίρη Σοφού, ανέφερε ότι η αναθεώρηση των οδηγιών από την Australian Banking Assocation ήταν ένα καλό βήμα, καθώς εν πολλοίς οι τραπεζικές υπηρεσίες είναι χωρίς προσωπική επαφή, κάτι που καθιστά ακόμη πιο δύσκολο να εντοπιστεί ένα περιστατικό οικονομικής εκμετάλλευσης.
ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ
Η εκμετάλλευση με οικονομικούς όρους είναι διαφορετική σε περιπτώσεις ενδοοικογενειακής βίας, ειδικά για τις γυναίκες.
«Οι γυναίκες δεν θα πλησιάσουν στην τράπεζα καθώς στην πλειοψηφία των περιστατικών δεν έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς ή οποιαδήποτε πρόσβαση σε χρήματα. Η οικονομική εκμετάλλευση είναι μέρος της οικογενειακής βίας, είναι πολύ κοινός τύπος εκμετάλλευσης τον οποίο αντιμετωπίζουμε καθημερινά», επεσήμανε η κυρία Σοφού.
Συνήθως, πρόσθεσε, οι γυναίκες έρχονται σε επαφή με την PRONIA έχοντας φτάσει στο… αμήν.
«Τους δίνουμε χρήματα και κουπόνια τροφίμων καθώς δεν έχουν χρήματα να παρέχουν τροφή στις οικογένειές τους. Επίσης τους δίνουμε κινητά τηλέφωνα για να χρησιμοποιήσουν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης και δημιουργούμε ένα ‘σχέδιο ασφαλείας’ ώστε να γνωρίζουν τι πρέπει να κάνουν αν η κατάσταση χειροτερέψει».
Όπως υπογράμμισε η κυρία Σοφού, η παροικία μας, γνωρίζει σίγουρα πως η οικονομική εκμετάλλευση είναι μεγάλο πρόβλημα, αλλά σημαντικό μέρος του παραμένει κρυφό και είναι πολύ δύσκολο να το αναδείξεις και να το αποδείξεις χωρίς τη συγκατάθεση του θύματος.
ΤΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ο Κοινωνικός Επιμορφωτής της PRONIA, Αντώνης Μαγκλής, επεσήμανε ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του Seniors Rights Victoria, η οικονομική εκμετάλλευση και η ψυχική και σωματική κακοποίηση αφορά το 81,2% του συνόλου των καταγγελιών από ηλικιωμένους στη Βικτώρια.
Στην πλειοψηφία τους τα θύματα είναι γυναίκες (72,5%) και οι θύτες άντρες (60%).
Σημαντικό στοιχείο είναι πως στο 92,3% του συνόλου των περιπτώσεων ο θύτης είναι πρόσωπο συγγενικό ή που έχει σχέση με το θύμα και σε ποσοστό 66,8% είναι το παιδί του.
Την εκμετάλλευση ηλικιωμένων βοηθούν να ευδοκιμήσει τα προβλήματά του με την ξένη γλώσσα, η δυσκολία πρόσβασής τους σε υπηρεσίες, η έλλειψη ορίων στις διαγενεακές σχέσεις, η μη ενημέρωση σχετικά με το τι εστί κακοποίηση και τους σχετικούς νόμους, τα… κακομαθημένα παιδιά, το αίσθημα ντροπής στην αναφορά των περιστατικών και η μη ύπαρξη κατάλληλου πλαισίου για την αντιμετώπιση του φαινομένου.
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ
Υπάρχουν τρεις επίσημες «οδοί» στη Βικτώρια για τη διαχείριση περιπτώσεις οικονομικής εκμετάλλευσης ηλικιωμένων ή εντός οικογενειών εν γένει:
– Διαμεσολάβηση μεταξύ των εμπλεκομένων
– Το Victorian Civil and Administrative Tribunals (VCAT)
– Το Γραφείο του Συνήγορου του Πολίτη (Office of the Public Advocate)
Η επίλυση του προβλήματος μπορεί να είναι χρονοβόρα και συχνά θα προκαλέσει αλλαγές ή και ρήγμα στις σχέσεις μίας οικογένειας.
Η δικηγόρος Παναγιώτα (Πατ) Κάρνης, που εξειδικεύεται και στο Οικογενειακό Δίκαιο και είναι διαπιστευμένη διαμεσολαβητής (Alternative Dispute Resolution) μίλησε στον «Νέο Κόσμο» για τις περιπτώσεις δύο οικογενειών που είχαν διαμάχη για τα περιουσιακά στοιχεία των γονέων.
Η ίδια, επεσήμανε πως προτιμά αυτά τα ζητήματα να επιλύονται μέσω διαμεσολάβησης από το να καταλήγουν στο δικαστήριο, καθώς είναι ο καλύτερος τρόπος να διατηρηθεί μία οικογενειακή σχέση.
Σε κάθε περίπτωση, επί της συμφωνίας με διαμεσολάβηση, πρέπει και οι δύο πλευρές να υπογράψουν ώστε να είναι νομικά δεσμευτική η λύση.
Ο ρόλος του διαμεσολαβητή, διευκρίνισε η ομογενής δικηγόρος, είναι να βοηθήσει τις εμπλεκόμενες πλευρές να αποδεκτούν τη συμφωνία.
ΟΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ
Όπως ανέφερε η κυρία Κάρνης, μία από τις περιπτώσεις αφορούσε έναν γιο που είχε πάρει διαζύγιο και έθετε συνεχή πίεση στον πατέρα, ο οποίος ήταν στα 80 του χρόνια, να του αποδώσει κληρονομιά πριν πεθάνει.
Χωρίς να το γνωρίζει ο πατέρας, ο γιος είχε πρόβλημα με τα ναρκωτικά.
Παρενοχλούσε τακτικά τον γονιό του με τηλεφωνήματα και εμφανιζόταν στο σπίτι αυτού για να ζητήσει χρήματα, ενώ τον κατηγορούσε ότι δεν έκανε τίποτε γι’ αυτόν όταν ήταν νέος.
Δεν υπήρξε λύση εντέλει μέσω της διαδικασίας διαμεσολάβησης, αλλά στους 6 μήνες που διήρκεσε, οι δύο πλευρές μπόρεσαν να εξετάσουν όλα τα ζητήματα για τα οποία είχαν τη διαμάχη.
Κυρίως ο πατέρας είχε το χρόνο να δει πως θα μπορούσε καλύτερα να φροντίσει το γιο και τα παιδιά αυτού, τα εγγόνια του, μέσω της περιουσίας του.
Συνειδητοποίησε πως κάτι δεν πήγαινε καλά με τον γιο του και στο τέλος άφησε το μεγαλύτερο μέρος της κληρονομιάς στην πρώην νύφη του για να φροντίσει τα τρία εγγόνια του, αλλά και τον γιο του.
Η συνέπεια ωστόσο ήταν η απώλεια της σχέσης με το παιδί του.
Μία άλλη υπόθεση που χειρίστηκε ένας συνάδελφός της, όπως είπε η κυρία Κάρνης, αφορούσε μία ηλικιωμένη μητέρα, δύο παιδιών, στα 50 τους χρόνια, η οποία μπήκε σε οίκο ευγηρίας, ενώ έπασχε από Parkinson και άνοια.
Ο γιος που έμενε ακόμη στο οικογενειακό σπίτι, φροντίζε κυρίως τον πατέρα του που έμενε μαζί του και την μητέρα του στον οίκο ευγηρίας.
Η κόρη που ζούσε ανεξάρτητα, ζήτησε περιοριστικά μέτρα κατά του πατέρα της, εκ μέρους της μητέρας της, υποστηρίζοντας πως ήταν βίαιος απέναντι στη σύζυγό του και ότι η ίδια -η κόρη- θα αναλάβει κηδεμόνας της.
Στόχευε στην περιουσία της μητέρας της.
Το VCAT εξέδωσε απόφαση κατά της κόρης και αποφάσισε ότι ο πατέρας θα παραμείνει ο κηδεμόνας της γυναίκας του καθώς δεν βρήκε στοιχεία για κακοποίησή της κατά τη διάρκεια του γάμου τους.
Οι σχέσεις της οικογένειας διερράγησαν.
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΠΙΕΣΗ
Ο νευροψυχολόγος, Μάθιου Στάιος, του οποίου η διατριβή (PhD) ερευνά τα πρότυπα διάγνωσης της ψυχικής υγείας ηλικιωμένων στην Αυστραλία, επεσήμανε πως η εξέταση που γίνεται δεν είναι η κατάλληλη, καθώς δεν συνεκτιμά στοιχεία πολιτιστικής ευαισθησίας, ενώ αποτυγχάνει να λάβει υπόψη και γεγονότα του παρελθόντος.
Τόνισε πως ότι οι Αυστραλοί που είναι από διαφορετικό πολιτιστικό υπόβαθρο (Culturally and Linguistically Diverse) είναι πιο πιθανό δύο έως τριεις φορές να διαγνωστούν με άνοια.
Η εξέταση αυτή, είπε, είναι ιδιαίτερα σχετική για περιπτώσεις που τίθεται σε αμφισβήτηση η ικανότητα των ηλικιωμένων για οικονομική διαχείριση, ειδικά όταν μέλη της οικογένειας ζητούν πρόσβαση στους λογαριασμούς τους ισχυριζόμενοι ότι πλέον οι μεγαλύτερης σε ηλικία συγγενείς τους δεν μπορούν να λάβουν σημαντικές αποφάσεις από μόνοι τους.
Στα αποτελέσματα αυτής της εξέτασης, ανέφερε ο κ. Στάιος, θα στηριχθούν κυρίως το VCAT και το Office of the Public Advocate, που μπορούν επίσης να διορίσουν ένα τρίτο, ανεξάρτητο άτομο για να διαχειρίζεται την περιουσία για όσους κριθούν ανίκανοι να το πράξουν από μόνοι τους.
Ο κ. Στάιος, που έχει κληθεί να καταθέσει ενώπιον του VCAT και άλλων δικαστηρίων σχετικά, σημείωσε πως σε υποθέσεις ενεπλάκησαν και άτομα που είχαν τη φροντίδα των ηλικιωμένων.
Η διαδικασία, εξήγησε, περιλαμβάνει πολλαπλές ιατρικές εξετάσεις που μπορούν να προκαλέσουν κατάθλιψη και ανησυχία
Υπογράμμισε πως έχει γίνει μάρτυρας, ακόμη και ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου, με παιδιά να μαλώνουν για την περιουσία και οι δικηγόροι να μιλούν σκληρά για τους γονείς του πελάτη του και το αν είναι ικανοί να λάβουμ αποφάσεις ή όχι.
Είναι ανήθικο, άδικο και τείνει προς την κακοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επεσήμανε ο κ. Στάιος.
Αυτοί οι άνθρωποι, τόνισε ο ομογενής νευροψυχολόγος, εργάστηκαν σκληρά και είχαν την ικανότητα να αποταμιεύσουν και να επενδύσουν σε όλη τους τη ζωή και ξαφνικά τους λένε πως δεν είναι ικανοί ή δεν είναι έξυπνοι αρκετά να διαχειριστούν την κατάστασή τους ανεξάρτητα.
«Είναι πολύ προκατατειλημμένο και άδικο», δήλωσε, σημειώνοντας πως πολλές υποθέσεις συνεχίζονται για δύο και τρία χρόνια και θα πρέπει να αναρωτηθεί κανείς τι προκαλεί αυτό στην ψυχική υγεία των πιο ευάλωτων.
«Αναρωτιέμαι πόσοι ηλικιωμένοι γονείς δεν λένε τίποτε (για οικονομική εκμετάλλευση) για να προστατεύσουν την αξιοπρέπειά τους ή τα παιδιά τους ή λόγω κοινωνικών κανόνων», είπε ο κ. Στάιος.
ΧΡΗΣΙΜΑ ΤΗΛΕΦΩΝΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Αν αντιμετωπίζετε εκμετάλλευση ή κακοποίηση, εσείς προσωπικά ή κάποιος που γνωρίζετε, παρακαλούμε να έρθετε σε επικοινωνία, εμπιστευτικά και δωρεάν, με τα:
Seniors Rights Victoria: 1300 368 821
Safe Steps Family Violence Response Centre:1800 015 188
Violence Response Centre 1800 015 188
Men’s Referral Service: 1300 766 491
Victims of Crime Helpline: 1800 819 817
